شروع اعمال حج در مني و عرفات روز هفتم ذي الحجه بعد از نماز ظهر امام خطبه مي خواند و در آن مسايل حج را به مردم گوشزد مي كند، اين خطبه سنت است. روز هشتم ذي الحجه بعد از طلوع آفتاب به سوي منا برود، در وقت بيرون شدن از مكه اين دعا را بخواند: اَللَّهُمَّ اِيَّاكَ اَرْجُوْ وَ اِيَّاكَ اَدْعُوْ وَ اِلَيْكَ اَرْغَبُ. اَللَّهُمَّ بَلِّغْنِيْ صَالِحَ عَمَلِيْ وَ اَصْلِحْ لِيْ فِيْ ذُرِّيَّتِيْ.
شروع اعمال حج در مني و عرفات
روز هفتم ذي الحجه بعد از نماز ظهر امام خطبه مي خواند و در آن مسايل حج را به مردم گوشزد مي كند، اين خطبه سنت است. روز هشتم ذي الحجه بعد از طلوع آفتاب به سوي منا برود، در وقت بيرون شدن از مكه اين دعا را بخواند:
اَللَّهُمَّ اِيَّاكَ اَرْجُوْ وَ اِيَّاكَ اَدْعُوْ وَ اِلَيْكَ اَرْغَبُ. اَللَّهُمَّ بَلِّغْنِيْ صَالِحَ عَمَلِيْ وَ اَصْلِحْ لِيْ فِيْ ذُرِّيَّتِيْ.
«پروردگارا! من به تو امیدوارم و تو را می خوانم و به خداوندیت مشتاقم. معبودا! درستی کار مرا به من ابلاغ کن و فرزندانم را صالح گردان».
وقت داخل شدن به منی بخواند:
اَللَّهُمَّ هَذِهِ مِنًي وَ هَذِهِ مَا دَلَلْتَنَا عَلَيْهَا مِنَ الْمَنَاسِكِ فَمُنَّ عَلَيْنَا بِجَوَامِعِ الْخَيْرَاتِ وَ بِمَا مَنَنْتَ عَلي اِبْرَاهِيْمَ خَلِيْلِكَ(ع) وَ مُحَمَّدٍ حَبِيْبِكَ(ص) وَ بِمَا مَنَنْتَ بِهِ عَلَي اَهْلِ طَاعَتِكَ فَاِنِّيْ عَبْدُكَ وَ نَاصِيَتِيْ بِيَدِكَ جِئْتُ طَالِبًا مَرْضَاتِكَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِيْ بَلَّغَنِيْهَا سَالِمًا مُعَافًي. اَللَّهُمَّ اِنِّيْ اَسْاَلُكَ اَنْ تَمُنَّ عَلَيَّ بِمَا مَنَنْتَ عَلَي اَوْلِيْائِكَ.
اَللَّهُمَّ اِنِّيْ اَعُوْذُ بِكَ مِنَ الْحِرْمَانِ وَ الْمُصِيْبَةِ فِيْ دِيْنِيْ وَ دُنيَايَ يَا اَرْحَمَ الرَّاحِمِيْنَ وَ صَلَّي اللهُ عَلَي سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ عَلَي آلِهِ وَ صَحْبِهِ وَ سَلَّمَ»
«بار خدایا! این منی است؛ مکانی که تو ما را به سوی آن راهنمایی کردی پس بر ما با بخشش تمامی نیکویی ها و با بخشش آنچه بر خلیلت ابراهیم و حبیبت حضرت محمد مصطفی(ص) و آنچه بر اهل طاعتت عطا کردی منت بگذار. به درستی که من بنده تو هستم و زمام کارهای من به دست توست. برای طلب رضای تو آمده ام. شکر و سپاس براي خدایی است که مرا سالم به این مکان رساند. معبودا! آنچه به اولیاء و دوستانت عطا کردی به من نیز عطا کن. پروردگارا! از ناکامی و مصیبت در دین و دنیایم به تو پناه می برم ای مهربان ترین مهربانان. درود خداوند بر سرورمان محمد(ص) و آل و اصحاب او باد».باقي وقت را به دعا و درود و تلبيه صرف كند. بايد دانست كه تلبيه هميشه در مكه، منا، عرفات و مزدلفه تا شروع جمرة عقبه در روز عيد كه در آن وقت، تكبير قائم مقام تلبيه گردد نيك است. شب نهم را در منا بگذراند، زيرا اين كار سنت است. بعد از آن، روز نهم ذي الحجه هنگامي كه صبح خوب روشن شود ـ كه در اصطلاح اسفار گفته مي شود ـ نماز صبح را در منا ادا كند و چون خورشيد بيرون آيد از راه ضب تلبيه و تكبير گويان به سوي عرفات به راه افتد. در روز هشتم مستقيماً به عرفات رفتن خلاف سنت است؛ زيرا شب را در منا گذراندن و نمازهاي پنجگانه را از ظهر روز هشتم تا بامداد نهم در آنجا اقامه كردن سنت است.
وقوف عرفات
مستحب است كه حاجي در روز نهم ذي الحجه كه روز عرفه مي باشد بعد از اينكه نماز فجر را در مني ادا كرد به ذكر و دعا مشغول گرديده و انتظار بكشد تا اينكه آفتاب طلوع كند. بعد از طلوع آفتاب تلبيه و تكبير گويان با آرامش دل و وقار به طرف عرفات حركت نمايد.
بهتر آن است كه امام سوار و مقتديان دور او پياده حركت كنند. بعضي علما سوار بودن مقتديان را نيز بهتر دانسته اند. قريب جبل رحمت، نزديك امام هر مقداري كه نزديكي ميسر شود ـ بهتر است رو به قبله بايستد و يا بنشيند ـ وقوف ادا مي شود، فقط اين امر ضروري است كه در موقف(محل وقوف مراد از آن محل قيام براي دعا در عرفات است) باشد. سرزمين عرفات همه آن موقف است بجز بطن عرنه كه يك وادي است در جانب غربي مسجد عرفه كه مسجد نمره ناميده مي شود. در منطقة عرنه قيام نكند اين وادي بيرون از حد عرفات و قسمتي از حرم است، اگر كسي در اين وادي قيام كند، معتبر نيست.
در عرفات حاضر شود و به درود و ذكر الله و خواندن دعاهاي مأثوره مشغول شود. لازم به ذكر است كه حركت به سوي عرفات به همراه امام يا نايب امام واجب و وقوف به عرفه فرض است و در صورتي كه ترك شود حج ادا نمي گردد.
ادعيه مأثوره در عرفات
لَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيِـيْ وَ يُمِيْتُ وَ هُوَ حَيٌّ لَا يَمُوْتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلَي كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ. اَللَّهُمَّ اِنَّكَ وَفَّقْتَنِيْ وَ حَمَلْتَنِيْ عَلَي مَا سَخَّرْتَ لِيْ حَتَّي بَلَّغْتَنِيْ بِاِحْسَانِكَ اِلَي زِيَارَةِ بَيْتِكَ وَالْوُقُوْفِ عِنْدَ هَذَا الْمَشْعَرِ الْعَظِيْمِ، اِقْتِدَاءً بِسُنَّةِ خَلِيْلِكَ وَاقْتِفَاءً لِآثَارِ خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ(ص) وَ اِنَّ لِكُلِّ ضَيْفٍ قِرًي وَ لِكُلِّ وَفْدٍ جَائِزَةً وَ لِكُلِّ زَائِرٍكَرَامَةً وَ لِكُلِّ سَائِلٍ عَطِيَّةً وَ لِكُلِّ رَاجٍ ثَوَابًا وَ لِكُلِّ مُلْتَمِسٍ لِمَا عِنْدَكَ جَزَاءً وَ لِكُلِّ رَاغِبٍ اِلَيْكَ زُلْفَي وَ لِكُلِّ مُتَوَجِّهٍ اِلَيْكَ اِحْسَاناً وَ قَدْ وَقَفْنَا بِهَذَا الْمَشْعَرِ الْعَظِيْمِ رَجَاءً لِمَا عِنْدَكَ فَلَا تُخَيِّبْ اِلَهَنَا رَجَاءَنَا فِيْكَ يَا سَيِّدَنَا يَا مَوْلَانَا يَا مَنْ خَضَعَتْ كُلُّ الْاَشْيَاءِ لِعِزَّتِهِ وَ عَنَتِ الْوُجُوْهُ لِعَظَمَتِهِ. اَللَّهُمَّ اِلَيْكَ خَرَجْنَا وَ بِفَنَائِكَ اَنَخْنَا وَ اِيَّاكَ اَمَّلْنَا وَ مَا عِنْدَكَ طَلَبْنَا وَ لِاِحْسَانِكَ تَعَرَّضْنَا وَ لِرَحْمَتِكَ رَجَوْنَا وَ مِنْ عَذَابِكَ اَشْفَقْنَا وَ لِبَيْتِكَ الْحَرَامِ حَجَجْنَا يَا مَنْ يَمْلِكُ حَوَائِجَ السَّائِلِيْنَ، وَ يَعْلَمُ ضَمَائِرَ الصَّامِتِيْنَ، يَا مَنْ لَيْسَ مَعَهُ رَبٌّ يُدْعَي وَ لَا اِلَهٌ يُرْجَي وَ لَا فَوْقَهُ خَالِقٌ يُخْشَي وَ لَا وَزِيْرٌ يُؤْتَي وَ لَا حَاجِبٌ يُرْشَي يَا مَنْ لَا يَزْدَادُ عَلَي السُّؤَالِ اِلَّا كَرَمًا وَجُوْدًا وَ عَلَي كَثْرَةِ الْحَوَائِجِ ِالَّا تَفَضُّلًا وَ اِحْسَانًا. اَللَّهُمَّ اِنَّكَ تَرَي مَكَانِيْ وَ تَسْمَعُ كَلَامِيْ وَ تَعْلَمُ سِرِّيْ وَ عَلَانِيَتِيْ وَ لَا يَخْفَي عَلَيْكَ شَيْءٌ مِنْ اَمْرِيْ اَنَا الْبَائِسُ الْفَقِيْرُ الْمُسْتَغِيْثُ الْوَجِلُ الْمُشْفِقُ الْمُقِرُّ الْمُعْتَرِفُ بِذَنْبِهِ اَسْاَلُكَ مَسْاَلَةَ الْـمِسْكِيْنِ وَاَبْتَهِلُ اِلَيْكَ ابْتِهَالَ الْمُذْنِبِ الذَّلِيْلِ وَ اَدْعُوْكَ دُعَاءَ الْخَائِفِ الضَّرِيْرِ، دُعَاءَ مَنْ خَضَعَ لَكَ عُنُقُهُ وَ ذَلَّ لَكَ جَسَدُهُ وَ فَاضَتْ لَكَ عَيْنَاهُ وَ رَغَمَ لَكَ اَنْفُهُ لَا تَجْعَلْنِيْ رَبِّ شَقِيًّا وَ كُنْ بِيْ رَؤُوْفًا رَحِيْمًا يَا خَيْرَ الْمَسْؤُوْلِيْنَ، وَ يَا خَيْرَ الْمُعْطِيْنَ، رَبِّ اهْدِنَا بِالْهُدَي وَ زَيِّنَّا بِالتَّقْوَي وَاغْفِرْلَنَا فِي الْآخِرَةِ وَ الْاُوْلَي. اَللَّهُمَّ اجْعَلْ فِيْ قَلْبِيْ نُوْرًا وَ فِيْ سَمْعِيْ نُوْرًا وَ فِيْ بَصَرِيْ نُوْرًا وَ فِي لِسَانِيْ نُوْرًا وَ عَنْ يَمِيْنِيْ نُوْرًا وَ عَنْ يَسَارِيْ نُوْرًا وَ مِنْ فَوْقِيْ نُوْرًا وَ مِنْ تَحْتِيْ نُوْرًا وَاجْعَلْ فِي نَفْسِيْ نُوْرًا وَ عَظِّمْ لِيْ نُوْرًا. رَبِّ اشْرَحْ لِيْ صَدْرِيْ وَيَسِّرْ لِيْ اَمْرِيْ. اَللَّهُمَّ اِنِّيْ اَسْاَلُكَ الْهُدَي وَالتُّقَي وَ الْعَفَافَ وَ الْغِنَي. اَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ حَجًّا مَبْرُوْرًا وَ ذَنْبًا مَغْفُوْرًا وَ عَمَلًا صَالِحًا مَقْبُوْلًا. اَللَّهُمَّ اِنِّيْ قَدْ وَفَدْتُ اِلَيْكَ وَ وَقَفْتُ بَيْنَ يَدَيْكَ فِيْ هَذَا الْمَوْضِعِ الشَّرِيْفِ رَجَاءً لِمَا عِنْدَكَ فَلَا تَجْعَلْنِيَ الْيَوْمَ اَخْيَبَ وَفْدِكَ فَاَكْرِمْنِيْ بِالْجَنَّةِ وَ مُنَّ عَلَيَّ بِالْمَغْفِرَةِ وَ الْعَافِيْةِ وَ اَجِرْنِيْ مِنَ النَّارِ، وَادْرَأْ عَنِّيْ شَرَّ خَلْقِكَ، اِنْقَطَعَ الرَّجَاءُ اِلَّا مِنْكَ وَ اُغْلِقَتِ الْاَبْوَابُ اِلَّا بَابُكَ فَلَا تَكِلْنِيْ اِلَي اَحَدٍ سِوَاكَ فِيْ اُمُوْرِ دِيْنِيْ وَ دُنْيَايَ طَرْفَةَ عَيْنٍٍ وَ لَا اَقَلَّ مِنْ ذَلِكَ وَانْقُلْنِيْ مِنْ ذُلِّ الْمَعْصِيَةِ اِلَي عِزِّ الطَّاعَةِ وَ نَوِّرْ قَلْبِيْ وَ قَبْرِيْ وَ اَعِذْنِيْ مِنَ الشَّرِّ كُلِّهِ وَاجْمَعْ لِيَ الْخَيْرَ كُلَّهُ يَا اَكْرَمَ مَنْ سُئِلَ وَ اَجْوَدَ مَنْ اَعْطَي. اَللَّهُمَّ اجْعَلْ خَيْرَ عُمْرِيْ آخِرَهُ وَ خَيْرَ عَمَلِيْ خَوَاتِمَهُ وَ خَيْرَ اَيَّامِيْ يَوْمَ لِقَائِكَ اَللَّهُمَّ ثَبِّتْنِيْ بِاَمْرِكَ وَاَيِّدْنِيْ بِنَصْرِكَ وَارْزُقْنِيْ مِنْ فَضْلِكَ وَ نَجِّنِيْ مِنْ عَذَابِكَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبَادَكَ فَقَدْ اَتَيْتُكَ لِرَحْمَتِكَ رَاجِيًا وَ عَنْ وَطَنِيْ نَائِيًا وَ لِنُسُكِيْ مُؤَدِّيًا وَ لِفَرَائِضِكَ قَاضِيًا وَ لِكِتَابِكَ تَالِيًا وَ لَكَ رَاعِيًا وَ لِقَسْوَةِ قَلْبِيْ شَاكِيًا وَ مِنْ ذَنْبِي خَاشِئًا وَ لِنَفْسِيْ ظَالِمًا وَ بِجُرْمِيْ عَالِمًا دُعَاءَ مَنْ جَمَعَتْ عُيُوْبُهُ وَ كَثُرَتْ ذُنُوْبُهُ وَ تَصَرَّمَتْ آمَالُهُ وَ بَقِيَتْ آثَامُهُ وَانْسَكَبَتْ دَمْعَتُهُ وَ انْقَطَعَتْ مُدَّتُهُ دُعَاءَ مَنْ لَا يَجِدُ لِنَفْسِِهِ غَافِرًا غَيْرَكَ وَ لَا لِمَاْمُوْلِهِ مِنَ الْخَيْرَاتِ مُعْطِيًا سِوَاكَ وَ لَا لِكَسْرِهِ جَابِرًا اِلَّا اَنْتَ يَا اَرْحَمَ الرَّاحِمِيْنَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ اِلَّا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيْمِ. اَللَّهُمَّ وَ قَدْ دَعَوْتُكَ بِالدُّعَاءِ الَّذِيْ عَلَّمْتَنِيْهِ فَلَا تَحْرِمْنِيْ مِنَ الرَّجَاءِ الَّذِيْ عَرَّفْتَنِيْهِ يَا مَنْ لَاتَنْفَعُهُ الطَّاعَةُ وَ لَا تَضُرُّهُ الْمَعْصِيَةُ وَ مَا اَعْطَيْتَنِيْ مِمَّا اُحِبُّ فَاجْعَلْهُ لِيْ عَوْنًا فِيْمَا تُحِبُّ وَاجْعَلْهُ لِيْ خَيْرًا وَ حَبِّبْ طَاعَتَكَ لِيْ وَالْعَمَلَ بِهَا كَمَا حَبَّبْتَهَا اِلَي اَوْلِيَاءِكَ حَتَّي رَاَوْا ثَوَابَهَا وَ كَمَا هَدَيْتَنِيْ لِلْاِسْلَامِ فَلَا تَنْزِعْهُ مِنِّيْ حَتَّي تَقْبِضَنِيْ اِلَيْكَ وَ اَنَا عَلَيْهِ. اَللَّهُمَّ حَبِّبْ اِلَيَّ الْاِيْمَانَ وَ زَيِّنْهُ فِي قَلْبِيْ وَ كَرِّهْ اِلَيَّ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيَانَ، وَاجْعَلْنِيْ مِنَ الرَّاشِدِيْنَ. اَللَّهُمَّ اخْتِمْ لِيْ بِالْخَيْرَاتِ آجَالَنَا وَ حَقِّقْ بِفَضْلِكَ آمَالَنَا وَ سَهِّلْ لِبُلُوْغِ رِضَاكَ سُبُلَنَا وَ حَسِّنْ فِيْ جَمِيْعِ الْاَحْوَالِ اَعْمَالَنَا يَا مُنْقِذَ الْغَرْقَي وَيَا مُنْجِيَ الْهَلْكَي يَا شَاهِدَ كُلِّ نَجْوَي يَا مُنْتَهَي كُلِّ شَكْوَي يَا قَدِيْمَ الْاِحْسَانِ، يَا دَائِمَ الْمَعْرُوْفِ، يَا مَنْ رِزْقُ كُلِّ شَيْءٍ عَلَيْهِ وَ مَصِيْرُ كُلِّ شَيْءِ اِلَيْهِ، اِلَيْكَ رُفِعَتْ اَيْدِي السَّائِلِيْنَ، وَامْتَدَّتْ اَعْنَاقُ الْعَابِدِيْنَ، نَسْاَلُكَ اَنْ تَجْعَلَنَا فِيْ كَنَفِكَ وَ جُوْدِكَ وَ حِرْزِكَ وَ عِيَاذِكَ وَ سِتْرِكَ وَ اَمَانِكَ. اَللَّهُمَّ اِنَّا نَعُوْذُبِكَ مِنْ جَهَدِ الْبَلَاءِ وَ دَرَكِ الشَّقَاءِ وَسُوءِ الْقَضَاءِ وَ شَمَاتَةِ الْاَعْدَاءِ وَ سُوْءِالْمَنْظَرِ وَ الْمُنْقَلَبِ فِي الْمَالِ وَالْاَهْلِ وَ الْوَلَدِ. اَللَّهُمَّ لَا تَدَعْ لَنَا فِي مَقَامِنَا هَذَا ذَنْبًا اِلَّا غَفَرْتَهُ وَ لَا هَمًّا اِلَّا فَرَّجْتَهُ وَ لَا غَائِبًا اِلَّا رَدَدْتَهُ وَ لَا كَرْبًا اِلَّا كَشَفْتَهُ وَ لَا دَيْنًا اِلَّا قَضَيْتَهُ وَ لَا عَدُوًّا اِلَّا كَفَيْتَهُ وَ لَا فَسَادًا اِلَّا اَصْلَحْتَهُ وَ لَا مَرِيْضًا اِلَّا عَافَيْتَهُ وَ لَا خَلَّةً اِلَّا سَدَدْتَهَا وَ لَا حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ لَكَ فِيْهَا رِضيً وَ لَنَا فِيْهَا صَلَاحٌ اِلَّا قَضَيْتَهَا فَاِنَّكَ تَهْدِي السَّبِيْلَ وَ تَجْبِرُ الْكَسِيْرَ وَ تُغْنِي الْفَقِيْرَ. اَللَّهُمَّ لَا يَمْنَعُنِيْ مِنْكَ اَحَدٌ اِذَا اَرَدْتَنِيْ وَ لَا يُعْطِيْنِيْ اَحْدٌ اِذَا حَرَمْتَنِيْ فَلَا تَحْرِمْنِي بِقِلَّةِ شُكْرِيْ وَ لَا تَخْذُلْنِيْ بِقِلَّةِ صَبْرِيْ. اَللَّهُمَّ اجْعَلِ الْمَوْتَ خَيْرَ غَائِبٍ نَنْتَظِرُهُ وَ الْقَبْرَ خَيْرَ بَيْتٍ نُعَمِّرُهُ وَاجْعَلْ مَا بَعْدَهُ خَيْراً لَّنَا مِنْهُ يَا رَبِّ اغْفِرْلِي وَ لِوَالِدَيَّ وَ لِاَبْنَائِيْ وَ لِاِخْوَانِيْ وَ لِاَهْلِ بَيْتِيْ وَ ذُرِّيَتِيْ وَ لِلْمُؤْمِنِيْنَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِيْنَ وَ الْمُسْلِمَاتِ اَلْاَحْيَاءِ مِنْهُمْ وَ الْاَمْوَاتِ. اَللَّهُمَّ اِنِّيْ اَسْاَلُكَ اِيْمَانًا يُبَاشِرُ قَلْبِي وَ يَقِيْنًا صَادِقًا حَتَّي اَعْلَمَ اَنَّهُ لَا يُصِيْبُنِيْ اِلَّا مَا كَتَبْتَ لِيْ وَ اَرْضِنِيْ بِقَضَائِكَ وَ اَعِنِّيْ عَلَي الدُّنْيَا بِالْعِفَّةِ وَ الْقَنَاعَةِ وَ عَلَي الدِّيْنِ بِالطَّاعَةِ وَ طَهِّرْ لِسَانِيْ مِنَ الْكِذْبِ وَ قَلْبِي مِنَ النِّفَاقِ وَ عَمَلِي مِنَ الرِّيَاءِ وَ بَصَرِيْ مِنَ الْخِيَانَةِ فَاِنَّكَ تَعْلَمُ خَائِنَةَ الْاَعْيُنِ وَ مَا تُخْفِي الصُّدُوْرُ. اَللَّهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتِيْ فِي الدُّنْيَا وَ مَصْرَعِيْ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ وَحْشَتِيْ فِي قَبْرِيْ وَ مَقَامِيْ بَيْنَ يَدَيْكَ. اَللَّهُمَّ اَنْتَ السَّلَامُ وَ مِنْكَ السَّلَامُ تَبَارَكْتَ وَ تَعَالَيْتَ يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْاِكْرَامِ. اَللَّهُمَّ اَنْتَ الْمَلِكُ لَا اِلَهَ اِلَّا اَنْتَ وَ اَنَا عَبْدُكَ ظَلَمْتُ نَفْسِيْ وَ اعْتَرَفْتُ بِذَنْبِيْ فَاغْفِرْ لِيْ ذُنُوْبِيْ فَاِنَّهُ لَا يَغْفِرُ الذُنُوْبَ اِلَّا اَنْتَ وَاهْدِنِيْ لِاَحْسَنِ الْاَخْلَاقِ فَلَا يَهْدِيْ لِاَحْسَنِهَا اِلَّا اَنْتَ وَاصْرِِفْ عَنِّيْ سَيِّئَهَا فَاِنَّهُ لَا يَصْرِفُ سَيِّئَهَا اِلَّا اَنْتَ لَبَّيْكَ وَ سَعْدَيْكَ، وَ الْخَيْرُ كُلُّهُ بِيَدَيْكَ، اَسْتَغْفِرُكَ وَ اَتُوْبُ اِلَيْكَ. اَللَّهُمَّ اَحْيِنِيْ مَا عَلِمْتَ الْحَيَوةَ خَيْرًا لِيْ وَ تَوَفَّنِيْ اِذَا عَلِمْتَ الْوَفَاةَ خَيْرًا لِيْ وَاهْدِنِيْ لِاََرْشَدِ اَمْرِيْ وَ اَجِرْنِي مِنْ شَرِّ نَفْسِيْ. اَللَّهُمَّ اَحْسِنْ عَاقِبَتَنَا فِي الْاُمُوْرِ كُلِّهَا وَ اَجِرْنَا مِنْ خِزْيِ الدُّنْيَا وَ عَذَابِ الْآخِرَةِ وَارْحَمْ غُرْبَتِي فِي الدُّنْيَا وَ تَضَرُّعِيْ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ وَحْدَتِي فِي الْقَبْرِ وَ مََقَامِيْ بَيْنَ يَدَيْكَ. اللَّهُمَّ اِنِّيْ اَسْاَلُكَ بِاسْمِكَ الطَّيِّبِ الطَّاهِرِ الْمُبَارَكِ الْاَحَبِّ اِلَيْكَ الَّذِيْ اِذَا دُعِيْتَ بِهِ اَجَبْتَ وَ اِذَا اسْتُرْحِمْتَ بِهِ رَحِمْتَ وَ اِذَا اسْتُفْرِجْتَ بِهِ فَرَّجْتَ اَنْ تُعِيْذَنِيْ مِنَ الْكُفْرِ وَ الْفَقْرِ وَ الْقِلََّةِ وَ الْعِلَّةِ وَ كَافَّةِ الْاَمْرَاضِ وَ الْاَعْرَاضِ وَ سَائِرِ الْاَسْقَامِ وَ الْآلَامِ، وَ اَسْاَلُكَ فَوَاتِحَ الْخَيْرِ وَ خَوَاتِمَهُ وَ جَوَامِعَهُ وَ اَوَّلَهُ وَ آخِرَهُ وَ ظَاهِرَهُ وَ بَاطِنَهُ وَ الدَّرَجَاتِ الْعُلَي. اَللَّهُمَّ اِنِّيْ اَسْاَلُكَ فَرَجًا قَرِيْبًا وَ نَصْرًا عَزِيْزًا وَ صَبْرًا جَمِيْلًا وَ فَتْحًا مُبِيْنًا وَ عِلْمًا كَثِيْرًا نَافِعًا وَ رِزْقًا وَاسِعًا مُبَارَكًا فِي عَافِيَةٍ بِلَا بَلَاءٍ وَ اَسْاَلُكَ الْعَافِيَةَ مِنْ كُلِّ بَلِيَّةٍ وَ اَسْاَلُكَ تَمَامَ الْعَافِيَةِ وَ الشُّكْرَ عَلي الْعَافِيَةِ. اَللَّهُمَّ اقْسِمْ لِي مِنْ خَشْيَتِكَ مَا تُحَوِّلُ بِهِ بَيْنِي وَ بَيْنَ مَعاصِيْكَ وَ مِنْ طَاعَتِكَ ما تُبَلِّغُنِيْ بِهِ جَنَّتَكَ وَ مِنَ الْيَقِيْنِ مَا تُهَوِّنُ بِهِ عَلَيَّ مَصائِبَ الدُّنْيَا وَ مَتِّعْنِيْ اللَّهُمَّ بِسَمْعِيْ وَ بَصَرِيْ وَ دِيْنِيْ وَاجْعَلْهُ الْوَارِثَ مِنِّيْ وَاجْعَلْ ثَاْرِيْ عَلَي مَنْ ظَلَمَنِيْ وَانْصُرْنِيْ عَلَي مَنْ عَادَانِيْ وَ لَا تَجْعَلِ الدُّنْيَا اَكْبَرَ هَمِّيْ وَ لَا مَبْلَغَ عِلْمِيْ وَ لَا اِلَي النَّاسِ مَصِيْرِيْ. اَللَّهُمَّ اِنِّيْ اَسْاَلُكَ بِنُوْرِكَ وَ نُوْرِ وَجْهِكَ الْكَرِيْمِ، وَ سُلْطَانِكَ الْعَظِيْمِ، تَوْبَةً صَادِقَةً وَ اَوْبَةً خَالِصَةً وَ اِنَابَةً كَامِلَةً وَ مَحَبَّةً عالِيَةً وَ شَوْقًا اِلَيْكَ وَ رَغْبَةً فِيْمَا لَدَيْكَ وَ فَرَجًا عَاجِلًا وَ رِزْقًا وَاسِعًا وَ لِسَانًا رَطْبًا بِذِكْرِكَ وَ قَلْبًا مُنَعَّمًا بِشُكْرِكَ وَ بَدَنًا هَيِّنًا لَيِّنَا بِطَاعَتِكَ وَ اَعْطِنَا مَا لَا عَيْنٌ رَاَتْ وَلَا اُذُنٌ سَمِعَتْ وَ لَا خَطَرَ عَلي قَلْبِ بَشَرٍ. اَللَّهُمَّ اِنَّا نَعُوْذُ بِكَ مِنَ الْفَقْرِ اِلَّا اِلَيْكَ وَ مِنَ الذُّلِّ اِلَّا لَكَ وَ مِنَ الْخَوْفِ اِلَّا مِنْكَ وَ اَعُوْذُ بِكَ اَنْ اَقُوْلَ زُوْرًا اَوْ اَغْشَي فُجُوْرًا اَوْ اَكُوْنَ بِكَ مَغْرُوْرًا وَ نَعُوْذُ بِكَ مِنْ شَماتَةِ الْاَعْدَاءِ وَ عُضَالِ الدَّاءِ وَ خَيْبَةِ الرَّجَاءِ وَ زَوَالِ النِّعَمِ وَ فُجَاءَةِ النِّقَمِ وَارْزُقْنَا حَلَاوَةَ مُنَاجَاتِكَ وَاسْلُكْ بِنَا سَبِيْلَ مَرْضَاتِكَ وَاقْطَعْ عَنَّا كُلَّ مَا يُبْعِدُنَا عَنْ خِدْمَتِكَ وَ طَاعَتِكَ وَ اَنْقِذْنَا مِنْ دَرَكَاتِنَا وَ غَفَلَاتِنَا وَ اَلْهِمْنَا رُشْدَنا وَ حَقِّقْ فِيْكَ قَصْدَنا وَاسْتُرْنا فِي دُنْيَانا وَ آخِرَتِنَا وَاحْشُرْنا فِي زُمْرَةِ الْمُتَّقِيْنَ وَ اَلْحِقْنَا بِعِبَادِكَ الصَّالِحِيْنَ. اَللَّهُمَّ اجْعَلْنَا مِنَ الْاَئِمَّةِ الْاَبْرَارِ، وَ اَسْكِنَّا مَعَهُمْ فِي دَارِ الْقَرَارِ، وَ لَا تَجْعَلْنَا مِنَ الْمُخَالِفِيْنَ الْفُجَّارِ، وَ وَفِّقْنَا لِحُسْنِ الْاِقْبَالِ عَلَيْكَ وَ الْاِصْغَاءِ اِلَيْكَ وَ الْمُبَادَرَةِ اِلَي خِدْمَتِكَ وَ حُسْنِ الْاَدَبِ فِي مُعَامَلَتِكَ وَ التَّسْلِيْمِ لِاَمْرِكَ وَ الرِّضَاءِ بِقَضَائِكَ وَ الصَّبْرِ عَلَي بَلائِكَ وَ الشُّكْرِ لِنَعْمَائِكَ وَ اَعِذْنَا مِنْ اَحْوَالِ الشَّقَاءِ وَ وَفِّقْنَا لِاَعْمَالِ اَهْلِ التُّقَي وَارْزُقْنَا الْاِسْتِعْدَادَ لِيَوْمِ اللِّقَاءِ يَامَنْ عَلَيْكَ الْاِعْتِمَادُ وَ الْمَتَّكَلُ.
اَللَّهُمَّ انْهَجْ بِنَا مَنَاهِجَ الْمُفْلِحِيْنَ وَ اَلْبِسْنا خِلَعَ الْاِيْمَانِ وَ الْيَقِيْنِ وَ خُصَّنا مِنْكَ بِالتَّوْفِيْقِ الْمُبِيْنِ وَ وَفِّقْنَا لِقَوْلِ الْحَقِّ وَ اتِّبَاعِهِ وَ خَلِّصْنَا مِنَ الْبَاطِلِ وَ ابْتِدَاعِهِ وَ كُنْ لَنَا مُؤَيِّداً وَ لَا تَجْعَلِ الْفاجِرَ عَلَيْنَا يَدًا وَاجْعَلْ لَنَا عَيْشًا رَغَدًا وَ لَا تُشْمِتُ بِنَا عَدُوًّا وَ لَا حَاسِدًا وَارْزُقْنا عِلْمًا نَافِعاً. اَللَّهُمَّ عَامِلْنَا بِغُفْرَانِكَ وَامْنُنْ عَلَيْنَا بِفَضْلِكَ وَاِحْسَانِكَ وَ نَجِّنَا مِنَ النَّارِ وَ عَافِنَا مِنْ دَارِ الْخِزْيِ وَالْبَوَارِ ، وَ اَدْخِلْنَا بِفَضْلِكَ الْجَنَّةَ دَارَ الْقَرَارِ، وَاجْعَلْنَا مَعَ الَّذِيْنَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ فِيْ دَارِ رِضْوَانِكَ. اَللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْ هَذَا آخِرَ عَهْدِيْ مِنْ هَذَا الْمَوْقِفِ الْعَظِيْمِ، وَارْزُقْنِيَ الرُّجُوْعَ اِلَيْهِ مَرَّاتٍ كَثِيْرَةٍ بِلُطْفِكَ الْعَمِيْمِ، وَاجْعَلْنِيْ مُفْلِحًا مَرْحُوْمًا مُسْتَجَابَ الدُّعَاءِ فَائِزًا بِالْقَبُوْلِ وَ الرِّضْوَانِ وَ التَّجَاوُزِ وَ الْغُفْرَانِ وَ الرِّزْقِ الْحَلَالِ الْوَاسِعِ وَ بَارِكْ لِيْ فِي جَمِيْعِ اُمُوْرِيْ وَ ما اَرْجِعُ اِلَيْهِ فِي اَهْلِيْ وَ مَالِيْ وَ اَوْلَادِيْ. رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ، وَاغْفِرْلَنَا وَ لِوَالِدَيْنَا وَ ذُرِّيَّاتِنَا وَ اِخْوَانِنَا وَ اَهْلِيْنَا وَ الْحَاضِرِيْنَ وَ الْغَائِبِيْنَ مِنَ الْمُسْلِمِيْنَ اَجْمَعِيْنَ، بِرَحْمَتِكَ يَا اَرْحَمَ الرَّاحِمِيْنَ وَصَلَّي اللهُ عَلَي سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ عَلَي آلِهِ وَ صَحْبِهِ اَجْمَعِيْنَ.
«هیچ معبودی بجز الله نیست. او یگانه است و شریکی ندارد و ملک و هستی از آن او و حمد و ستایش مخصوص اوست. زنده می کند و می میراند و او زنده و پایدار است که هرگز نمی میرد. خیر و نیکی به دست اوست و او بر انجام هر کاری تواناست و قدرتش بر هر چیزی جاری است. معبودا! تو به من توفیق دادی و مرا بر آنچه برایم ميسّر نمودی سوار نمودی تا اینکه به فضل و احسانت به زیارت خانه ات و وقوف به این مشعر بزرگ رساندی با پیروی از سنت دوستت و روش برگزیده مخلوقات، سرورمان حضرت محمد(ص). بدرستی که برای هر مهمانی پذیرایی و برای هر سفيري جایزه ای و برای هر زیارت کننده ای عزت و احترامی و برای هر گدایی، عطایی و برای هر امیدواری پاداشی و برای هر مشتاق و شیفته ای به تو، منزلتی و برای هر روی آورنده ای به تو، بخشش و احسانی است. بارخدایا! ما در این مشعر بزرگ، امیدوار به رحمت تو ایستاده ایم پس ما را از درگاه خود ناامید مگردان ای سرور و مولای ما، ای کسی که تمامی موجودات در برابر عزت و شرافت او خاضع اند و چهره ها در مقابل عظمت و بزرگواری او رنگ می بازند. پروردگارا! ما به سوی تو خارج شده و در درگاه تو ساكن شديم و به تو امید بستيم و آنچه را نزد توست می طلبیم و به فضل و بخشش تو چشم دوخته و به رحمت تو امیدواریم. بار خدایا! از عذاب تو می ترسیم و به زیارت خانه محترم تو آمده ایم. ای کسی که کلید حاجت نیازمندان نزد توست و به اسرار خاموشان آگاهی، ای کسی که همراه او پروردگاری نیست که خوانده شود و نه هیچ معبودی که به او امید بسته شود و بالاتر از او هیچ آفریدگاری نیست که از او ترسيده شود و نه او وزيري دارد كه چيزي بستاند و نه درباني كه به او رشوه داده شود و از کثرت خواسته ها و حاجات نیازمندان جز بخشش و سخاوتش افزون نمی گردد. معبودا! تو حال مرا می بینی و سخن مرا می شنوی و بر پنهان و پیدا و تمامی کارهایم آگاهی و هیچ یک بر تو پوشیده نیست. من بنده فقیر و بی چیز و درمانده توام که از عذابت ترسانم و به گناهان خود اعتراف می کنم. بارخدایا! با درماندگی و بیچارگی حاجت خود را از تو می طلبم و به مانند یک گنهکار ذلیل به درگاه تو توبه می کنم و به مانند بنده ای که از عذابت ترسان و در برابر تو خاضع و جسمش در مقابل تو خوار و فروتن و چشمانش گریان است تو را می خوانم و از تو می خواهم که مرا بدبخت نكني و بر من مهربان و رئوف باشی. ای بهترین ولی و سرپرست و ای برترین بخشندگان. پروردگارا! ما را به راه راست هدایت فرما و جامه تقوا و پرهیزگاری بر ما بپوشان و گناهان ما را در دنیا و آخرت بیامرز. معبودا! در قلبم، در گوش و چشم و زبانم از جانب راست و چپم و از بالا و پایینم و در باطنم نور قرار بده و نور مرا بزرگ گردان. بار خدایا! به من صبر و سینه ای گشاده عطا کن و کارهایم را آسان گردان. پروردگارا! از تو هدایت و پرهیزگاری و پاک دامنی و بی نیازی می طلبم. خدایا! این زیارت را زیارتی نیکو و مایه بخشش گناهان و عملی صالح و مورد قبول خودت قرار بده. معبودا! من به سوی تو آمده ام و در مقابل تو در این مکان شریف، امیدوار به رحمت و بخشش تو ایستاده ام پس مرا ناامید ترينِ مهمانان خود قرار مده و بهشت را به من ارزانی دار و با بخشش گناهانم و دور کردن خطا و لغزش از من بر من منت گذار و مرا از عذاب آتش نجات بده و از شرّ بندگانت حفظ کن. بار خدایا! امیدم از همه جز تو قطع گرديده و همه درها جز درهای رحمت تو به رویم بسته شده است پس مرا در امور دین و دنیایم به هیچ کس جز خودت نیازمند مکن و مرا از خواری معصیت به عزت طاعت و فرمانبرداریت رهنمون گردان و قلبم را به نور معرفتت و قبرم را به نور رحمتت نورانی کن و مرا از تمامی بدیها محفوظ بدار و به تمام نیکویی ها آراسته ساز ای بخشنده ترین بخشندگان. معبودا! بهترین روزهای عمرم را آخر آن قرار بده و بهترین کردارم را عاقبت کارم و بهترین روزهایم را روز دیدار با خودت بگردان. پروردگارا! مرا به امر و فرمانت ثابت قدم کن و به یاری ات محکم و استوار گردان و از فضل و بخششت به من روزی عطا کن و در روزی که بندگانت را محشور می گردانی از عذابت نجات بده. بارخدایا! با امید به رحمت تو به درگاهت آمده ایم در حالی که از دیار خود دور گشته و مناسک تو را بجا آورده و فریضه تو را انجام داده و از کتاب تو پیروی نموده و مطیع امر تو گشته ایم. معبودا! از سنگدلی خود نزد تو شکایت می کنم و از گناه خود ترسانم و به نفس خود ستم کرده و به جرم خود آگاهم. پروردگارا! تو را به مانند سائلی می خوانم که گناهان بسیاری مرتکب شده و امید و آرزویش قطع گردیده و خطاهایش باقی مانده و اشک از دیدگانش جاری گشته و عمرش به پایان رسیده است. کسی که برای خود آمرزنده ای جز تو نمی یابد و نه کسی که آرزوهایش را به خیر و نیکی برآورده سازد و دل شکسته اش را آرام و قرار بخشد ای مهربان ترین مهربانان و بدرستی که هیچ قدرت و نیرویی جز از خدای بلند مرتبه بزرگ نتواند بود. معبودا! تو را به دعایی که خود به من آموخته ای خواندم پس مرا از امید و آرزویی که خود آن را به من شناساندی محروم مکن ای کسی که طاعت و فرمانبرداری مخلوقات به او سودی نمی رساند و سرکشی آنان نیز به او ضرری نمی رساند. بار خدایا! آنچه را که دوست دارم به من عطا کردی پس آن را وسیله ای برای آنچه تو دوست داری قرار بده و آن را برایم خیر و نیکی بگردان. فرمانبرداری از خودت و عمل به آن را مورد علاقه ام قرار بده همان طور که مورد علاقه دوستانت قرار دادی و ثواب آن را نصیب شان گرداندی. از تو می خواهم همان طور که مرا به اسلام هدایت کردی تا روزی كه زنده ام آن را از من جدا نکنی.
پروردگارا! ایمان را مورد علاقه ام قرار ده و آن را در دلم آراسته گردان و کفر و فسق و سرکشی را در نظرم زشت و ناخوشایند کن و مرا از جمله ره یافتگان قرا بده. معبودا! عمر ما را به خیر و نیکی ختم بگردان، آرزوهایمان را به فضل و كرمت برآورده کن، راهمان را برای رسیدن به خشنودی ات هموار گردان و در تمامی احوال، کردار ما را نیک گردان ای فریاد رس غرق شدگان در گرداب معصیت ها و ای نجات دهنده خلق از هلاکت و نابودی، ای آگاه بر تمامی اسرار و ای پناه و مرجع در شکایت ها و ای کسی که احسان و بخشش او همواره بوده و هست و علم و دانشش همیشگی است، ای روزی دهنده همه مخلوقات، ای کسی که بازگشت همه به سوی اوست! دست های نیازمندان به سوی تو بلند شده و گردنهای عبادت کنندگان به سوی تو دراز شده است، از تو می خواهیم که ما را در زیر سایه رحمت و بخششت و در پناه و امنیت خود قرار دهی.
بار خدایا! از سختی بلاها و مشکلات و بدی قضا و قدر و شادکامی دشمنان و بدي جايگاه در مال و اهل و فرزند به تو پناه می بریم. پروردگارا! در اينجا هیچ گناهی بر من مگذار جز آنکه عفو کنی و نه هیچ غصه ای جز آنکه مبدّل به نشاط کنی و نه هیچ غایبی جز آنکه او را به من برگردانی و نه هیچ اندوهی جز آنکه آن را برطرف سازی و نه هیچ قرضی مگر اینکه آن را ادا کنی و نه هیچ دشمنی را جز آنکه شرّ او را از من دور کنی و نه فسادی مگر اینکه آن را اصلاح کنی و نه هیچ بیماری، مگر اینکه او را شفا دهی و نه هیچ خللی مگر اینکه آن را پر کنی و از تو عاجزانه درخواست می کنم که هر حاجت و نیازی چه دنیوی و چه اخروی که رضا و خشنودی تو و صلاح من در آن است را برآورده گردانی. بدرستی که تو به راه راست هدایت می کنی و شکسته را التيام می بخشی و فقیر و نیازمند را بی نیاز می گردانی.
بار خدایا! اگر تو مرا بخواهی هیچ کس نمی تواند مرا از تو منع کند و اگر تو مرا محروم گردانی کسی نمی تواند به من بذل و بخشش کند پس مرا به سبب کمیِ شکر گزاری ام محروم مکن و به اندکي صبرم خوار مگردان. پروردگارا! مرگ را بهترین غایبی قرار بده که منتظر آن هستیم و قبر را بهترین خانه ای که آن را آباد می کنیم و بعد از آن برای ما خیر قرار بده. پروردگارا! گناهان من و پدر و مادر، فرزندان، برادران، اهل بیتم و مردان و زنان مؤمن و مسلمان را چه زنده و چه مرده بیامرز.
معبودا! از تو ایمانی قلبی و یقینی صادق می طلبم تا اینکه بدانم جز آنچه تو برایم مقدّر ساخته ای بر من نمي رسد و مرا به آنچه مقدّر كردي راضی و خشنود بگردان و با عفت و قناعت بر دین و با طاعت و فرمانبرداریت در مقابل مشکلات دنیا یاری کن و زبانم را از دروغ گفتن و قلبم را از دورویی و نفاق و کردارم را از ریا و دیدگانم را از خیانت پاکیزه دار بدرستی که تو چشمان خیانتکار را می شناسی و برآنچه در سینه ها پنهان است آگاهی. معبودا! بر غربت و دوری ام در دنیا و ضعف و ناتوانی ام در هنگام مرگ و وحشت و تنهایی ام در داخل قبر و به این مقام ناچیزم در مقابل عظمتت رحم کن. بارخدایا! سلام نام توست و سلامتي از جانب توست بدرستی که تو پاک و منزه و بلند مرتبه هستی ای صاحب جلال و بزرگواری. پروردگارا! ملک و هستی از آن توست و هیچ معبودی جز تو نیست و من بنده تو هستم که به نفسم ستم کرده ام و به گناه خود اعتراف می کنم پس گناهان مرا بیامرز بدرستی که هیچ آمرزنده ای جز تو نیست و مرا به نیکوترین اخلاق راهنمایی کن چرا که هیچ کس جز تو به نیکوترین اخلاق راهنمایی نمی کند و مرا از خُلق و خوی زشت دور کن چون به راستي هیچ کس جز تو انسان را از بدی ها دور نمی کند. من فرمانبردار و مطیع امر تو هستم، چرا که خیر و نیکی به دست توست پس از تو آمرزش می طلبم و به درگاه تو بر مي گردم.
بار خدایا! مرا زنده بدار تا زمانی که زنده بودن را برایم نیک می دانی و بمیران هنگامی که مردن را برایم بهتر می دانی و مرا به درست ترین امور هدایت کن و از شرّ وسوسه های نفسم پناه بده. معبودا! عاقبت کارهای ما را خیر و نیکی قرار بده و از رسوایی دنیا و عذاب آخرت امانمان ده و به غربت و دوری ام در دنیا و به تضرّع و زاری ام در هنگام مرگ و تنهایی ام در قبر و به این مقام ناچیزم در مقابل عظمتت رحم کن. پروردگارا! تو را به اسم پاک و مبارک و محبوبت می خوانم، اسم مبارکی که اگر با آن خوانده شوی اجابت می کنی و اگر با آن از تو طلب رحمت و گشایش شود رحم می کنی و غم و غصه را می گشایی. از تو می خواهم که مرا از کفر و فقر و کاستی و مرض و تمامی بیماری ها و دردها حفظ کنی و آغاز و پایان خیر و اول و آخر خير و آشکار و پنهان خیر و درجات عالی به من ارزانی داری.
معبودا! از تو درخواست می کنم که به من گشایشي نزدیک، پیروزی گرانمایه، صبر زیبا، فتح آشکار، علم بسیار و سودمند، روزی گسترده و مبارک و پاک، سلامتی از هر بلا، عافیت و سلامتی کامل و شکر گزاری بر سلامتی را عطا کنی. پرودرگارا! چنان ترس و تقوایی به من ارزانی دار که مانع معصیت و نافرمانی من نسبت به تو شود و چنان اطاعت و فرمانبرداریی بده که مرا به بهشت برینت نایل گرداند و چنان یقینی روزي ام كن که مشکلات و سختی های دنیا را بر من آسان گرداند. بار خدایا! مرا از گوش و چشم و دینم بهره مند گردان و آن را وارث من قرار بده، انتقام مرا از کسانی که بر من ستم کردند بگیر، مرا بر دشمنانم پیروز گردان و دنیا را مهمترین مسئله زندگی ام و هدف علم و دانشم و مایه نیاز و بازگشتم به سوی مردم قرار مده. معبودا! به نورت و نور ذات کریمت و به حق سلطان و پادشاهی بزرگت از تو درخواست می کنم که به من توبه و بازگشتی صادق و خالص و کامل و محبت والا عطا کنی و اشتیاق و رغبت به خودت و به آنچه نزد توست گشایشي نزدیک، روزی وسیع، زبانی ذاکر، قلبی شکر گزار و جسمی خاضع در فرمانبرداری و اطاعتت را به من ارزانی داری و به ما آنچه که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و بر هیچ قلبی خطور نکرده روزی گردانی.
بار خدایا! به تو پناه می بریم از فقر و نیاز مگر نیاز به تو و از خواری و ذلت در برابر دیگران مگر خواری در مقابل تو و از ترس از مخلوقاتت مگر ترس و تقوای از تو و به تو پناه می برم از اینکه دروغ بگویم یا فسق و فجوری را مرتكب شوم و یا به سبب بخشندگي تو فريب بخورم. پروردگارا! از شادکامی دشمنان، درد بی درمان، نا امیدی، نابودی نعمت ها و عذاب ناگهانی به تو پناه می بریم و از تو می خواهیم که شیرینی راز و نیازت را به ما بچشانی، ما را در راه رضایت و خشنودیت رهنمون سازی، هر آنچه ما را از خدمت و فرمانبرداریت دور می کند از بین ببری، ما را از ضرر و زیان ها و غفلت هایمان نجات دهی، راه مستقیم را به ما الهام نمایی، هدف ما را در خودت محقّق گردانی، در دنیا و آخرت خطاها و عیب های ما را بپوشانی، ما را در زمره پرهیزگارانت محشور گردانی و به بندگان نیکوکارت ملحق کنی.
معبودا! ما را در زمره امامان پرهیزگار و نیکوکارت قرار بده و به همراه آنان در منزلگاه سلامت (بهشت) ساکن گردان و ما را از جمله مخالفان بدکار و فاسدت قرار مده. بار خدایا! به ما توفیق بده تا با نیکویی به تو روی آورده و به اوامرت گوش فرا دهیم و به خدمت تو مبادرت ورزیده و حسن ادب را در رفتار با تو رعایت کرده و تسلیم امر تو و خشنود به قضا و قدر تو باشیم و در مقابل بلاها و سختی ها صبور و بردبار و در برابر نعمت های بی کرانت شکر گزار باشیم. معبودا! عاجزانه از تو می طلبیم که ما را از شقاوت و بدبختی برهانی و به انجام کارهای پرهیزگاران توفیق دهی و ما را برای روز وصالت آماده گردانی ای کسی که تکیه و اعتماد ما بر اوست.
پروردگارا! ما را از جمله رستگاران قرار ده، لباس ایمان و یقین را بر ما بپوشان، ما را به توفیق آشکار مخصوص گردان، به ما توفیق گفتن سخن حق و پیروی از آن را عطا کن و از باطل و پیروی از آن رهایی بخش، یاری گر ما باش و بدکار فاسد را بر ما مسلط مگردان، زندگی مرفه و آرام به ما ارزانی دار، دشمنان و حسودان ما را به سبب ما خشنود و شادکام مکن و به ما علم سودمند نصیب گردان. بار خدایا! با آمرزش و بخشایشت با ما رفتار کن، با فضل و احسانت بر ما منت گذاشته از عذاب آتش نجات بده و از منزلگاه خواری و نابودی(جهنم) حفظ کن و به فضلت ما را بر منزلگاه سلامت (بهشت) داخل کن و ما را در بهشت همراه کسانی قرار بده که بر آنان نعمت داده ای. معبودا! این را آخرین عهد و دیدارم برای زیارت این مکان شریف قرار مده و به لطف و کرمت زیارت آن را در دفعات بسیار نصیبم گردان. ای خدای من! از تو درخواست می کنم که مرا رستگار و مورد رحمت خویش قرار دهی، دعایم را اجابت کنی، زیارتم را بپذیری، از من راضی و خشنود باشی، گناهانم را بیامرزی، رزق حلال و گسترده نصیبم گردانی و در تمامی کارهایم و در خانواده و مال و فرزندانم به من برکت عطا کنی.
پروردگارا! به ما در دنیا و آخرت نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش برهان و گناهان ما و پدر و مادر و فرزندان و برادران و تمام اهل خانوادة مان و تمامی مسلمانان چه حاضر و چه غایب را بیامرز. به رحمت تو ای مهربان ترین مهربانان و درود خداوند بر سرورمان حضرت محمد(ص) و بر آل و اصحابش باد».
جمع بين صلاتين در عرفات
در روز عرفه اگر امكان داشت نماز را در مسجد نَمِره(كنار حدود عرفات مسجدي است كه آن را مسجد حضرت ابراهيم(ع) مي نامند و مشهور به مسجد نَمِرَه است) با امام ادا نمايد. در اين روز نماز ظهر و عصر با يك اذان و دو اقامه ادا مي گردد. بعد از ادا كردن فرض ظهر فوراً فرض عصر ادا كرده مي شود و در ميان دو نماز، سنت و نفل خوانده نمي شود؛ البته بعد از هر نماز تكبيرات تشريق گفته مي شود. براي جمع بين دو نماز شرايطي وجود دارد كه ذكر مي گردد:
1 ـ اينكه مقام عرفات باشد.
2 ـ روز نهم ذي الحجه باشد.
3 ـ اينكه امام يا نايبش حاضر باشد.
4 ـ در حالت احرام باشد.
5 ـ اينكه نماز ظهر قبل از نماز عصر ادا گردد.
اگر از اين شرايط پنجگانه يكي وجود نداشت، جمع بين دو نماز در يك وقت صحيح نيست اما اگر نمازها را در خيمه ها ادا مي‌كند هريك را بوقت خود بجا آورد.
تذكر
اگر در روز عرفه امام مقيم باشد ولي با اين وجود نمازها را قصر نمايد، براي احناف اقتدا صحيح نيست؛ خواه مقتدي مسافر و خواه مقيم باشد.
فرق جمع بين دو نماز در عرفه و بين دو نماز در مزدلفه
1ـ جمع بین دو نماز در مزدلفه واجب است ولی در عرفه سنت است.
2ـ جماعت در جمع بین این دو نماز در مزدلفه شرط نیست ولی در عرفه بدون جماعت صحیح نیست.
3ـ در جمع دو نماز در مزدلفه، خطبه سنت نیست ولی در عرفه در جمع دو نماز، خطبه سنت است.
4 ـ جمع دو نماز در مزدلفه به یک اذان و يك اقامت خوانده می شود.
وقت وقوف به عرفه
وقوف به عرفه بعد از زوال آفتاب و بعد از اداي نماز ظهر و عصر شروع مي شود. اگر چه وقوف در هر جاي عرفات جواز دارد ولي در صورتي كه ميسّر بود، بهتر آن است كه در نزديك جبل الرحمه در دامنه اين كوه متبرك باشد و چون در اين مكان مقدس وقوف نمود، با قلب سرشار از خشوع و تضرّع و چشم گريان و اميد واثق به رحمت پروردگار و ترس و خوف از عذاب پروردگار، دست ها را به سوي آسمان بلند كرده و به دعا و ثنا و استغفار مشغول گردد.
حاجي بكوشد تا هيچ موقع از دعا و زاري و استغفار و تضرّع به درگاه رب العزة و الجلال غافل نماند؛ چرا كه پيامبر اكرم(ص) فرموده اند: «بهترين دعاها دعاي روز عرفه است» و در اين مكان مقدس و متبرك با خداي خويش عهد و پيمان كند كه از گناه اجتناب ورزيده و از اوامر خداي تعالي پيروي كرده و از نواهي وي اجتناب و دوري نمايد و حقوق مردم را به آنان برگرداند و از ظلم و ستم و مردم آزاري دوري كند و بر مسلمانان و والدين خويش و نفس خود دعاي مغفرت و رحمت نمايد و هر اندازه كه مي تواند دعا و تضرّع كند كه محل اجابت است.
تذكر
1 ـ کاملاً متوجه باشد كه قبل از غروب آفتاب از عرفات خارج نگردد.
2 ـ درّه يا رودي كه در غرب عرفات بنام وادي عُرَنه ياد مي شود اگر چه جزئي از عرفات است، ولي موقف شمرده نمي شود. اگر كسي فقط در همين جا وقوف نموده و به عرفات داخل نگرديد وقوفش صحيح نشده، بنابراين حَجّش باطل است.
شروط صحت وقوف به عرفه
براي آنكه وقوف به عرفه صحيح شود، چهار چيز شرط است. اگر يكي از اينها ترك شود، وقوف صحيح نيست و حج باطل مي گردد. اين شروط عبارتند از:
1 ـ مسلمان بودن: پس وقوف كافر، چه اصلي و چه مرتد صحت ندارد.
2 ـ مُحرم بودن به حج: وقوفش وقتي درست است كه قبلاً محرم گرديده و در احرام داخل شده باشد و كسي كه نيت حج نكرده و به احرام حج داخل نشده، اگرچه به عرفه وقوف نمايد، وقوف وي باطل و ساقط است.
3 ـ واقع شدن وقوف در زمين عرفات: وقوف در غير زمين عرفات، اگر چه به طريق خطا و اشتباه باشد، وقوف شمرده نشده و حَجّش درست نمي باشد.
4 ـ واقع شدن وقوف در وقت معين آن: وقت وقوف به عرفه از زوال آفتاب روز نهم ذي الحجه شروع شده و به طلوع صبح صادق روز دهم آن خاتمه مي پذيرد. اگر كسي و لو چند لحظه از اين وقت را در عرفات بگذراند، وقوفش تحقّق پذيرفته و حجَّش صحت مي يابد؛ ولي اگر در هيچ لحظه اي از اين وقت در عرفات وقوف ننمايد، حج وي باطل مي گردد.
احكام وقوف به عرفه
احكام وقوف به عرفه عبارتند از:
واجبات وقوف
در وقوف به عرفه يك چيز واجب است و آن استمرار وقوف تا غروب آفتاب است؛ از اين جهت اگر كسي پيش از غروب آفتاب از عرفات خارج شد، وقوفش صحيح بوده ولي به ترك اين واجب، دم بر وي لازم مي شود.
تذكر
الف ـ كسي كه به عرفات بعد از غروب آفتاب داخل مي شود و در شب وقوف مي نمايد، اين واجب از وي ساقط مي گردد.
ب ـ اگر كسي قبل از غروب آفتاب از عرفات خارج گرديده و هنوز آفتاب غروب نكرده، به عرفات بازگشت دم از وي ساقط مي شود ولي اگر بعد از غروب آفتاب بازگشت، دم بر وي لازم است.
ج ـ در وجوب دم به سبب خارج شدن از عرفات قبل از غروب آفتاب فرقي بين خارج شدن با عذر و يا بدون عذر نيست. اگر كسي آگاه يا ناآگاه باشد مثلاً براي پيدا كردن رفيق خود يا ديگر كاري پيش از غروب آفتاب از عرفات خارج شده و تا غروب برنگردد، دم بر وي لازم است.
سنتهاي وقوف
1 ـ غسل كردن قبل از وقوف در صورت ميسّر بودن.
2ـ خطبه خواندن امام و يا نايبش بعد از زوال و يا پيش از نماز در مسجد «نَمِرَه».
3 ـ توجه به سوي موقف بعد از اداي نماز بدون تأخير.
4 ـ وقوف جزئي از شب در عرفات مثلاً ده الي پانزده دقيقه بعد از غروب.
5 ـ عدم تأخير بسيار در رفتن به سوي مزدلفه.
تذكر
وقت مسنونۀ حركت كردن از عرفات بسوي مزدلفه، بعد از غروب آفتاب است.
مستحبات وقوف
1 ـ آماده شدن براي وقوف.
2 ـ گفتن تلبيه زياد.
3 ـ استمرار در دعا و ذكر و استغفار تا غروب آفتاب.
4 ـ داشتن اميد راسخ به عفو و رحمت پروردگار.
5 ـ اظهار عجز و فروتني.
6 ـ بالا كردن دستها به سوي آسمان در هنگام دعا كردن.
7 ـ با طهارت بودن.
8 ـ روي آوردن به قبله هنگام دعا.
9 ـ قرار گرفتن هر چه نزديكتر به امام مسلمين، البته در صورت موجود بودن وي.
10 ـ دوري نجستن از آفتاب مگر به سبب عذر.
11 ـ خود داري از كلام و سخن غير ضروري.
12 ـ لطف خوش و همكاري و مهرباني با همراهان.
13 ـ سعي و كوشش به اعمال خير.
14 ـ صدقه دادن و دستگيري و كمك به درماندگان.
15 ـ شروع و ختم دعا با حمد و ثناي خداوند و درود بر نبي اكرم(ص).
مكروهات وقوف
1 ـ تأخير نمودن در وقوف به عرفه بعد از نماز ظهر و عصر.
2 ـ خوابيدن و يا استراحت نمودن در راه بين عرفات و مزدلفه بدون عذر.
3 ـ غفلت و سهل انگاري در دعا هنگام وقوف.
4 ـ تأخير در حركت به سوي مزدلفه از وقت معين آن.
5 ـ ترك سنتي از سنتهاي وقوف.
6 ـ اداي نماز مغرب و يا عشاء در راه بين عرفات و مزدلفه.
7 ـ شتاب نمودن هنگام رفتن به سوي مزدلفه.
واجبات، سنتها، مستحبات و مكروهات وقوف
واجبات وقوف
در وقوف به عرفه يك چيز واجب است و آن استمرار وقوف تا غروب آفتاب است؛ از اين جهت اگر كسي پيش از غروب آفتاب از عرفات خارج شد، وقوفش صحيح بوده ولي به ترك اين واجب، دم بر وي لازم مي شود.
تذكر
الف ـ كسي كه به عرفات بعد از غروب آفتاب داخل مي شود و در شب وقوف مي نمايد، اين واجب از وي ساقط مي گردد.
ب ـ اگر كسي قبل از غروب آفتاب از عرفات خارج گرديده و هنوز آفتاب غروب نكرده، به عرفات بازگشت دم از وي ساقط مي شود ولي اگر بعد از غروب آفتاب بازگشت، دم بر وي لازم است.
ج ـ در وجوب دم به سبب خارج شدن از عرفات قبل از غروب آفتاب فرقي بين خارج شدن با عذر و يا بدون عذر نيست. اگر كسي آگاه يا ناآگاه باشد مثلاً براي پيدا كردن رفيق خود يا ديگر كاري پيش از غروب آفتاب از عرفات خارج شده و تا غروب برنگردد، دم بر وي لازم است.
سنتهاي وقوف
1 ـ غسل كردن قبل از وقوف در صورت ميسّر بودن.
2ـ خطبه خواندن امام و يا نايبش بعد از زوال و يا پيش از نماز در مسجد «نَمِرَه».
3 ـ توجه به سوي موقف بعد از اداي نماز بدون تأخير.
4 ـ وقوف جزئي از شب در عرفات مثلاً ده الي پانزده دقيقه بعد از غروب.
5 ـ عدم تأخير بسيار در رفتن به سوي مزدلفه.
تذكر
وقت مسنونۀ حركت كردن از عرفات بسوي مزدلفه، بعد از غروب آفتاب است.
مستحبات وقوف
1 ـ آماده شدن براي وقوف.
2 ـ گفتن تلبيه زياد.
3 ـ استمرار در دعا و ذكر و استغفار تا غروب آفتاب.
4 ـ داشتن اميد راسخ به عفو و رحمت پروردگار.
5 ـ اظهار عجز و فروتني.
6 ـ بالا كردن دستها به سوي آسمان در هنگام دعا كردن.
7 ـ با طهارت بودن.
8 ـ روي آوردن به قبله هنگام دعا.
9 ـ قرار گرفتن هر چه نزديكتر به امام مسلمين، البته در صورت موجود بودن وي.
10 ـ دوري نجستن از آفتاب مگر به سبب عذر.
11 ـ خود داري از كلام و سخن غير ضروري.
12 ـ لطف خوش و همكاري و مهرباني با همراهان.
13 ـ سعي و كوشش به اعمال خير.
14 ـ صدقه دادن و دستگيري و كمك به درماندگان.
15 ـ شروع و ختم دعا با حمد و ثناي خداوند و درود بر نبي اكرم(ص).
مكروهات وقوف
1 ـ تأخير نمودن در وقوف به عرفه بعد از نماز ظهر و عصر.
2 ـ خوابيدن و يا استراحت نمودن در راه بين عرفات و مزدلفه بدون عذر.
3 ـ غفلت و سهل انگاري در دعا هنگام وقوف.
4 ـ تأخير در حركت به سوي مزدلفه از وقت معين آن.
5 ـ ترك سنتي از سنتهاي وقوف.
6 ـ اداي نماز مغرب و يا عشاء در راه بين عرفات و مزدلفه.
7 ـ شتاب نمودن هنگام رفتن به سوي مزدلفه.
شب گذراندن در مزدلفه
بعد از اينكه حاجي تا غروب آفتاب در عرفه وقوف نمود، بدون آنكه نماز مغرب را بخواند به طرف مزدلفه حركت نمايد؛ هنگامي كه به مزدلفه رسيد، جاي مناسبي براي خوابيدن و استراحت كردن انتخاب نمايد. اگر وقت نماز عشاء داخل گرديده بود، بدون معطلي نماز مغرب و عشاء را با هم در مسجد و با جماعت اداء نمايد و اگر رفتن به مسجد برايش مشكل بود، همان جايي كه قرار دارد با حجاج ديگر جماعت كند.
قبل از استراحت كردن، براي خود جهت زدن جمره ها در روزهاي آينده 49 و يا 70 دانه ريگ جمع آوري و تهيه نمايد، گر چه اين ريگ ها از هر جايي كه باشد جواز دارد؛ ولي بهتر آن است كه از مزدلفه باشد.
بعد از اداي نماز مغرب و عشاء و تهيۀ ريگ، غذاي شب را صرف نموده و تا هنگام خواب، به ذكر و دعا و استغفار و درود بر پيغمبر(ص) مشغول گردد. به اين ترتيب اعمال و مناسك روز نهم اش كه روز عرفه است، به پايان مي رسد.
چند تذكر
1ـ نماز مغرب و عشاء در مزدلفه به يك اذان و يك اقامه به وقت عشاء اداء مي گردد.
2ـ در بين نماز مغرب و عشاء نماز ديگري از سنت و يا نفل خوانده نمي شود.
3ـ بعد از اداي فرض مغرب و فرض عشاء، بايد اول سنت مغرب، بعد از آن سنت عشاء و در آخر وتر واجب را اداء نمايد.
4ـ اگر حاجي پيش از داخل شدن وقت عشاء به مزدلفه رسيد، نبايد به خواندن نماز مغرب و يا عشاء مبادرت ورزد، بلكه بايد انتظار بكشد تا آنكه وقت عشاء داخل گردد و سپس بين هر دو نماز جمع نمايد.
5 ـ اگر كسي نماز مغرب و يا عشاء و يا هر دو را در عرفات و يا در بين راه عرفات به مزدلفه خوانده بود، هنگام رسيدن به مزدلفه، بايد آنرا دوباره اداء نمايد، ولي اگر تا طلوع فجر روز دهم، دوباره اداء ننمود، همان نماز اولي اش با كراهت صحت پيدا كرده و قضايي بر وي نيست.
6ـ مکروه است برای امام و مقتدی كه در بین نماز ظهر و عصر که به وقت ظهردر مسجد نمره در عرفات می خوانند به سنت و نفل یا كار دیگری مثل خوردن و آشامیدن و سخن گفتن مشغول شود اگر چه سنت بعدی ظهر یا سنت قبلی عصر باشد و اگر این تأخیر از جانب امام بود برای مقتدی مکروه نیست که بین این دو، نماز نفل بخواند تا وقتي که امام شروع به نماز عصر کند.
مناسک و اعمال روز دهم
روز دهم ذي الحجه، اولين روز از روزهاي نحر و روز اول عيد قربان است و مي توان گفت كه اين روز از پُر زحمت ترين روزهاي حج است؛ زيرا اكثر اعمال و مناسك پُر زحمت حج، در اين روز انجام مي گيرد و اين اعمال و مناسك به تفصيل در ذيل بيان مي گردد.
وقوف به مشعر الحرام
بعد از اينكه حاجي شب را به مزدلفه گذراند، بكوشد تا قبل از صبح از خواب بيدار گرديده و طهارت كرده و خود را براي اداي نماز صبح آماده نمايد، بعد از طلوع صبح بدون تأخير نماز را به جماعت اداء نمايد.
چون وقوف به مشعر الحرام بعد از نماز صبح از واجبات است، بكوشد تا به مشعر الحرام كه به طرف جنوب مزدلفه قرار دارد رفته و در آنجا دقايقي چند به دعا، تكبير، تهليل و استغفار مشغول گردد.
اگر رفتن تا مشعر الحرام برايش ميسر نگرديد، در هر جاي ديگري از مزدلفه كه برايش امكان پذير است، لحظاتي وقوف نموده و به دعا و ذكر و استغفار مشغول گردد.
حركت به سوي مزدلفه
شب مشعر شب راز و نياز است در رحمت به روي خلق بازاست
رســد آواز هـَلْ مِنْ تَائِبٍ باز گنهكاران كـنون وقت نياز است
بياييـد اي گنـهكاران بيـاييـد كه حق بخشنده و بـنده نواز است
فـغـان و نـاله و آه گـنهكار به تاريكي شب بس چاره ساز است
نفس باقي و فرصت هست دردست الا اي عاصيان هـنگام راز اسـت
ماندن در عرفات تا غروب آفتاب واجب است و بعد از غروب همراه امام به سمت مزدلفه حركت كند. متوجه باشد كه قبل از امام حج، حركت نكند. در بين عرفه و مزدلفه دو كوه واقع است كه از آنها مي گذرد. وقتي نزديك مزدلفه رسيد، مستحب است كه پياده وارد شود، در راه با وقار و آرامش حركت كند و به كثرت به ذكر الله و تلبيه مشغول باشد و در مزدلفه با مردم قيام كند و از مردم جدا نباشد و براي خود جهت زدن جمره ها در روزهاي آينده، 70 دانه ريگ تهيه نمايد.
كيفيت اداي نماز در مزدلفه
وقتي كه وارد مزدلفه شد اگر توانست به مسجد مشعرالحرام برود و نماز مغرب و عشاء را با جماعت ادا كند. خواندن نماز مغرب در وقت مغرب و در عرفات و در راه صحيح نيست؛ بلكه آن را در وقت عشاء با نماز عشاء به يك اذان و يك اقامه، بر پا نمايد به نحوي كه اول نماز مغرب را بخواند و بعد نماز عشاء را. بين نمازهاي مغرب و عشاء نمازهاي سنت و نفل ترك مي شود. براي جمع كردن بين اين دو نماز چند شرط لازم است كه عبارتند از:
1- مُحرِم باشد.
2- قبل از آن، وقوف به عرفه انجام شده باشد.
3- شب دهم ذي الحجه و قيام در مزدلفه باشد.
4- وقت عشاء باشد.
تذكر
جمع بين اين دو نماز واجب است و جماعت شرط نيست؛ اگر تنها هم بود نماز مغرب را در وقت عشاء به شكل مذكور ادا كند.
در بین این دو، نماز نفل نخواند؛ بلکه سنت مغرب و سنت عشاء و وتر را بعد از اینکه این دو نماز خوانده شد، ادا كند و نيز در بین این دو نماز به كار دیگری همچون خوردن و آشامیدن بدون ضرورت مشغول نشود.
وقوف به مزدلفه
در شب مزدلفه شب زنده داري، دعا، ذكر و ديگر عبادات مستحب است. صبح زود نماز فجر را با امام در تاريكي ادا كرده و نزديك امام اگر مقدور بود وقوف نمايد به همان نحوي كه در عرفات ذكر شد. محل وقوف مزدلفه كوه قزح و باقي زمين مزدلفه مي باشد بجز وادي محسّر كه وقوف در آن جايز نيست. زمان اين وقوف از طلوع صبح صادق تا طلوع آقتاب است. اين وقوف، واجب است اگر چه به مدت يك لحظه باشد؛ ولي سنت اين است كه تا روشن شدن صبح وقوف ادامه داشته باشد. در اين موضع درود، تكبير، استغفار و ذكر زياد بخواند. بجز وادي محسّر همه سرزمين مزدلفه كلاً موقف است هر كجا قيام نمايد، كفايت مي كند. وادي محسّر بدان جهت از موقف خارج است كه موقف اصحاب فيل است و اگر كسي در اين وادي قيام نمايد وقوفش صحيح نمي باشد.
چند تذکر
وقوف به مشعر الحرام اندازۀ معینی ندارد و آنچه که در عُرف مردم وقوف گفته شود ـ ولو لحظه اي باشد ـ وقوف واجب با آن ادا می گردد.
وقوف به مشعر الحرام و یا مزدلفه بعد از فجر روز دهم، از واجبات بوده و کسانی که بدون عذر، قبل از فجر از مزدلفه خارج می شوند، بر آنها دم لازم می گردد.
خروج از مزدلفه قبل از فجر، برای صاحبان عذر، از قبیل: شخص مریض، پیر، کور، لنگ و زن هایی که از ازدحام حجاج خوف اذیت شدن جدی را داشته و می خواهند خود جمره بزنند، جواز داشته و بر آنها چیزی لازم نمی گردد.
گرچه رفتن از مزدلفه برای چنین اشخاصی قبل از طلوع فجر جواز دارد، اما اینها نباید رمی جمرۀ عقبه را در شب انجام دهند؛ بلکه وقت زدن جمرۀ عقبه، بعد از طلوع آفتاب است.
با اين حال اگر این ها پیش از طلوع آفتاب رمی نمودند، رمی شان با کراهت جايز است؛ ولی اگر پیش از طلوع فجر به رمی جمرۀ عقبه مبادرت ورزیدند رمی شان صحت پیدا نمی کند در نتیجه یا باید در وقتش که بعد از طلوع آفتاب است، دوباره رمی نمایند و یا آنکه بر آنها دم لازم می گردد.
وقوف در هر جای مزدلفه بجز از وادی مُحَسَّرْ که در غرب مزدلفه به طرف منی واقع است، جواز دارد اگر چه بهتر آن است که وقوف در خود مشعر الحرام باشد.
دعاي مأثوره مزدلفه
اَللَّهُمَّ كََمَا اَوْقَفْتَنَا فِيْهِ وَ اَرَيْتَنَا اِيَّاهُ فَوَفِّقْنَا لِذِكْرِكَ كَمَا هَدَيْتَنَا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا كَمَا وَعَدْتَنَا بِقَوْلِكَ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ «فَاِذَا اَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِالْحَرَامِ، وَاذْكُرُوْهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَ اِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِِهِ لَمِنَ الضَّالِّيْنَ، ثُمَّ اَفِيْضُوْا مِنْ حَيْثُ اَفَاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللهَ، اِنَّ اللهَ غَفُوْرٌ رَحِيْمٌ» اَللَّهُمَّ اِنَّا نَسْاَلُكَ يَا غَفُوْرُ يَا رَحِيْمُ اَنْ تُفَتِّحَ لِاَدْعِيَتِنَا اَبْوَابَ الْاِجابَةِ يَا مَنْ اِذَا سَاَلَهُ الْمُضْطَرُّ اَجَابَهُ يَا مَنْ يَقُوْلُ لِلشَّيْءِكُنْ فَيَكُوْنُ. اَللَّهُمَّ اِنَّا جِئْنَاكَ بِجَمْعِنَا مُتَشَفِّعِيْنَ اِلَيْكَ فِي غُفْرَانِ ذُنُوْبِنَا فَلَا تَرُدَّنَا خَائِبِيْنَ وَ آتِنَا اَفْضَلَ مَا تُؤْتِيْ عِبَادَكَ الصَّالِحِيْنَ وَ لَا تَصْرِفْنَا مِنْ هَذَا الْمَشْعَرِ الْعَظِيْمِ اِلَّا فَائِزِيْنَ مُفْلِحِيْنَ غَيْرَ خَزَايَا وَ لَا نَادِمِيْنَ وَ لَا ضَالِّيْنَ وَ لَا مُضِلِّيْنَ يَا اَرْحَمَ الرَّاحِمِيْنَ. اَللَّهُمَّ وَفِّقْنَا لِلْهُدَي وَ اعْصِمْنَا مِنْ اَسْبَابِ الْجَهْلِ وَ الرِّدَي وَ سَلِّمْنَامِنْ آفَاتِ النُّفُوْسِ فَاِنَّهَا شَرُّ الْعُدَي وَاجْعَلْنَا مِمَّنْ اَقْبَلْتَ عَلَيْهِ فَاَعْرَضَ عَمَّنْ سِوَاكَ وَ خُذْ بِاَيْدِيْنَا اِلَيْكَ وَ ارْحَمْ تَضَرُّعَنَا بَيْنَ يَدَيْكَ اِلَهَنَا قَوِّمْنَا اِذَا اعْوَجَجْنَا وَ اَعِنَّا اِذَا اسْتَقَمْنَا وَ كُنْ لَنَا وَلَا تَكُنْ عَلَيْنَا وَ اَحْيِنَا فِي الدُّنْيَا مُؤْمِنِيْنَ طَائِعِيْنَ وَ تَوَفَّنَا مُسْلِمِيْنَ تَائِبِيْنَ وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ يَاْخُذُ كِتَابَهُ بِالْيَمِيْنِ، وَ اجْعَلْنَا يَوْمَ الْفَزَعِ الْاَكْبَرِ مِنَ الْآمِنِيْنَ وَ مَتِّعْنَا اللَّهُمَّ اِلَي وَجْهِكَ الْكَرِيْمِ، بِرَحْمَتِكَ يَااَرْحَمَ الرَّاحِمِيْنَ ربَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ.
«پروردگارا همان طور که ما را در این مکان ایستاندی و آن را به ما نشان دادی به ما توفیق بده تا همان طور که ما را هدایت کردی به ذکر تو بپردازیم و از گناهان ما درگذر و رحمت خویش را بر ما بگستران همان طور که به ما با کلام آسمانی ات وعده دادی و كلام تو حق است: «هنگامی که از عرفات بازگشتید خدا را نزد مشعرالحرام یاد کنید. او را یاد کنید همان طور که شما را هدایت کرد و اگر چه قبل از این از جمله گمراهان بودید. سپس باز گردید از جایی که مردم باز می گردند و از خدا طلب آمرزش کنید؛ چون که خدا آمرزنده و مهربان است. بار خدایا! ای آمرزنده و ای مهربان از تو می خواهم که درهای اجابت را بر ما بگشایی ای کسی که به خواسته و نیاز درماندگان پاسخ می گویی و ای کسی که اگر به چیزی بگویی خلق شو، خلق می شود. معبودا! به همراه گروهمان نزد تو آمدیم و از تو در آمرزش گناهانمان طلب شفاعت می کنیم پس ما را از درگاه خود ناامید مگردان و به ما بهترین آنچه به بندگان نیکوکارت داده ای عطا کن و ما را از این مشعر بزرگ جز با کامیابی و رستگاری بدون خواری و ذلت و پشیمانی و گمراهی بر مگردان ای مهربان ترین مهربانان.
پروردگارا! به ما توفیق بده تا در راه راست گام برداریم و ما را از اسباب نادانی و هلاکت حفظ کن و از آفت و بلاهای نفسانی دور بدار بدرستی که نفس انسان بدترین دشمن انسان است و ما را از جمله کسانی قرار بده که به آنان روی آورده ای پس آنها از غیر تو روی گردانده اند و ما را برای رسیدن به وصالت یاری کن و بر زاري ما به پيشگاهت رحم نما. معبودا! اگر در راه گمراهی و هلاکت گام برداشتیم ما را به راه راست هدایت کن و آنگاه که به راه راست هدایت گشتیم ما را یاری گردان و یاور و همراه ما باش نه عليه ما. ما را در دنیا مؤمن و فرمانبردار زنده بدار و مسلمان و توبه کننده بمیران و از جمله کسانی قرار بده که نامه اعمالشان را به دست راست شان می گیرند و در روز بزرگترین ترس ما را از جمله گروهي قرار بده كه در امنيت و آسايش اند و به نور ذات کریمت بهره مند گردان به رحمت تو ای مهربان ترین مهربانان. پروردگارا! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش نجات بده».
در اول و آخر دعا اين تكبير بخواند:
اَللهُ اَكْبَرُ ، اَللهُ اَكْبَرُ ، لَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ وَ اللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ، وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ
«خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است. هیچ معبودی به جز خدای یگانه نیست، خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است. حمد و ستایش مخصوص اوست».
رفتن به سوي مني
توضیح: به فاصله سه ميل از مكه مكرمه در ميان دو كوه ميدان بزرگي است كه رمل و قرباني در آنجا انجام داده مي شود آن در حرم داخل است حجاج سه روز در آنجا قيام مي كنند
وقتي كه در مزدلفه ديد كه تا طلوع خورشيد به قدر اداي دو ركعت نماز باقي مانده است، از آنجا به سوي منا حركت كند. در راه به ذكر و تلبيه مشغول باشد؛ هنگامي كه به وادي محسّر رسيد، با سرعت از آنجا عبور كند. مساحت اين وادي حدوداً 500 متر است. بعد از گذشتن از اين موضع به روش عادي خود حركت كند. اين وادي به منا و مزدلفه تعلّق ندارد؛ بلكه بين آنها واقع است و از هر دو جدا است. لازم به ذكر است كه حركت از مزدلفه به سوي منا، همراه امام باشد. اگر به عذر موجهّي قبل از امام حركت كند، اشكال ندارد صدقه لازم نمي شود.
رمي جمرة عقبه
رمي جمار در لغت انداختن سنگ هاي كوچك و يا همان ريگ ها است. جمار جمع جمره و جمره، سنگ كوچك و ريگ است. در شريعت، پرتاب كردن ريگ ها در زمان و مكان مخصوص و تعداد مخصوص است؛ اما در روز دهم ذي الحجه از جمره هاي سه گانه، فقط رمي جمرة عقبه انجام مي شود. در انتهاي حد مني به جانب مكه، جمره عقبه واقع است كه آنرا جمرة كبري نيز مي نامند. وقتي كه به آنجا برسد، هفت عدد سنگ ريزه كه قبلاً آماده كرده است، بزند. اين سنگ ريزه زدن را رمي جمار مي گويند. در روزهاي بعد نيز ـ روز يازده و دوازده و اگر شب در منا بود روز سيزده ـ رمي انجام مي شود. رمي جمار واجب است و مستحب آن است كه موقع حركت از مزدلفه هفت عدد ريگ براي جمره عقبه بردارد، براي دو جمرة ديگر جاي بخصوصي نيست، فقط از نزديك موضع جمار ريگ بر ندارد؛ زيرا اين ريگها طبق حديث مردود است و شصت و سه ريگ ديگر كه در بقيه روزها رمي مي شود، آوردنش از مزدلفه يا منا جايز است. سعي كند ريگ هايي كه بر مي دارد پاكيزه باشد اگر مشكوك بود، ريگها را بشويد. وقت مسنون اين جمره از طلوع آفتاب تا زوال آفتاب است و بعد از زوال تا غروب نيز جايز است؛ بعد از غروب رمي مكروه است مگر براي مريض و زنها كه مكروه نيست. فاصلة رمي كننده با موضع رمي كمتر از پنج متر نباشد (بيشتر اشكال ندارد)، متوجه باشد كه ريگها حدوداً به اندازة هسته خرما باشد كه اگر به كسي برخورد كرد صدمه نبيند، ريگها را پشت انگشت ابهام (شصت) و شكم انگشت شهادت (اشاره) قرار داده و پرتاب كند و بخواند:
«بِسْمِ اللهِ اَللهُ اَكْبَرُ، رَجْمًا لِلشَّيْطَانِ وَحِزْبِهِ»
بعد از آن به طرف منا حركت كند و اين دعا را بخواند:
بِسْمِ اللهِ اَللهُ اَكْبَرُ، رَجْمًا لِلشَّيْطَانِ وَ حِزْبِهِ اَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ حَجًّا مَبْرُوْرًا وَ ذَنْبًا مَغْفُوْرًا وَ سَعْيًا مَشْكُوْرًا وَ عَمَلًا صَالِحًا مَقْبُولًا وَ تِجَارَةً لَنْ تَبُوْرَ، بِسْمِ اللهِ اَللهُ اَكْبَرُ، صَدَقَ وَعْدَهُ وَ نَصَرَ عَبْدَهُ وَ اَعَزَّ جُنْدَهُ وَ هَزَمَ الْاَحْزَابَ وَحْدَهُ لَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ وَ لَا نَعْبُدُ اِلَّا اِيَّاهُ مُخْلِصِيْنَ لَهُ الدِّيْنَ وَ لَوْ كَرِهَ الْكَافِرُوْنَ، وَ صَلَّي اللهُ عَلَي سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ عَلَي آلِهِ وَ اَصْحَابِهِ اَجْمَعِيْنَ. رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ، بِرَحْمَتِكَ يَا اَرْحَمَ الرَّاحِمِيْنَ.
«بنام خدا، خدا بزرگتر است. لعنت بر شیطان و یاران او. پرودرگارا! این حج را حَجّی درست و مقبول و مایه بخشش گناهان و عملی صالح و مورد قبول و تجارتی که هرگز سود آن از بین نمی رود قرار بده. بنام خدا، خدا بزرگتر است. به وعده اش وفا نمود و بنده اش را یاری کرد و یارانش را قوی گرداند و دیگر گروه ها را شکست داد. او یگانه است و هیچ معبودی جز او نیست، تنها او را می پرستیم و دین و عبادت را برای او خالص می گردانیم هر چند کافران را ناخوش آید و درود خدا بر سرورمان حضرت محمد(ص) و بر آل و اصحاب او باد. پروردگارا! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش نجات بده به حق رحمت تو ای مهربان ترین مهربانان». دعا و درود هر چه بخواهد بخواند.
اوقات رمي جمره ها
وقت رمي جمره عقبه از طلوع فجر روز دهم تا آخر شب يازدهم است، زماني كه فجر يازدهم طلوع كند، وقت اين رمي تمام مي شود. بر كسي كه رمي انجام نداده است، دم لازم مي شود. پيش از طلوع آفتاب در روز دهم رمي مكروه است. در وقت ازدحام براي زنها و اشخاص ضعيف و مريض مكروه نيست.
كيفيت رمي
1- رمي به دست راست باشد.
2- مرد يا كودك به خلاف زن و خنثي دستش را به هنگام رمي بالا ببرد تا سفيدي زير بغلش ديده شود.
3- رمي جمره عقبه از بطن وادي باشد و مكه در طرف چپش و مني در طرف راستش قرار دهد و رو به عقبه كند؛ سپس رمي كند و در آنجا نايستد.
4- رمي در حالت سواره و پياده هر دو حالت صحيح است.
ترتيب رمي از جمره اولي، وسطي و اخري سنت است.
بيان ذبح و حلق
از اعمال روز دهم بعد از رمي، قرباني است؛ اگر چه اين ذبح براي مفرد واجب نيست و مستحب است. مفرد مي تواند قبل از ذبح هدي شكرانه، حلق (تراشيدن و يا كوتاه كردن موي سر) كند ولي قارن و متمتع قبل از ذبح هدي شكرانه، نمي توانند حلق كنند. لازم است كه بعد از انجام شدن رمي، هدي را ذبح كند و بعد از ذبح هدي، موي سر خود را بتراشد و يا به اندازة يك بند انگشت كوتاه كند؛ البته تراشيدن از كوتاه كردن بهتر است.
ابتداي وقت سر تراشيدن در حج، طلوع صبح روز اول عيد و آخر وقت آن غروب آفتاب روز سوم عيد است و اگر كسي بعد از اين وقت در هر زمان و مكان ديگري سر خود را تراشيده و يا كوتاه كند از احرام خارج شده ولي نسبت به تأخير تراشيدن سر از وقت معين آن، بر وي دم لازم مي گردد.
اگر كسي پيش از طلوع فجر روز عيد سر خود را تراشيد بر وي دم لازم مي شود، و بايد در وقت معين آن، سر خود را دوباره بتراشد ولو اينكه نيتش از تراشيدن مرتبه اول خارج شدن از احرام باشد.
مستحب است كه در وقت كوتاه كردن از جانب راست سر شروع كند و كسي كه سرش مو ندارد يا سرش زخمي است كشيدن تيغ بر سر او كافي است و اين واجب ساقط مي شود. بعد از حلق، كوتاه كردن ناخنها و موي پشت لب مستحب است. بعد از حلق و يا قصر، تمام كارهايي كه به سبب احرام ممنوع شده بود مجاز مي شود به جز همبستري با زن كه تا بعد از طواف زيارت براي او حلال نيست.
کوتاه کردن مو براي زن ها
حلق كه عبارت از تراشيـدن موي سـر است، براي زن ها حرام است. زن ها بايد از يك چهارم سر به قدر سر انگشتها قصر كنند و قصر تمام سر براي آنها مستحب است.
بيان طواف زيارت
وقتي كه از حلق فارغ شد به مكه برود و طواف كند، نام اين طواف، طواف ركن است و آن را طواف زيارت نيز مي گويند كه سومين و آخرين فرض حج است. در اين طواف، نيت و گردش چهار دور اول فرض و تكميل هفت شوط واجب است. انجام طواف زيارت در ايام نحر واجب و به ترتيب انجام دادن يعني بعد از رمي، حلق و پس از حلق، طواف كردن سنت است.
در اين طواف، نايب گرفتن صحيح نيست؛ بلكه بر هر كس فرض است كه خود او آن را شخصاً انجام دهد، حتي اگر بيهوش باشد نيابت صحيح نمي باشد. اين طواف تا دم مرگ از دوش حاجي برداشته نمي شود و با دادن عوض هم ادا نمي گردد مگر براي شخصي كه بعد از وقوف عرفات فوت كند و قبل از فوت، وصيت اتمام حج كرده باشد. در اين صورت ذبح بُدنه (گاو يا شتر) واجب مي شود و بدين نحو حج او كامل مي گردد.
تذكر
اول وقت طواف زيارت از اول روز دهم تا آخر ايام نحر مي باشد. ولي وقت سنت آن بعد از حلق است. اگر كسي تا بعد از ايام نحر(روزهای قربانی ، اول و دوم و سوم عيد اضحی) تأخير نمود دم واجب مي شود و طواف از ذمّه اش برداشته نمي شود.
رمي روز يازدهم ذي الحجه
روز يازدهم بعد از زوال آفتاب وقت رمي جمرات است. طريقه سنت اين است كه اول جمره اولي را كه مكان آن نزديك مسجد خيف است، رمي كند و بر هر رمي طبق معمول هفت عدد ريگ بزند مواظب باشد كه پي در پي ريگ ها را پرتاب كند و در موقع رمي هر ريگ، تكبير بگويد. بعد از زدن هفت ريگِ جمره اول، كمي به جلوتر برود و رو به قبله بايستد، دستها را بلند كرده دعا كند. در مكان دعا به اندازه خواندن يك جزء قرآن يا حداقل به اندازه تلاوت بيست آيه قيام كند. هر قدر كه توان داشت اختيار كند. در اين قيام تكبير، تهليل، استغفار و درود بخواند. با تضرّع و انكسار براي خود و مؤمنين دعا كند؛ بعد از آن به سمت موضع جمرة وسطي حركت كند و مثل جمره اول رمي كرده و باز در گوشه اي توقف كند و به اندازه جمره اولي مشغول دعا و ذكر شود و باز به همين نحو جمره عقبه را رمي نموده، به راه افتد و براي دعا توقف نكند.
رمي روزهاي دوازدهم و سيزدهم ذي الحجه
باز در روز دوازدهم بعد از زوال آفتاب به همان روش روز يازدهم هر سه جمره را رمي كند و تمام مسايل كه براي آن رمي ذكر شد، اينجا مراعات نمايد. قيام شب هاي يازده و دوازده در منا سنت مؤكده است. اگر شب سيزدهم را در منا صبح كرد رمي روز سيزدهم هم لازم مي شود. روزهاي يازدهم و دوازدهم پيش از زوال، رمي جايز نيست و بعد از غروب آفتاب مكروه است. در روز سيزدهم اگر مشكل داشت، رمي قبل از زوال جايز ولي مكروه تنزيهي است. به محض طلوع فجر دوازدهم، وقت رمي يازدهم ختم مي شود و رمي يازدهم فوت مي شود. اكنون بايد قضاي آنرا به همراه رمي روز دوازدهم بجا آورد و به سبب تأخير بر او دم لازم مي شود. آخر وقت رمي ها، قبل از غروب روز سيزدهم است. در صورت فوت شدن، بر او دم لازم مي شود. كسي كه پيش از غروب آفتاب دوازدهم از منا به مكه برود، رمي روز سيزدهم بر او واجب نيست.
قيام محصّب
وقتي كه از منا فارغ شد، بين مكه و منا قيام محصّب سنت است. محصّب جزء مكه است. در اين جا حتماً قيام كند و لو يك ساعت؛ اگر چه كمال سنت اين است كه نمازهاي ظهر، عصر، مغرب و عشاء را همان جا برگزار كند. سپس كمي بخوابد، بعد از آن وارد شهر مكه شود. در زمان قيام در مكه مكرمه وقت را غنيمت شمرده، به دعا و تلاوت و ديگر عبادات مشغول شود، خصوصاً اگر توانست عمره هاي نفلي نيز به جاي آورد. در مدت قيام مكه مكرمه از هرگونه گناه پرهيز نمايد؛ زيرا همانگونه كه ثواب عمل نيك، تا صد هزار برابر است، گناه هم در آنجا وبالش بيشتر است.
