پاداش يك نماز در مسجد مدينة منوره، برابر است با پاداش ده هزار نماز در ساير مساجد و ثواب يك نماز در مسجدالاقصي برابر است با ثواب هزار نماز در بقية مساجد و ثواب اداي يك نماز در مسجدالحرام برابر است با ثواب صد هزار نماز كه در ديگر مساجد ادا شود.
«فِيهِ ءَايَاتٌ بَيِّـنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَن دَخَلَهُ کَانَ ءَامِناً وَلِلّهِ عَلَى ﭐلنَّاسِ حِجُّ ﭐلْبَيْتِ مَنِ ﭐسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً وَمَن کَفَرَ فَإِنَّ ﭐللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ ﭐلْعَالَمِينَ» سوره آل عمران آيه 97 جزء 4
«خاص برای خداوند، بر مردمی که استطاعت و توانایی داشته باشند، حج لازم است و کسی که از ادای آن سر پیچی نموده و کفران نماید، به تحقیق که خداوند متعال از جهانیان بی نیاز است».
ركن پنجم از اركان دين اسلام حج بيت الله الحرام است. حج در لغت به معني قصد است و اصطلاحاً بستن احرام، وقوف به عرفه و گرد خانه كعبه گرديدن، با نيت و وقت معيّن را حج مي نامند؛ و حج فرض قطعي است بنا به آيه متبركه فوق و سبب آن خانه كعبه است؛ اگر كسي فرضيت آن را انكار كند، كافر مي شود.
ثبوت افعال حج در آيات
«و آنگاه كه ساختيم خانه كعبه را محل امن و مرجع مردم و گفتيم در مقام ابراهيم نماز بگزاريد و وحي فرستاديم به سوي ابراهيم و اسماعيل، اينكه پاك سازيد خانه مرا براي طواف كنندگان و اعتكاف كنندگان و كساني كه ركوع و سجده مي كنند».
«و آنگاه كه ابراهيم دعا كرد، پروردگارا! اين شهر را امن بگردان و روزي بده ساكنان آن را از ميوه ها، آن طور كساني كه ايمان به خدا و روز آخر آوردند و خداوند فرمود: كسي كه كافر شد، به او اندكي (در دنيا) روزي دهم. بعد از آن او را به بيچارگي، به سوي عذاب آتش برانم و جهنم بد جايگاهي است».
«به درستي كه صفا و مروه از نشانه هاي خداوند است، پس هر كه حج كند و يا عمره به جاي آورد، بر او وبالي نيست كه هر دو را طواف كند و اگر كسي عمل نيكي از نوافل انجام دهد، خداوند قبول كننده و دانا است».
«و حج و عمره را با رعايت فرايض و سنن و آداب آن براي خدا تمام كنيد، اگر از ترس دشمن يا بيماري محصور شديد، پس آن چيزي كه براي شما آسان است از قرباني به محل ذبح آن بفرستيد و سرهاي خود را نتراشيد تا وقتي كه قرباني به محل خود يعني مني برسد. اگر كسي از شما مريض باشد يا به سر او رنجي رسيده باشد (از زخم و يا حشرات و بدين سبب سر را بتراشد) پس فديه بدهد از روزه يا صدقه و يا قرباني و وقتي كه ايمن شُديد از دشمن و يا مريضي، احرام ببنديد. هر كس كه بهره مند شد به اداي عمره تا وقت حج، لازم است بر او آنچه آسان است از قرباني دادن، اگر كسي قرباني نداشت، سه روز در ايام حج روزه بگيرد و هفت روز وقتي كه از سفر حج برگردد، تا ده روز كامل شود و اين حكم براي كساني است كه از اهالي مكه نباشند. بترسيد از خدا و بدانيد كه خداوند به شدت عقوبت مي كند».
«ماه هاي حج معين است: «شوال، ذي القعده و ده روز از ذي الحجه» هركس لازم كرد بر خود حج را ـ يعني احرام بست ـ پس در حج جماع زن و دواعي آن و انجام كار خلاف شرع و مناقشه جائز نيست، و هر عمل نيكي كه انجام دهيد، خدا آن را مي داند و توشه سفر همراه خود برداريد، هر آيينه بهترين توشه، توشه اي است كه شما را از گدائي (و خواستن از مردم) باز دارد. از من بترسيد اي صاحبان عقل».
«بر شما گناهي نيست در اينكه در ايام حج به وسيله معامله و يا كارگري طلب روزي كنيد، زماني كه از عرفات برگشتيد خدا را (به تهليل و تكبير، در مزدلفه) نزديك مشعرالحرام ياد كنيد و ياد كنيد خدا را آن طور كه شما را راهنمائي فرمود. بي شك قبل از اين شما از جمله گمراهان بوديد».
«بعد از آن بازگرديد از جايي كه مردم باز مي گردند و از خدا طلب آمرزش كنيد، هر آيينه خدا آمرزنده و مهربان است».
«وقتي كه به جاي آورديد اركان حج خود را، ياد كنيد خداي را (يعني در منا) مانند ياد كردن شما پدران خويش را، بلكه خداي را زيادتر ياد كنيد. از مردم كساني هستند كه مي گويند: پروردگارا بده به ما در دنيا، (يعني متاع دنيا) و او را از آخرت هيچ بهره اي نيست».
«و از مردم كساني هستند كه مي گويند: پروردگارا بده به ما در دنيا نيكي (يعني نعمت و عافيت) و در آخرت نيز نيكي، (يعني نعمت عفو و آمرزش) و ما را از عذاب دوزخ محفوظ دار، آنانند(يعني همين گروه) كه از دستاوردشان بهره اى خواهند داشت و خدا زود گيرندة حساب است».
«ياد كنيد خدا را در روزهاي مشخص يعني ايام تشريق(روزهايی که در آن تکبير تشريق می گويند از نهم الی سيزدهم ماه ذي الحجه)، اگر كسي عجله كند در دو روز اول (يعني از منا به سوي مكه حركت كند) بر او گناهي نيست و اگر كسي بيشتر از دو روز بماند بر او هم گناهي نيست و اين براي پرهيزگاران است، بترسيد از خدا و بدانيد كه شما به سوي او محشور (برانگيخته) مي شويد».
«هر آينه اولين خانه اي كه براي مردم ساخته شد، خانه اي است كه در مكه است و آن خانه بركت داده شده و هدايت گر براي عالميان است. در آن خانه نشانه هاي روشن است از آن جمله: جاي ايستادن ابراهيم(ع)، هر كس داخل اين خانه شد ايمن است و بر مردم حق خدای عز و جلّ است حج خانه كعبه براي كسي كه اسباب و توانايي رفتن به آن را داشته باشد و كسي كه كافر شود بدون شك خدا از هر دو جهان بي نياز است».
«اي كساني كه ايمان آورده ايد هتك(پرده دری و در اينجا يعنی حلال مداريد و حرمت مشکنيد) حرمتِ نشانه هاي خدا را نكنيد و همچنين به ماه حرام و به قرباني و به هديه كه به قلاده ها نشاندار شده اند، بي حرمتي نكنيد و نه به آنهايي كه قصد بيت الله را دارند در حالي كه فضل و رضايت پروردگار خود را مي طلبند و وقتي كه از احرام حلال شديد، پس(مي توانيد) شكار كنيد».
«اي كساني كه ايمان آورده ايد هر آيينه شما را پروردگار شما به چيزي از شكار كه به دست و يا نيزه ها گرفته ايد آزمايش مي كند تا بنمايد خداوند كسي را كه غايبانه از او مي ترسد، هر كس كه تجاوز كرد بعد از آن، براي او عذاب دردناك است».
«اي كساني كه ايمان آورده ايد در حالت احرام شكار را نكشيد و كسي كه از شما مُحرِمين قصداً آن را بكشد، پس جزايش اين است كه فديه دهد مثل آن چيزي را كه كشته است از چهار پاياني (مانند شتر، گاو و گوسفند) كه حكم مي كند به اين جزا دو نفر عادل از شما، آن هديه به كعبه برده شده و صدقه داده مي شود و يا اينكه عوض آن كفاره دهد تا آن را به مساكين و فقيران ببخشند و يا برابر آن روزه بگيرد تا جزاي كردار خود را بچشد، خدا از آنچه كه گذشته، عفو كرده است. كسي كه باز گردد به مثل اين عمل، خدا از او انتقام مي گيرد و خداوند غالب و انتقام گيرنده است».
«براي محرم و غير محرم شكار دريا و خوردن آن حلال است براي انتفاع شما و كاروان كه توشه سازند و شكار بيابان در حالت احرام براي شما حرام است. بترسيد
از خدا، آن خدايي كه به سوي او حشر كرده مي شويد».
«خداي تعالي خانه كعبه را كه خانه بزرگواري است، سبب انتظام امور مردم گردانيد هم چنين ماه حرام و قرباني هاي بي نشان و قرباني هاي نشاندار را نيز سبب قوام امور گردانيد. اين براي آن است تا بدانيد كه خداوند مي داند آنچه كه در آسمان ها و آنچه كه در زمين است و خداوند به همه چيز دانا است. بدانيد كه خدا به سختي عقوبت مي كند و در عين حال خداوند آمرزنده و مهربان است».
«كساني كه كافر شدند و از راه خدا و مسجدالحرام مردم را باز مي دارند آن مسجدي كه آن را براي مردم يكسان قرار داديم، چه كساني كه ساكن هستند و چه صحرا نشينان و هر كس كه آنجا اراده ظلم و يا كج روي كند او را از عذاب دردناك مي چشانيم».
«وقتي كه معين ساختيم براي ابراهيم جاي خانه كعبه را و وحي فرستاديم به وي كه با من هيچ چيزي را شريك قرار مده و خانه مرا پاك كن براي طواف كنندگان و قيام كنندگان و كساني كه ركوع و سجده مي كنند».
«و اي ابراهيم ندا كن در ميان مردم تا به حج بيايند پيش تو پياده و سوار بر هر شتر لاغر و بيايند اين شتران از راه هاي دور، تا حاضر شوند منافع خود را و ياد كنند اسم خدا را در روزهاي معلوم «ايام نحر و تشريق» و همچنين ياد كنند خدا را بر ذبح آنچه كه آنها را روزي داده است از چهار پايان، پس بخوريد از گوشت آنها و درماندگان و فقرا را نيز بخورانيد. بعد از ذكر خدا و به جاي آوردن نسك بايد كه دور كنند چرك بدن خود را و به نذرهاي خود وفا كنند و طواف نمايند به اين خانه قديمي». اختصاراً چند آيه در مسايل حج جهت استفاده ي طالبين ذكر گرديد.
احاديث درباره ي فضيلت حج و عمره
« مَنْ حَجَّ ِللهِ فَلَمْ يَرْفَثْ وَ لَمْ يَفْسُقْ رَجَعَ كَيَوْمٍ وَلَدَتْهُ اُمُّهُ» مشكوة متفق عليه ص 221
«وَ فِيْ رِوَايَةٍ خَرَجَ مِنَ الذُّنُوْبِ كَيَوْمٍ وَلَدَتْهُ اُمُّهُ»
«كسي كه كعبه را براي خدا زيارت نمود و جماع يا سخن لغو و معاصي از او صادر نشد، از گناه بيرون مي شود مثل روزي كه از مادر متولد شده است» و در روايتي «از گناهان خود بيرون مي شود مانند روزي كه مادرش او را به دنيا آورده است».
«مَنْ خَرَجَ مِنْ بَيْتِهِ حَاجًّا اَوْ مُعْتَمِرًا ثُمَّ مَاتَ اُجْرِيَ لَهُ اَجْرُ الْحَاجِّ وَ الْمُعْتَمِرِ اِلَي يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ مَنْ مَاتَ فِي اِحْدَي الْحَرَمَيْنِ لَمْ يُعْرَضْ وَ لَمْ يُحاسَبْ وَ قِيْلَ لَهُ اُدْخُلِ الْجَنَّةَ» مشكوة از بيهقي ص 223
«هر كه از خانه خود به قصد حج يا عمره بيرون شود و قبل از انجام مناسك بميرد، براي او مزد حاجي و عمره گزار تا روز قيامت داده مي شود و كسي كه در يكي از حرمين (مكه يا مدينه) بميرد در قيامت او را احضار نكنند و حساب نگيرند و به او گفته مي شود كه به بهشت داخل شو».
«حَجَّةٌ مَبْرُوْرَةٌ خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيَا وَ مَا فِيْهَا وَ حَجَّةٌ مَبْرُوْرَةٌ لَيْسَ لَهَا جَزَاءٌ اِلَّا الْجَنَّةُ» رواه الترمذي و النسايي مشكوة ص 222
«يك حج مقبول بهتر است از دنيا و هر آنچه در او است و حج مقبول را پاداشي غير از بهشت نيست».
«اَلْحُجَّاجُ وَ العُمَّارُ وَفْدُاللهِ وَ زَوَّارُهُ اِنْ سَاَلُوْا اَعْطَاهُمْ وَ اِنِ اسْتَغْفَرُوْا غَفَرَ لَهُمْ وَ اِنْ دَعَوْا اُسْتُجِيْبَ لَهُمْ وَ اِنْ شَفَعُوْا شُفِعُوْا» ابن ماجه مشكوة ص 223
«حاجيان و عمره گزاران، وارد شوندگان و زيارت كنندگان خدا مي باشند. اگر چيزي بخواهند به ايشان مي دهد و اگر آمرزش بطلبند، آمرزيده شوند و اگر دعا كنند، دعاي ايشان قبول مي شود و اگر عذر كسي را بخواهند شفاعت ايشان پذيرفته مي شود».
«اِنَّ الْحَجَرَ الْاَسْوَدَ يَاقُوْتَةٌ مِنْ يَوَاقِيْتِ الْجَنَّةِ وَ اِنَّهُ يُبْعَثُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ لَهُ عَيْنَانِ وَ لِسَانٌ يَنْطِقُ بِهِ يَشْهَدُ لِكُلِّ مَنِ اسْتَلَمَهُ بِحَقٍّ وَ صِدْقٍ» مختصر احياءالعلوم ص 117
«به درستي كه حجرالاسود ياقوتي است از ياقوت هاي بهشت. و برانگيخته مي شود روز قيامت در حالي كه دو چشم دارد كه مي بيند و او را زباني است كه سخن مي گويد و شهادت مي دهد براي هر كس كه او را بدرستي و راستي لمس كرده است».
«مَا رُئِيَ الشَّيْطَانُ يَوْمًا هُوَ فِيْهِ اَصْغَرُ وَ لَا اَدْحَرُ وَ لَا اَحْقَرُ وَ لَا اَغْيَظُ مِنْهُ فِيْ يَوْمِ عَرَفَةَ» طلحة بن عبيدالله مشكوة ص 229
«شيطان در هيچ روز كوچكتر و رانده تر و خوارتر و خشمناك تر از روز عرفه ديده نشده است».
و اين همه به جهت ديدن شيطان است، فيوضات و بركات بي منتهاي خداي تعالي را بر اهل عرفات.
«لَا يُشَدُّ الرِّحَالُ اِلَّا لِثَلَاثَةِ مَسَاجِدَ اَلْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ مَسْجِدِيْ هَذَا وَ الْمَسْجِدِ الْاَقْصَي» متفق عليه رد المحتار ج 4 ص 64
«نبايد بسته شود زين هاي شتر براي كوچ به نسبت تفاضل مساجد از محلي به محلي ديگر، مگر براي سه مسجد: يكي مسجد الحرام (كه گرداگرد كعبه است)؛ ديگري مسجد من(يعني مسجدي كه الان روضه ي مبارك رسول الله داخل وي قرار دارد در مدينه منوره) و ديگري مسجد الاقصي در بيت المقدس».
«صَلَوةٌ فِيْ مَسْجِدِ الْمَدِيْنَةِ بِعَشَرَةِ آلَافِ صَلَوةٍ وَ صَلَوةٌ فِيْ الْمَسْجِدِالْاَقْصَي بِاَلْفِ صَلَوةٍ وَ صَلَوةٌ فِي الْمَسْجِدِالْحَرَامِ بِمِائَةِ آلَافِ صَلَوةٍ» رد المحتار ج 3 ص 624 كتاب حج
«پاداش يك نماز در مسجد مدينة منوره، برابر است با پاداش ده هزار نماز در ساير مساجد و ثواب يك نماز در مسجدالاقصي برابر است با ثواب هزار نماز در بقية مساجد و ثواب اداي يك نماز در مسجدالحرام برابر است با ثواب صد هزار نماز كه در ديگر مساجد ادا شود».
«مَنْ وَجَدَ سَعَةً وَ لَمْ يَفِدْ اِلَيَّ فَقَدْ جَفَانِيْ» روايت از ابن عدي و دار قطني مختصر احياء العلوم
«كسي كه يافت توانايي پيدا كند و به زيارت من نيايد بدون شك به من ستم كرده است».
«مَنْ جَاءَنِيْ زَائِرًا لَا يَهُمُّهُ اِلَّا زِيَارَتِيْ كَانَ حَقًّا عَلَي اللهِ اَنْ اَكُوْنَ لَهُ شَفِيْعًا» طبراني ص 143
«كسي كه به زيارت من آيد و مقصودش سواي زيارت نباشد، ثابت است بر خدا (بنا به وعده خودش) اينكه در روز قيامت شفاعت خواه او باشم».
«مَنْ زَارَنِيْ بَعْدَ وَفَاتِيْ فَكَاَنَّمَا زَارَنِيْ فِيْ حَيَاتِيْ» رواه طبراني و دار قطني ابن عمر ص 142
«آنكه مرا بعد از فوتم زيارت كند، گويا مرا در زندگي ام زيارت كرده است». يعني درجه اصحاب را در مي يابد.
«مَا بَيْنَ قَبْرِيْ وَ مِنْبَرِيْ رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ وَ مِنْبَرِيْ عَلَي حَوْضِيْ» مختصر احياء العلوم صفحه 145
«بين قبر و منبر من باغي است از باغ هاي بهشت و منبرم بر حوضي كه خدا به من بخشيده واقع است».
