پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: "الدنیا سجن المؤمن و جنة الکافر" (حدیث صحیح) ** از آنجایی که مؤمن در دنیا از شهوات حرام ممنوع است، مثل این است که زندانی شده، و کافر بر عکس، مثل اینست که در بهشت است (زیرا هیج ممنوعیتی ندارد)".
از حضرت ابوهریره رضی الله عنه روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: "الدنیا سجن المؤمن و جنة الکافر" (حدیث صحیح)
امام نووی در مورد این حدیث گفت: "معنایش این است که مؤمن در دنیا ممنوع از شهوات حرام و مکروه است، و مکلف است که عبادات طاقت فرسا انجام دهد، ولی اگر بمیرد از این اعمال و تکالیف آزاد می شود و راحت می شود و نزد خداوند راحتی و نعیم بدون هیچ نقصی می یابد، ولی کافر آن اشیاء (شهوات حرام) را در دنیا می یابد و با آنهمه شهوات کم که همراه با نقص و مکروهات می باشد، وقتی که می میرد به عذاب دائم و شقاوت ابدی منتقل می شود".
و امام منّاوی در مورد این حدیث گفت: "از آنجایی که مؤمن در دنیا از شهوات حرام ممنوع است، مثل این است که زندانی شده، و کافر بر عکس، مثل اینست که در بهشت است (زیرا هیج ممنوعیتی ندارد)".
و همچنین در مورد این حدیث گفته شده که: دنیا مانند زندان است برای مؤمن، در مقایسه با آنچه که در آخرت از پاداش و نعیم ابدی برای او مهیا شده، و دنیا برای کافر مانند بهشت است در مقایسه با آنچه که در آخرت از عقوبت و عذاب دردناک برای او مهیا شده.
و داستان عجیبی از علامة ابن حجر عسقلانی نقل می کنند که او هنگامی که رئیس قاضیان مصر بود، با هیبت و شکوه و عزت و لباس پاک و تمیز از خانه خارج شد، و در راه یک یهودی که روغن حمل می کرد و لباسش کثیف و فقیر بود، به او برخورد و به ابن حجر عسقلانی گفت که بایستد، ابن حجر ایستاد، و سپس آن یهودی به ابن حجر گفت: این قول پیامبرتان را چطور تفیسر می کنی که می گوید: "الدنیا سجن المؤمن وجنة الکافر"؟ در حالیکه خودت می بینی که من که کافر هستم وضع و حال بدی دارم ولی تو که مسلمان هستی در نعمت و راحتی هستی؟ ابن حجر عسقلانی به او گفت: "تو با این بدبختی و درماندگی، مثل اینکه در بهشت هستی در مقایسه به آنچه که از عذاب دردناک منتظر تو است اگر با کفر بمیری، و من با این أبهت و شکوه و عزت اگر خداوند مرا بهشتی کند، این نعیم دنیوی در برابر آن نعیم و خوشی که منتظرم هست مانند زندان می ماند."
سپس آن یهودی گفت: آیا واقعا چنین است؟ ابن حجر گفت: بلی، سپس آن یهودی مسلمان شد و گفت: "أشهد ألا اله الا الله و أن محمدا رسول الله"
بنابراین منظور از زندان برای مؤمن در این دنیا، محرومیت از شهوت های حرام است، و در آخرت هیج ممنوعیتی نیست، ولی برای کافر که در این دنیا بدون هیچ پروایی مرتکب محرمات و شهوت های حرام می شود، این شهوت ها برای او در مقایسه با آخرت که دوزخی خواهد شد مانند بهشت می ماند.
ولی نباید فراموش کرد که معنای این حدیث این نیست که مؤمن در این دنیا با بدبختی می گذراند و کافر با راحتی و دلخوشی، زیرا خداوند انسان گناهکار را در این دنیا و در آخرت دچار عذاب هایی می کند که خوشی را از دلش می راند، و برای شخص مؤمن در این دنیا و آخرت سکینت و اطمئنان و دلخوشی نصیب می کند.
خداوند در قرآن می فرماید:
"قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللَّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا خَالِصَةً یَوْمَ الْقِیَامَةِ کَذٰلِکَ نُفَصِّلُ الْآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ" ﴿الأعراف: 32﴾
«بگو (ای پیامبر) چه کسی زینت الهی را که برای بندگانش بیرون آورده، حرام کرده است؟ (زینت: چیزی است که انسان خود را به آن می‌آراید، اعم از لباس یا غیر آن از اشیای مباح؛ همچون زیورآلات، جواهر و غیره) و پاکیزه‌ها را از رزق؟ (یعنی: خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های پاک را) بگو (ای پیامبر) این نعمت ها برای مؤمنان در زندگانی دنیا است (یعنی: این نعمت ها ـ اعم از خوردنی‌ها، نوشیدنی‌ها، پوشیدنی‌ها و دیگر پاکیزگی‌ها ـ اصالتا در زندگانی دنیا برای مؤمنان است، هرچند کفار نیز به طور تبعی و طفیلی در این برخورداری ها با آنان مشارکت دارند تا آن‌گاه که زنده باشند) برای آنان در روز قیامت خالص شده است (یعنی: این نعمت ها در روز قیامت نیز خاص و مختص مؤمنان می‌باشد و کفار در آنها با ایشان مشارکت ندارند) بدین‌سان آیات خود را بیان می‌کنیم برای گروهی که می‌دانند».
بنابراین در آخرت از شخص کافر حتی از نعمت های دنیوی مانند خوراک و پوشاک و غیره از او محاسبه و مؤاخذه می شود که چرا از آن استفاده کرده در حالیکه به علت کفرش حق نداشته از آن استفاده کند زیرا این نعمت ها در دنیا فقط مخصوص شخص مؤمن بوده.
و همچنین خداوند متعال میفرماید:
"إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِی نَعِیمٍ * وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِی جَحِیمٍ" ﴿الإنفطار: 14-13﴾
«بی‌گمان نیکان در نعمت‌اند * و بی‌گمان کفار در دوزخ اند»
و مفسرین می گویند که نعمت در این آیه، برای مؤمن هم در دنیا و هم در آخرت هست، و این عذاب و بدبختی برای کافر، هم در دنیا و هم در آخرت هست.
و خداوند وعده داده است برای کسانی که از عبادت خداوند اعراض می کنند که زندگی تنگی را در دنیا و آخرت برایشان مهیا کند و می فرماید:
"وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکًا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَی" (طه : 124)
«و هر کس از ذکر من روی گرداند (یعنی: هر کس از دین من، تلاوت کتاب من وعمل به آنچه که در آن است، دل بگرداند) درحقیقت، زندگی تنگ و سختی خواهد داشت (یعنی: بی‌گمان در این دنیا زندگی تنگ و دشواری خواهد داشت زیرا او از آرامش روان و انشراح صدر بی‌بهره می‌ماند و هرچند ظاهرا متنعم و در رفاه باشد اما در حقیقت امر، در نگرانی و اضطراب و حیرت به‌سر می‌برد) و روز قیامت او را نابینا محشور می‌کنیم» (یعنی: او را درحالی حشر می‌کنیم که بینایی چشمانش از وی سلب شده است)
ولی در مورد مؤمنان می فرماید:
"مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَی وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ" ﴿النحل: 97﴾
«هر کس از مرد یا زن که کار نیک کند و او مؤمن باشد بی‌گمان به زندگی پاک و پسندیده‌ای زنده‌اش می‌داریم (یعنی در دنیا با بخشیدن رزق و روزی حلال به او و توفیق بخشیدنش به دریافت حلاوت طاعت و با آماده ساختن تمام وجوه راحت و آسایش وی) و مسلما به آنان (در آخرت) بر حسب نیکوترین آنچه می‌کردند، پاداش می‌دهیم».
و در حدیث صحیح آمده است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: "قد افلح من آمن و رزق کفافا و قنّعه الله مما آتاه"
«قطعا هر کس به اسلام راه یافت و معیشت مادی زندگی‌اش در حد کفاف بود و به آن حد قناعت ورزید، رستگار گشت».
لذا علماء سلف می گفتند: اننا لفی نعمة لو یعلم الملوک ما نحن فیها لجالدونا بالسیوف"، یعنی: "ما در نعمتی هستیم که اگر پادشاهان از آن با خبر شوند با ما با شمشیر برای حصول آن نعمت خواهند جنگید"، و منظورشان این بود که بعلت عبادت خداوند در این دنیا در امن و عزت و راحتی و سکینت می گذرانند.
و می گفتند: "ان فی الدنیا لجنة، من لم یدخلها لن یدخلها فی الاخرة"، یعنی: "در این دنیا بهشتی هست که اگر کسی در آن داخل نشود در آخرت نیز در آن وارد نخواهد شد"، و مقصود آنها از این بهشت، سکینت نفس و اطمئنان خاطر هست که خداوند در این دنیا نصیب صالحین و مؤمنان می کند، یعنی کسی که در این دنیا عبادت خداوند کند خداوند راحتی نصیبش میکند و در آخرت نیز او را وارد بهشت می کند.
پس بطور خلاصه دنیا برای انسان مؤمن مانند زندان است زیرا نمی تواند از تمام لذتها و شهوت ها بعلت حرمت آنها استفاده کند، ولی باز هم در طمئنینت و سکینت نفس و راحتی این دنیا را سپری می کند، و در آخرت نعیم کامل بهشتی نصیبش خواهد شد، ولی برای کافر، این دنیا مانند بهشت است زیرا بدون هیچ ممنوعیتی مرتکب انواع شهوت های حرام می شود، ولی باز هم در تعاست و بدبختی و کدورت خاطر به سر می برد، و در آخرت به عذاب دردناک ابدی گرفتار خواهد شد.
