خداوند در قرآن مجید بیان میدارد: «وَ الَّذِينَ جَاءُو مِن بَعدِهِم يَقُولُونَ رَبَّنَا اغفِر لَنَا وَلِإِخوَنِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بالإِيمَنِ وَ لَاتَجعَل فِي قُلُوبِنَا غِلّا لِّلَّذِينَ ءَامَنُواْ رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوف رَّحِيمٌ» [الحشر: 10]. «و کسانی که بعد از آنها میآیند، میگویند: پروردگارا! بر ما و برادران ما که در ایمان بر ما پیشی گرفتند بیامرز، و در دلهایمان حسد و کینه ای نسبت به مؤمنان قرار مده. پروردگارا! تو مهربان و رحیمی».
در این مطلب به برخی از آیات و روایات که به این موضوع اشاره دارد می پردازیم:
خداوند در قرآن مجید بیان میدارد: «وَ الَّذِينَ جَاءُو مِن بَعدِهِم يَقُولُونَ رَبَّنَا اغفِر لَنَا وَلِإِخوَنِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بالإِيمَنِ وَ لَاتَجعَل فِي قُلُوبِنَا غِلّا لِّلَّذِينَ ءَامَنُواْ رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوف رَّحِيمٌ» [الحشر: 10]. «و کسانی که بعد از آنها میآیند، میگویند: پروردگارا! بر ما و برادران ما که در ایمان بر ما پیشی گرفتند بیامرز، و در دلهایمان حسد و کینه ای نسبت به مؤمنان قرار مده. پروردگارا! تو مهربان و رحیمی».
و نیز خداوند در قرآن مجید، قول حضرت ابراهیم علیه السلام را نقل میکند که «رَبَّنَا اغفِر لِي وَ لِوَالِدَيَّ وَ لِلمُؤمِنِينَ يَومَ يَقُومُ الحِسَابُ» [ابراهیم: 41]. «پروردگارا! من و پدر و مادرم و همه مؤمنان را روزی که حساب برپا میشود بیامرز».
پس مؤمنان برخی برای بعضی دیگر دعا میکنند.
و این مطلب را حدیث حضرت ابوالدرداء رضی الله عنه بیان میدارد که حضرت پیامبر صلی الله علیه و سلّم فرمودند: إِنَّ دَعْوَةَ الْمَرْءِ مُسْتَجَابَةٌ لِأَخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ، عِنْدَ رَأْسِهِ مَلَكٌ يُؤَمِّنُ عَلَى دُعَائِهِ، كُلَّمَا دَعَا لَهُ بِخَيْرٍ، قَالَ: آمِينَ، وَلَكَ بِمِثْلٍ. هر بنده مسلمانی که در غیاب برادر مسلمان خویش برایش دعا کند فرشته میگوید: برای تو مانند آن باد. سنن ابن ماجه
دعای مسلمان در حق برادر مسلمانش مستجاب میشود، چنانکه از حضرت ابوالدرداء رضی الله عنه روایت است که حضرت رسول الله صلی الله علیه و سلّم فرمودند: دعای شخص مسلمان برای برادر مسلمانش در غیاب وی مستجاب است و در نزد سرش (کنارش) فرشته مؤظفی است که هرگاه برای برادرش دعای خیر کند برآن آمین میگوید و نیز دعا میکند که برای تو نیز مانند آن باد. صحیح مسلم
و بر آن دعای فرشتگان نیز اضافه شده است که خداوند متعال میفرماید:
«الَّذِينَ يَحمِلُونَ ٱلعَرشَ وَمَن حَولَهُۥ يُسَبِّحُونَ بِحَمدِ رَبِّهِم وَيُؤمِنُونَ بِهِۦ وَيَستَغفِرُونَ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ رَبَّنَا وَسِعتَ كُلَّ شَيء رَّحمَة وَعِلما فاغفِر لِلَّذِينَ تَابُواْ وَٱتَّبَعُواْ سَبِيلَكَ وَقِهِم عَذَابَ ٱلجَحِيمِ» [غافر: 7].
«فرشتگانی که حاملان عرشاند، و آنهایی که گرداگرد آن تسبیح و حمد خدا میگویند، و به او ایمان دارند و برای مؤمنان استغفار مینمایند، و میگویند: پروردگارا! لطف و دانش تو همه چیز را فرا گرفته است، پس کسانی که توبه کردهاند و راه تو را پیش گرفتهاند، آنان را بیامرز و از عذاب دوزخ محفوظ فرما». امام ابن کثیر / نسبت به این قول خداوند «يَستَغفِرُونَ لِلَّذِينَ ءَامَنُوا» میفرماید: برای اهل زمین، کسانی که به غیب ایمان آوردهاند.
خداوند فرشتگان مقرب بارگاهش را معین کرده که غایباً دعا کنند و چون این از خصوصیات ملائکه است، پس آنان بر دعای مؤمنان غایبانه آمین میگویند، چنانکه در حدیث حضرت ابوالدرداء رضی الله عنه بیان شد. تفسیر ابن کثیر