احوال و اوقات خاص برای اجابت دعا

در قبولیت دعا، چگونگی ارتباط دعا کننده با خداوند متعال و کیفیت درونی او که در قرآن مجید از آن با «اضطرار» و «ابتهال» تعبیر شده، نقش خاصی دارد.

بعضی احوال و اوقات نیز هستند که در آنها امید رحمت و عنایت الهی بطور خاص وجود دارد؛ در احادیث زیادی نبی اکرم ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ احوال و اوقات بخصوصی را برای دعا کردن بیان می فرمایند: «مَنْ صَلَّى صَلَاةَ فَرِيضَةٍ فَلَهُ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ، وَ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فَلَهُ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ» «هر کس نماز فرض را بخواند و بعد از آن با خلوص دل دعا کند، دعایش قبول می شود و هر کس قرآن مجید را ختم کند و دعا کند، دعایش نیز قبول می شود. (رواه طبرانی)

همچنین پيامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ فرموده است: «إِنَّ فِي اللَّيْلِ لَسَاعَةً لَا يُوَافِقُهَا رَجُلٌ مُسْلِمٌ، يَسْأَلُ اللهَ خَيْرًا مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ، إِلَّا أَعْطَاهُ إِيَّاهُ، وَذَلِكَ كُلَّ لَيْلَةٍ» «در شب، ساعتي هست که اگر شخص مؤمن با آن مواجه شود و در آن، خير و برکتي در دنيا و آخرت را از خدا بخواهد، يقيناً خداوند خواسته ي او را برآورده مي کند و اين ساعت، در هر شبي موجود است». صحیح مسلم

علم انسان بی نهایت محدود است، بلکه به لحاظ خلقت خود طبیعتاً ظلوم و جهول است. بسیاری از بندگان هستند که مال و ثروت برای آنها نعمت است و بسیاری هستند که مال و ثروت برای آنها فتنه و خطرناک است. بسیاری از بندگان هستند که حکومت و اقتدار برای آنها وسیله قرب خداوندی است و بسیاری دیگر هستند که حکومت و اقتدار برای آنها باعث دوری از خدا و سبب خشم او می شود.

آدمی نمی داند برای او چه چیز بهتر است؟ و چه چیزی سبب فتنه و زهر قاتل است؟ لذا ضابطه و قانون خداوند متعال این است که دست دعا کننده را خالی بر نمی گرداند. گاهی آنچه را طلب می کند به او می دهد و گاهی عوض دعای او اجر و پاداش اخروی عطا می نماید. پس دعای او ذخیره آخرت وی گشته است.

در اینجا به ذکر بعضی از دعاهایی که رسول الله ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ در نماز یا بعد از فراغت از نماز به بارگاه رب العزة کرده است و با احادیث به اثبات رسیده است، می پردازیم:

از براء بن عازب ـ رضی الله عنه ـ روایت است که وقتی ما پشت سر رسول الله ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ نماز می خواندیم، دوست داشتیم که در جانب راست ایشان باشیم؛ آن حضرت ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ بعد از فراغت از نماز، رو به سوی ما کرده و چنین دعا می کردند:

«ای پروردگارا! مرا از عذاب خود در روزی که بندگانت را دوباره زنده می کنی نجات بده».

از این حدیث معلوم می شود که رسول الله ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ بعد از اتمام نماز فرض و یا دیگر نمازها، روی مبارکشان را به طرف نماز گزاران کرده و دعا می کردند و قدری متمایل به راست قرار می گرفتند.

از امّ سلمه ـ رضی الله عنها ـ روایت است که حضرت رسول ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ بعد از نماز صبح این چنین دعا می نمودند: «اَللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ عِلْمًا نَافِعًا، وَ عَمَلًا مُتَقَبَّلًا، وَ رِزْقًا طَيِّبًا» «پروردگارا! از تو علم نافع و عمل مقبول و روزی پاک و حلال طلب می کنم». (سنن نسائی)

از حضرت معاذ ـ رضي الله عنه ـ روايت شده است که پيامبر ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ دست او را گرفتند و فرمودند: اي معاذ! به خدا سوگند، من تو را دوست دارم و به تو وصيت مي کنم اي معاذ که بعد از هر نماز، اين دعا را بخواني و آن را ترک نکني: «اَللَّهُمَّ أَعِنِّي عَلَى ذِكْرِكَ وَ شُكْرِكَ، و حُسنِ عِبَادتِك» «بار خدايا! مرا بر ذکر و شکر و نيکي عبادتت ياري ده». (رواه ابو داوود)

خزانه الهی بی پایان و فنا ناپذیر است؛ اگر تمام بندگان، همه وقت از او بخواهند و او به هر یک از آنها بدهد، خزانه او هیچ کم و کسری حاصل نمی شود.

در مستدرک حاکم از حضرت جابر روایت شده است: هنگامی که خداوند متعال ذخیره و اندوخته بسیاری از دعاهایی را که بنده او بعد از نمازهای پنجگانه و غیره در دنیا کرده و ظاهراً قبول نشده اند در آخرت به او می دهد، از زبان بنده این جمله خارج می شود:

«یا لیته لم یجعل له شئ من دعائه» «ای کاش هیچ دعایی از من در دنیا قبول نمی شد و ثمره هر دعا در اینجا یعنی در آخرت به من می رسید». (کنز العمال).

از بعضی از احادیث نبی اکرم ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ دانسته می شود که رسول الله ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ به منظور دفع بلا و یا جلوگیری از آن، به پیشگاه باری تعالی دو رکعت نماز می خواندند و بعد از اتمام نماز یا بعد از نمازهای فرض یا سنّت یا نفل، دست ها را به سوی آسمان بلند می کردند و هرگاه خیر و خوبی دنیا و آخرت را سؤال می کردند، دست های مبارک خویش را بالا می بردند.

در بعضی از احادیث آمده است که آنقدر رسول الله ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ موقع دعا، دست هایشان را بالا می بردند که سفیدی زیر بغل آن حضرت نمایان می شد.

روش رسول الله ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ چنین بود که وقتی برای دعا دست ها را بالا می بردند، در آخر دست های مبارک خود را بر چهره مبارک خود می کشیدند.

پس از احادیث گوهر بار رسول الله ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ معلوم می گردد که موقع دعا کردن بعد از هر نماز یا بعد از نمازهای فرض، دست ها را هنگام دعا بالا کنید و هرچه می خواهید از درگاه رب العالمین بخواهید و طبق فرمایش رسول الله ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ دست هایتان را بر صورت خود بکشید.