باب عدت

تعریف عدت

* چون شخصی همسرش را طلاق داد یا به علت خلع ایلاء و غیره طلاق واقع گردید یا شوهر درگذشت، زن باید مدتی کوتاه در منزل بطور عدت بنشیند؛ قبل از پایان عدت نباید از منزل بیرون رود و نمی تواند در این مدت با مردی نکاح ببندد، و چون این مدت به پایان رسید، می تواند از منزل بیرون رود و یا با مردی رشته ی مواصلت قائم کند و گذراندن این مدت را عدت می­ گویند. (عالمگیری مصری، جلد1، صفحه549)

عدت طلاق

* اگر زنی را شوهرش طلاق داد در منزل شوهر عدت بگذراند و سپس بیرون رود و عدتش این است که تا مدت سه حیض همان جا بماند؛ بعد از پایان حیض سوم هر جا که دلش می خواهد، برود فرقی نمی کند شوهر او را یک طلاق دهد یا دو طلاق رجعی دهد یا بائن بهر حال عدت همه یکسان است (شرح البدایه، جلد2، صفحه408)

عدت زن سالخورده و نابالغ

* اگر شخصی همسرش را که به علت کوچکی یا بزرگی، خون حیض نمی دید طلاق داد، مدت عدتش سه ماه است. بعد از پایان سه ماه شوهر گرفتن و از آن منزل که در آن عدت گذرانیده بیرون رفتن اختیار تام دارد (عالمگیری مصری، جلد1، صفحه550)

* اگر شخصی همسرش را که دختری کوچک بود، طلاق داد بدین خاطر به حساب ماه جهت عدت گذراندن آغاز نمود چون یک یا دو ماه گذشت خون حیض دید باید عدت به حیض بگذراند تا سه حیض نبیند عدتش به پایان نمی رسد. (عالمگیری، جلد1، صفحه550)

* طلاق دادن هنگام حیض اگر شخصی همسرش را زمانی طلاق داد که خون حیض می دید، آن حیض اعتباری ندارد و از حیض بعدی عدتش آغاز می گردد. (شرح البدایه، جلد2، صفحه405 و دره، جلد1، صفحه 257 و عالمگیری، جلد1، صفحه550)

نکته: عدت طلاق بعد از همبستر شدن و خلوت صحیحه واجب می گردد

* عدت بعد از طلاق بر زنی واجب است که شوهرش با او نزدیکی کرده باشد یا خلوت صحیحه یافت شود ولو اینکه نزدیکی هم انجام نشود فرقی نمی کند بر اثر آن مهریه کامل لازم می باشد یا خیر به هر صورت در عدت نشستن واجب است، اگر خلوت صحیحه یافت نشود گذراندن عدت هم لازم نمی گردد. (هدایه، جلد2، صفحه306)

نکته: در وطی بالشبهه نیز عدت واجب است.

* اگر شخصی زنی اجنبی را همسرش تصور نموده و با او نزدیکی کرد، سپس معلوم شد که همسرش نبوده بر او هم لازم است که عدت گذراند تا زمانی که عدتش به پایان نرسد نگذارد شوهرش با او نزدیکی کند، در صورت نزدیکی هر دو گنهکار می­شوند. عدت این زن همان است که بالا ذکر شد. اگر زن بر اثر نزدیکی حامله شد عدتش وضع حمل است و این بچه ولدالحرام گفته نمی شود، بلکه صحیح النسب و متعلق به همان شخصی می باشد که اشتباها با او نزدیکی نموده است. (درمختار مختصرا، صفحه 236)

عدت نکاح فاسد

* اگر شخصی زنی را به نکاح فاسد گرفت؛ مثلاً با زنی عقد بست، سپس معلوم شد که شوهرش تاکنون زنده است و این را طلاق نداده یا معلوم شد که این زن و مرد در ایام طفولیت از یک زن شیر مکیده­ اند، اگر مرد با او نزدیکی کرده و بعد از ظاهر شدن حقیقت در میانشان جدایی انداخته شد، زن باید عدت گذراند و عدتش از همان وقتی آغاز می گردد که مرد از او کناره ­گیری کرده است و اگر مرد با او هیچ نزدیکی نکرده، عدت لازم نمی گردد و به خلوت صحیحه هم عدت لازم نمی گردد، فقط عدت همان وقتی لازم می گردد که مرد با او نزدیکی کرده باشد. (شرح البدایه، ج2، صفحه443)

مسائل متفرق

* هنگام گذراندن عدت نفقه زن بر شوهری که او را طلاق داده لازم می گردد. (شرح البدایه، جلد2، صفحه443)

* اگر شخصی همسرش را طلاق بائن یا سه طلاق داد، سپس در عدت به نادانی با او نزدیکی کرد این زن باید دوباره عدتش را آغاز نماید؛ اکنون باید از همان وقت سه حیض کامل کند، آنچه قبلاً در عدت نشسته نادیده تلقی می شود. (شرح البدایه، جلد2، صفحه405)

* اگر شخصی همسرش را طلاق بائن داد و در همان منزلی که زن در عدت نشسته مرد هم موجود است باید زن خود را از مرد در حجاب کند. (عالمگیری کشوری، جلد2، صفحه551)

عدت موت

* اگر شوهر زنی فوت کرد، آن زن مدت چهار ماه و ده روز در منزلی که در حیات مرد زندگی می کرد جهت گذراندن عدت بنشیند؛ بیرون رفتن از آن منزل جایز نیست، البته اگر شرایط زن طوری باشد که درآمد کافی به اندازه امرارمعاش خود ندارد، جهت تأمین امرار معاش بیرون رفتن جایز است؛ البته شب در منزلش باقی بماند. فرقی نمی کند که همسرش با او نزدیکی کرده باشد یا خیر یا با او خلوت صحیحه شده باشد یا خیر و آن زن حیض ببیند یا نبیند، به هر حال چهار ماه و ده روز در عدت بنشیند، البته اگر زن باردار است زمانی که وضع حمل نمود عدتش به پایان می رسد؛ حتی اگر بعد از وفات شوهر بعد از یک ساعت هم وضع حمل شد عدتش تمام شده است. (عالمگیری کشوری، جلد2، صفحه545)

* زنی که در منزلی عدت می گذراند در هر جایی که از منزل می نشیند اختیار دارد، نیازی به این نیست که جایی مخصوص جهت نشستن انتخاب نماید اینکه برخی می گویند باید جایی مخصوص به حالت اندوه و غم بنشیند بی اساس است؛ هرگز نبایدچنین کرد. (عالمگیری، جلد2، صفحه551)

* اگر شوهر بچه ­ای نابالغ بود که درگذشت و همسر باردار بود باز هم عدت زن وضع حمل است، البته بچه ولدالحرام می باشد و به شوهر تعلق نمی گیرد. (شرح البدایه، جلد2، صفحه404)

نحوه حساب 4 ماه و 10روز

* اگر شوهر زنی یکم ماه درگذشت و زن هم باردار نیست به حساب ماه، چهار ماه و ده روز به عدت بنشیند و اگر یکم ماه وفات نکرد، هر ماهی را سی روز کامل حساب کند. عدت طلاق نیز همچنین است اگر زن مطلقه باردار نیست و خون حیض هم نمی بیند و در آغاز ماه به او طلاق داده شد به حساب ماه کامل کند فرقی نمی کند که ماه سی روز باشد یا بیست و نه روز؛ اگر در اولین روز ماه طلاق داده نشد، باید هر ماهی را سی روز کامل حساب کند. (عالمگیری و کشوری، جلد2، صفحه533، درالمختار، جلد2، صفحه604)

عدت موت درنکاح فاسد

* اگر شخصی به نکاح فاسد زنی را گرفت، مثلاً زنی را بدون گواه نکاح کرد یا خواهر زنش را که هنوز در عقدش بود نکاح کرد و شوهر درگذشت، این زن که نکاحش درست نبوده بعد از مردن مرد چهار ماه و ده روز به عدت ننشیند، بلکه عدت این زن فقط سه حیض است، اگر خون حیض نمی بیند سه ماه در عدت بنشیند و اگر باردار است به وضع حمل عدتش به پایان می رسد. (شرح البدایه، جلد2،صفحه404 و عالمگیری، جلد1، صفحه551)

فوت شوهر هنگام عدت طلاق

* اگر شخصی همسرش را در حالیکه بیمار بود طلاق بائن داد و هنوز عدت زن به پایان نرسیده بود که مرد فوت کرد، آن وقت دقت شود که عدت طلاق طولانی تر می شود یا عدت وفات؛ هر کدام طولانی تر باشد به همان عدت بگذراند، اگر در حالت بیماری طلاق رجعی داده بود و هنوز عدتش به پایان نرسیده بود که مرد وفات کرد این زن باید عدت وفات را بگذراند. (درمختار، جلد1، صفحه456 و هدایه، جلد2، صفحه403)

عدت فوراً بعد از موت و طلاق آغاز می­گردد

* اگر شوهر زنی درگذشت و زن خبر ندارد بعد از چهار ماه و ده روز خبر وفات شوهر به او رسید عدت زن مذکور به پایان رسیده است نیازی نیست که مجددا عدت بگذراند همچنین اگر شوهر زن را طلاق داد ولو از طلاقش اطلاع نیافت بعد از گذشت مدتی از طلاقش باخبر شد و اکنون بیش از مدت عدت گذشته بود عدتش تمام شده نیازی نیست که مجددا عدت بگذراند. (شرح البدایه، جلد2، صفحه405 و شرح التنویر، جلد1، صفحه257)

مسائل متفرق

* اگر زنی جهت انجام کاری از منزل بیرون رفته باشد یا پیش همسایه ای رفته، ناگاه همسرش فوت کرد، آن زن باید فوراً به منزل برگشته و در منزل عدت گذراند. (شرح التنویر، جلد1، صفحه260 و شرح البدایه، جلد2، صفحه409)

* مخارج زنی که شوهرش درگذشته بر ذمه ­ی خودش می باشد. (شرح البدایه، جلد1، صفحه473 و شرح التنویر، جلد1، صفحه474)

* در بعضی مناطق رسم است که زن بعد از وفات شوهر مدت یک سال کامل در عدت می نشیند؛ این عمل بطور کل، حرام و ناجایز است. (مشکوه، جلد1، صفحه289)