اثبات ذكر

اثبات ذكر
خلاصه

ذکر بی قراران را به قرار و مهجوران را به وصال دوست هدایت می نماید. نوری است که بر ظلمات قلب ها تابیده، آن را به انوار الهی مزیّن نموده است و مرهمی است که بر زخم های ناسور، درمان و آرامشی است که دور افتادگان را به دریای بیکران معرفت غوطه ور می نماید. رابطه و اتصالی بی کیف است که محب را به محبوب واقعی رسانده و رازی بین عاشق و معشوق است.

3 5 00

أَلَا بِذِکْرِ أللَّهِ تَطْمَئِنُّ ألْقُلُوبُ

ذکر عریان است شعر عاشقان
قوت ارواح است جذب سالکان

 

ذکر بی قراران را به قرار و مهجوران را به وصال دوست هدایت می نماید. نوری است که بر ظلمات قلب ها تابیده، آن را به انوار الهی مزیّن نموده است و مرهمی است که بر زخم های ناسور، درمان و آرامشی است که دور افتادگان را به دریای بیکران معرفت غوطه ور می نماید. رابطه و اتصالی بی کیف است که محب را به محبوب واقعی رسانده و رازی بین عاشق و معشوق است.

SHamsiyeh-zeker1

اثبات ذكر با آيات

zaker-shamsiyeh02

«وَ لَذِكْرُ اللهِ اَكْبَرُ وَاللهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُوْنَ» «و هر آيينه ياد كردن خدا(ج) بزرگتر است از همه و خدا(ج) مي داند آن چه مي كنيد» (عنکبوت/ 45).

(وَ لَذِكْرُ اللهِ اَكْبَرُ) و هر آيينه ذكر خداي بزرگتر است از ذكر همه چيز؛ زيرا كه ذكر او طاعت است و ذكر غير او، طاعت نيست. يا بزرگتر است از آن كه كسي قدر او را بشناسد يا بزرگتر از آن است كه ذكر ديگر با او معارضه كند.

(اَيْ اِنَّهُ اَفْضَلُ الطَّاعَاتِ) «ذكر خداوند(ج) با فضيلت ترين عبادات است.»

وَ قَالَ سَلْمَانُ (رض): ذِكْرُ اللهِ اَكْبَرُ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ وَ اَفْضَلُ

حضرت سلمان(رض) گفت: ذكر خداوند(ج) از هر چيزي بزرگ تر و فاضل تر است.

قُوْلُهُ تَعَالَي(وَ لَذِكْرُ اللهِ اَكْبَرُ) مِنْ غَيْرِهِ مِنَ الطَّاعَاتِ «و هر آيينه ياد خداوند(ج) از تمام عبادات ديگر بزرگ تر است.» (جلالين شريف)

قَالَتِ الْحُكَمَاءُ وَ اِنَّمَا كَانَ الذِّكْرُ اَفْضَلَ الْاَشْيَاءِ لِاَنَّ ثَوَابَ الذِّكْرِ الذِّكْرُ، وَ قَالَ اللهُ(ج): «فَاذْكُرُوْنِيْ اَذْكُرْكُمْ»

و بعضي حكما گفته اند: بدرستي كه بهترين چيزها ذكر است؛ زيرا ثواب ذكر، ذكر است. كه خداوند(ج) مي فرمايد: «پس مرا ياد كنيد، تا شما را ياد كنم».

مراد از اين ذكر، ذكر زبان نیست، بلكه ذكر دل و جان است. از سلطان العارفين(رح) پرسيدند كه چرا از شما ذكر زبان كمتر مي شنویم؟ فرمود: «زبان بيگانه است كه در ميان نگنجد» و شيخ ابوبكر واسطي(رح) فرموده است: «حقيقت ذكر نسيان ذكر است و قيام به مذكور» و در اين باب فرزند صفي الدين علي را رباعي است:
 

جز ياد تو ام از دل ناشاد بـرفت
وز سينه هواي گل و شمشاد برفت

 

مستغرق ذكر تـو چنانم كه اگر
در ذكـر تو ام غيـر تو از ياد برفت

 

در تفسير عزيزي آورده است كه ياد كنيد مرا به زبان مثل تلاوت كلام من و ياد نام من در حلقه هاي ذكر ابدال، كمال توجه و استغراق در حضور بي كيف كه نصيب اهل سلوك است و ذكر من كنيد به زبان و دل و جوارح.

«اَلَّذِيْنَ يَذْكُرُوْنَ اللهَ قِيَامًا وَّ قُعُودًا وَّ عَلَي جُنُوْبِهِمْ» «آنانكه ياد مي كنند خدا را ايستاده و نشسته و بر پهلوي خويش خفته».
 

در شب و روز بجز ياد تو در خاطر نيست

بلكه در خلوت جان غير تو كس حاضر نيست
 

مراد، ذكر دل است؛ زيرا كه دوام ذكر لساني ممكن نيست. اما ذكر دل را فتوري و قصوري نمي باشد. پس مراد از اين ذاكران، صاحبدلان اند كه مشغول به ذكر دل و جان اند.

وَ قَالَ اَكْثَرُ الْمُفَسِّرِيْنَ: الْمُرَادُ بِهِ الْمُدَاوَمَةُ عَلَي الذِّكْرِ فِيْ غَالِبِ الْاَحْوَالِ الخ

اكثر مفسرين مي گويند:‌ مراد از آن مداومت بر ذكر در اكثر حالات مي باشد.

«اَلَّذِيْنَ يَذْكُرُوْنَ اللهَ قِيَامًا وَّ قُعُودًا وَّ عَلَي جُنُوْبِهِمْ» كه آن سه كس اند: يكي الله را به زبان ياد كرد و به دل غافل بود؛ اين ذكر ذاكرانی است كه نه از ذكر خبر دارد نه از مذكور. ديگري او را به زبان ياد كرد و به دل حاضر بود؛ اين ذكر مقصود است. سوم او را به دل ياد كرد دل از او پر و به زبان از ذكر خاموش؛ مَنْ عَرَفَ اللهُ كَلَّ لِسَانِهِ. اين ذكر سابق است كه زبانش در سر ذكر شد و ذكر در سر مذكور دل مهر شد و مهر در سر نور جان در سر عيان شد و عيان از بيان دور ذكر دام نهاد و غيرت دانه ريخت. مزدور، دام ديد بگريخت. عارف، دانه ديد بر دام آويخت.

پير طريقت(رح) گفت: ذكر همه آن است كه به زبان داري. ذكر حقيقي آن است كه در ميان جان داري. توحيد نه همه آن است كه او را يگانه داني. توحيد حقيقي آن است كه او را يگانه باشي و از غير او بيگانه باشي.

«وَ اذْكُرْ رَّبَّكَ فِيْ نَفْسِكَ تَضَرُّعًا وَّ خِيْفَةً وَّ دُوْنَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصَالِ وَ لَا تَكُنْ مِّنَ الغَافِلِيْنَ»

«و ياد كن پروردگار خود را در ضمير خود به زاري و ترس كاري و ياد كن پروردگار خود را به كلام پست تر از بلند آوازي بامداد و شبانگاه و مباش از غافلان.»

«وَاذْكُرْ» اگر چه ظاهر خطاب به آن حضرت(ص) است، امّا در حقيقت خطاب به جمع است. اوست كه مي فرمايد كه از من غافل مباشيد و بعضي از اين امّت در تحت اين خطاب در آمده و در نيمه شب ها از خداوند متعال التماس به اين ذكر نموده به سعادت شعور و حضور مع الله مستسعد گشته به دوام آگاهي مشرف شده اند. ذكر و طاعات ايشان دايم در دل است و ظاهر نيست، چون طريقه سنيه خواجه اي نقشبند ـ قدس الله اسرارهم ـ .

مراد از اين آيه كريمه مراعات فرض تقديري است؛ يعني پس از نماز صبح تا آفتاب بر آمدن و پس از نماز ديگر تا وقت شام ساكت نشستن در اين آيه شريف ثابت است و امر به آن مستحب است است.

 وَ قِيْلَ: الْمُرَادُ اِدَامَةُ الذِّكْرِ بِاسْتِقَامَةِ الْفِكْرَ و گويند مراد از آن ادامه دادن ذكر به همراه استقامت فكر مي باشد.

«وَاذْكُرْ رَّبَّكَ فِيْ نَفْسِكَ» ياد كنندگان الله تعالي سه مردانند: يكي به زبان ياد كرد دل از آن بي خبر. يكي به زبان و دل ياد كرد، اما كارش پرخطر كه گفته اند: (وَالْمُخْلِصُوْنَ عَلَي خَطَرٍ عَظِيْمٍ» يكي به زبان خاموش و دل در او مستغرق، چنانكه پير طريقت گفت الهي: چه ياد كنم كه خود همه يادم من خرمن نشان خود فرا باد نهادم (وَ كَيْفَ اَذْكُرُهُ مَنْ لَسْتُ اَنْسَاهُ) اي يادگار جان ها و ياد داشته دل ها و ياد كرده زبانها، به فضل خود ما را ياد و به ياد لطفي ما را شاد كن.

«وَاذْكُرُوا اللهَ كَثِيْرًا لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُوْنَ» «و خدا را بسيار ياد كنيد باشد كه رستگار شويد.»

«وَاذْكُرُوا اللهَ كَثِيْرًا» در اين آيه تنبيه است بر آنكه بايد كه بنده را هيچ شغل از ذكر خداي باز ندارد.
 

توبه هرحالي كه باشي روزو شب
يك نفس غافل مباش از ذكر رب

 

درخوشي ذكر تو شكر نعمت است
در بــلاها التجا با حضرت است

 

 وَ فِيْهِ تَنْبِيْهٌ عَلَي اَنَّ الْاِنْسَانَ لَايَجُوْزُ اَنْ يَخْلُوَ قَلْبُهُ وَ لِسَانُهُ عَنْ ذِكْرِ اللهِ. و در اين هشداري است براي انسان كه جايز نيست تا قلب و زبانش از ذكر خداي تعالي خالي باشد.

قول خداي تعالي: (وَ اذْكُرُوا اللهَ كَثِيْرًا) «ياد كنيد خداي تعالي را زياد» يعني به دل ها و زبان هاي خود. و در اين اعلاني است كه بنده هيچ گاه نبايد سستي كند و هميشه بر ذكر خداي تعالي مشغول بوده و متوجه ذكر خداوند متعال باشد تا جايي كه امكان دارد و ذات او جمع كننده براي آن باشد و اگر چه از غير گريزان باشد.

(وَاذْكُرُوا اللهَ كَثِيْراً) لِاَنَّ الْمُنَافِقِيْنَ لَا يَذْكُرُوْنَ اللهَ اِلَّا قَلِيْلا

كلام خداوند متعال «خدا را بسيار ياد كنيد»؛ زيرا منافقين خداوند(ج) را بسيار اندك ياد مي كنند.

 در مورد كلام خداوند جلّ جلاله (ذكرا كثيرا) حضرت عبدالله بن عباس(رض) مي فرمايد: «خداي تعالي بر بندگان خود فريضه اي را فرض نكرده است مگر اين كه براي آن حدي مشخص، قرار داده است. سپس در حال معذوريت اهل آن را معذور داشت غير از ذكر؛ زيرا او حد مشخصي براي آن قرار نداده است و كسي را بر ترك آن معذور نكرده است مگر كسي كه عقل او مغلوب گرديده باشد (يعني ديوانه و يا بيهوش شده باشد). و آنان را به ذكر در همه احوال امر كرده است. آنجا كه فرمود: «خدا را در حالت ايستاده، نشسته و بر پهلو  ياد كنيد». همچنين فرمود: «خداي تعالي را بسيار ذكر كنيد»؛ يعني در شب و روز و در خشكي و دريا و در سلامتي و بيماري و پوشيده و آشكارا. «بُكْرَةً وَّ اَصِيْلًا» اشاره است بر مداومت ذكر؛ زيرا وقتي دو طرف آن مشخص شد در وسط آن بايد ذكر گردد».

مراد از اين آيه، ذكر با زبان است و مقصود چنين است كه  شخص در تمامي اوقات در شب و روز با قلب و زبان خود ذكر كننده خدا باشد. «فِيْ بُيُوْتٍ اَذِنَ اللهُ اَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيْهَا اسْمُه يُسَبِّحُ لَهُ فِيْهَا بِالْغُدُوِّ وَ الْآصَالِ».

(وَ اذْكُرْ رَّبَّكَ اِذَا نَسِيْتَ) «ياد كن پروردگار خود را وقتي كه فراموش كني» كه حقيقت ذكر، فناي ذاكر است در مذكور. حضرت شيخ الاسلام ـ قدّس سـرّه ـ فرموده كه ذكر حقيقي آن است كه دل ذاكر در سير مذكور شود و جان وي در سير نور عيان دور از بيان.
 

ني بيان مي گنجد اينجا ني عيان
ني من و ني ما و ني نام و نشان

 

ذكـر و ذاكـر محـو  گـردد بـالتمام
جملگي مذكـور آمـد و السـلام

 

وَ قَوْلُهُ تَعَالَي: «وَاذْكُرْ رَّبَّكَ بِالتَّسْبِيْحِ وَالْاِسْتِغْفَارِ...» «وَاذْكُرْ رَّبَّكَ اِذَا نَسِيْتَ»

قَالَ عَكْرَمَةُ: مَعْنَاهُ اذْكُرْ رَبَّكَ اِذَا غَضِبْتَ، وَ قَالَ وَهَبٌ: مَكْتُوْبٌ فِي الْاِنْجِيْلِ يَا ابْنَ آدَمَ اذْكُرْنِيْ حِيْنَ تَغْضَبُ اَذْكُرْكَ حِيْنَ اَغْضَبُ فَلَا اَمْحَقُكَ فِيْمَنْ اَمْحَقُ، وَ اِذَا ظُلِمْتَ فَلَا تَنْتَصِرْ فَاِنَّ نُصْرَتِيْ لَكَ خَيْرٌ مِنْ نُصْرَتِكَ لِنَفْسِكَ.

عكرمه در معني اين كلام خداوند(ج) مي فرمايد: يعني «ياد كن خدا را در وقت خشم خود» حضرت وهب مي فرمايد: «در انجيل نوشته شده است: اي فرزند آدم! مرا در وقت غضب خود ياد كن تا تو را در وقتي كه غضبناك مي شوم ياد كنم. پس تو را هلاك نكنم در ميان كساني كه هلاك مي كنم و زماني كه بر تو ظلم شد، انتقام نگير؛ زيرا نصرت من براي تو بهتر است از نصرت كردن تو براي نفس تو.»

«اَلَا بِذِكْرِ اللهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوْبُ» «آگاه شويد كه به ياد خدا دلها آرام مي گيرند.» و سلمي(رح) در حقايق آورده كه آرام دل عوام به تسبيح و دعا باشد و اطمينان دل خواص به صفات عُلي و آرام دل علماي رباني به حقايق اسماء حسني؛ امّا دل موحدان آرام نيابد الا بمشاهدة لقاء و هو المقصدالاقصي.

قَوْلُهُ تَعَالَي: «تَطْمَئِنُّ الْقُلُوْبُ» يَعْنِيْ بِذِكْرِهِ تَسْكُنُ قُلُوْبُ الْمُؤْمِنِيْنَ وَ يَسْتَقِرُّ الْيَقِيْنُ الخ. و كلام خداوند جلّ جلاله (تطمئن القلوب) يعني با ذكر خداوند جلّ جلاله قلب ها آرام مي شود و يقين در قلب انسان جاي مي گيرد.

«رِجَالٌ لَّا تُلْهِيْهِمْ تِجَارَةٌ وَّ لَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللهِ» «مرداني كه خريد و فروش ايشان را از ياد كردن خدا باز نمي دارد.»

محققان بر آنند كه چون بيع و شرا كه اعظم اشغال دنيوي است ايشان را از ذكر مانع نبود؛ باقي اشغال به طريق اولي مانع نباشد. صاحب كشف الاسرار آورده كه ظاهر ايشان با خلق است و باطن ايشان در شهود اسماء و صفات حق و به حقيقت اين روش خواجگان ماوراءالنهر است. آورده اند كه ملك حسين كُرد كه والي هرات بود از حضرت خواجه قطب الاقطاب خواجه بهاءالدين نقشبند ـ قدّس سرّه ـ پرسيد: در طريقه شما ذكر جهر و خلوت و سماع مي باشد؟ فرمود: «نه نمي باشد» پس گفت: «بناي طريقه شما چيست؟» فرمودند: «خلوت در انجمن، به ظاهر با خلق و به باطن با حق».
 

از درون شو آشنا و از برون بيگانه وش

اين چنين زيبا روش كم مي بود اندر جهان
 

«اُدْعُوْا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَّ خُفْيَةً اِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِيْنَ» «پروردگار خود را زاري كنان و پوشيده از مردمان بخوانيد هر آيينه او از حد گذرندگان را دوست نمي دارد.»

قول خداوند(ج): «تَضَرُّعًا» يعني خداي خود را با اظهار خواري و وقار بخوانيد. قول خداوند(ج): «خُفْيَةً» يعني پنهان در خودتان و اين ضد آشكار است و ادب در دعا اين است كه خفي و پنهاني باشد به دليل همين آيه حسن گفت: بين دعاي پنهان و دعاي آشكار، هفتاد برابر فرق است.

«اَللهُ نَزَّلَ اَحْسَنَ الْحَديْثِ كِتَابًا مُّتَشَابِهًا مَّثَانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُوْدُ الَّذِيْنَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِيْنُ جُلُوْدُهُمْ وَ قُلُوْبُهُمْ اِلَي ذِكْرِ اللهِ» «خدا نازل ساخت بهترين سخن كتابي كه بعضي آيات او مانند آيات ديگر است از شنيدن آن پوست آنان كه از خدا مي ترسند، مي لرزد، بعد از آن پوست و دل ايشان به سوي ذكر خدا نرم مي شود».

قَوْلُهُ تَعَالَي: «تَقْشَعِرُّ» اَيْ تَضْطَرِبُ وَ تَشْمَئِزُّ «مِنْهُ جُلُوْدُ الَّذِيْنَ يَخْشَوْنَ» وَ الْمَعْنَي تَأْخُذُهُمْ قُشَعْرِيْرَةٌ، وَ هِيَ تَغَيُّرٌ يَحْدُثُ فِيْ جِلْدِ الْاِنْسَانِ عِنْدَ ذِكْرِ الْوَعِيْدِ وَ الْوَجَلِ وَ الْخَوْفِ الخ. اَيْ تَضْطَرِبُ وَ تَتَحَرَّكُ الخ.

قول خداوند(ج): «تَقْشَعِرُّ» يعني مضطرب مي شود، تغيير رنگ مي دهد (از آن پوست هایي كساني كه مي ترسند) معني اين گونه است كه آنها را قشعريره مي گيرد كه قشعريره عبارت است از تغييري كه در پوست انسان هنگام ياد كردن آيات وعيد و هنگام ترس و وحشت پديد مي آيد؛ يعني مضطرب مي شود و حركت مي كند.

«وَبَشِّرِ الْمُخْبِتِيْنَ الَّذِيْنَ اِذَا ذُكِرَ اللهُ وَجِلَتْ قُلُوْبُهُمْ» «اي محمّد(ص)! نيايش كنندگان را بشارت ده آنان كه چون خدا ياد شود دل هاي ايشان بترسد».

«وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِيْنَ» و شبلي(رح) فرموده كه مژده ده مشتاقان را به سعادت لقاء كه هيچ مژده ازين فرح افزاتر نيست. پس در صفت مخبتين مي گويد: «الَّذِيْنَ اِذَا ذُكِرَ اللهُ» آنانكه چون ياد كرده شود خداي تعالي نزديك شان «وَجِلَتْ قُلُوْبُهُمْ» بترسد دلهاي ايشان از هيبت اشراق اشعه جلال رباني و طلوع انوار عظمت جاوداني. خواهند كه خود را پروانه وار به شعله شمع جمال بسوزند و ديده همت از نظر به غير وجه مقدس حضرت قديم بر دوزند.
 

ديده از غير تماشـاي تو بر دوخته باد

ز آتش عشق تو جان و دل ما سوخته باد
 

قَوْلُهُ تَعَالَي: «وَجِلَتْ قُلُوْبُهُمْ» فَزَعَتْ لِذِكْرِهِ اِسْتِعْظَامًا لَّهُ وَ تَهَيُّباً مِنْ جَلَالِهِ وَعِزِّهِ وَسُلْطَانِهِ الخ. وَاعْلَمْ اَنَّ هَذِهِ الْمَرَاتِبَ الثَّلَاثَ اَعْنِيْ: الْوَجَلَ عِنْدَ ذِكْرِاللهِ وَ زِيَادَةَ الْاِيْمَانِ عِنْدَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ، وَ التَّوَكُّلَ عَلَي اللهِ مِنْ اَعْمَالِ الْقُلُوْبِ.

خداوند(ج) مي فرمايد: «وَجِلَتْ قُلُوْبُهُمْ» يعني به خاطر ذكر خداوند(ج) به جهت بزرگ شمردن خداوند(ج) و ترسيدن از عظمت و عزّت و پادشاهي خداوند(ج) وحشت زده مي شود و بدان بي گمان اين سه مرتبه، يعني ترس در هنگام ذكر خداوند جلّ جلاله و اضافه شدن ايمان در موقع تلاوت قرآن و توكّل بر خداوند(ج)، از اعمال قلوب مي باشد.

«اِنَّمَا الْمُؤْمِنُوْنَ الَّذِيْنَ اِذَا ذُكِرَ اللهُ وَجِلَتْ قُلُوْبُهُمْ» «جز اين نيست كه مؤمنان آنانند كه چون خدا ياد شود، دل هاي ايشان بترسد». چه هر كس كه در تحت سطوات غلبه نورانيت حق، مضمحل و مقهور شد، او را پرواي ماسوا نمي ماند بلكه غير حق به ديده شهود او در نمي آيد.
 

هر كه او در بحر مستغرق شود
فـارغ از كشتي و از زورق شود

 

غـرقـــه دريـا  بجـز دريــا نديــد
غيــر دريا هسـت بر وي ناپديـد

 

«وَ لَا تُفْسِدُوْا فِي الْاَرْضِ بَعْدَ اِصْلَاحِهَا وَادْعُوْهُ خَوْفًا وَّ طَمَعًا» «و در زمين بعد اصلاح آن فساد نكنيد و او را به ترس و اميد بپرستيد.»

 و از شروط ذكر، اظهار عظمت خداوند متعال ـ جلّ شأنه ـ است و خوف و طمع از اركان ذكر است كه بدون لحاظ خوف و طمع، ذكر بلا فايده مي شود و بدون حضور و عظمت و جلاليت يزداني، ذكر منجر به عقاب خواهد شد كه بي ادبي است والله اعلم مثل كه عوام به وقت كار كردن يا الله مي گويند.

قُوْلُهُ تَعَالَي: «وَلَا تُفْسِدُوْا فِي الْاَرْضِ» ـ لَا تَعْصُوْا فِي الْاَرْضِ فَيُمْسِكَ اللهُ الْمَطَرَ وَيُهْلِكَ الْحَرْثَ بِسَبَبِ مَعَاصِيْكُمْ

يعني در روي زمين نافرماني خدا نكنيد؛ پس اگر چنين كنيد خداوند(ج) باران را نگه مي دارد و زراعت شما را به جهت نافرماني از بين مي برد.

«وَ لَا تَنِيَا فِيْ ذِكْرِيْ» «و در ياد كردن من سستي مكنيد».

«وَاَقِمِ الصَّلَوةَ لِذِكْرِيْ» «و نماز را براي ياد كردن من بر پا دار»

حق(ج) به حضرت موسـي و هارون ـ عليهما السّـلام ـ امر كرده اند كه در ذكـر من سستي مكنيد و اداي نماز براي ذكر من بكنيد و مشايخ عظام ماـ قدّس الله تعالي اسرارهم ـ كه به دولت حضور و آگاهي تام بواطن شريف ايشان مشرف شده، پس براي طرد غفلت از قالب شريف به نماز با نياز و نوافل و تلاوت قرآن كريم اشتغال مي فرمايند.

اثبات ذكر با احاديث

«اَعْظَمُ النَّاسِ دَرَجَةً الذَّاكِرُوْنَ اللهَ» «بزرگترين مردم از نظر درجه ذاكرين الله هستند» (کنز العمال ج1 ص426).

«اَكْثِرُوْا ذِكْرَ اللهِ تَعَالَي عَلَي كُلِّ حَالٍ فَاِنَّهُ لَيْسَ عَمَلٌ اَحَبَّ اِلَي اللهِ وَلَااَنْجَي لِعَبْدِهِ مِنْ ذِكْرِ اللهِ تَعَالَي فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ» «در هر حالي خدا را بسيار ذكر كنيد؛ زيرا هيچ عملي نزد خداوند(ج) محبوبتر و براي بنده نجات دهنده تر از ذكر خدا نيست، نه در دنيا و نه در آخرت» (کنز العمال ج1 ص426).

«لَذِكْرُ اللهِ فِي الْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ خَيْرٌ مِنْ حَطْمِ السُّيُوْفِ فِيْ سَبِيْلِ اللهِ» «هر آينه ذكر خداوند(ج) در صبحگاه و شامگاه بهتر  از شمشير زدن و شكستن آن در راه خدا است» (کنز العمال ج1 ص426).

«اَلَّذِيْنَ لَا تَزَالُ اَلْسِنَتُهُمْ رَطْبَةً مِنْ ذِكْرِ اللهِ يَدْخُلُ اَحَدُهُمُ  الْجَنَّةَ وَهُوَ يَضْحَكُ» «كساني كه هميشه زبانشان به ذكر خداوند(ج) تازه است در بهشت داخل مي شوند در حالي كه خندان مي باشند» (کنز العمال ج1 ص427).

«مَنْ عَجَزَ مِنْكُمْ عَنِ اللَّيْلِ اَنْ يُكَابِدَه’،وَ بَخِلَ بِالْمَالِ اَنْ يَنْفَقَه’، وَجَبُنَ عَنِ الْعَدُوِّ اَنْ يُجَاهِدَهُ، فَلْيُكْثِرْ مِنْ ذِكْرِ اللهِ» «هر كس از شما كه از بيدار ماندن در شب و به مشقت افتادن با عبادت عاجز باشد و بر انفاق مال خويش بخل بورزد و از جهاد و مقابله با دشمن بترسد پس خدا را زياد ياد كند» (کنز العمال ج1 ص429).

«اَلذِّكْرُ يَفْضُلُ عَلَي النَّفَقَةِ فِيْ سَبِيْلِ اللهِ مِائَةَ ضِعْفٍ» «ذكر صد برابر بر خرج كردن در راه خدا فضيلت دارد».

«يَفْضُلُ الذِّكْرُ عَلَي النَّفَقَةِ فِيْ سَبِيْلِ اللهِ سَبْعَمِائَةِ ضِعْفٍ» «ذكر هفتصد برابر بر خرج كردن مال در راه خدا فضيلت دارد» (ابن شاهين في الترغيب  في الذكرعن معاذ و انس) و ليس في سنده من تكلم فيه سوي ابن لهيعه.

«اِنَّ مَا تَذْكُرُوْنَ مِنْ جَلَالِ اللهِ، وَ تَسْبِيْحِهِ، وَ تَحْمِيْدِهِ، وَ تَكْبِيْرِهِ، وَ تَهْلِيْلِهِ يَتَعَاطَفْنَ حَوْلَ الْعَرْشِ لَهُنَّ دَوِيٌّ كَدَوِيِّ النَّحْلِ يَذْكُرْنَ بِصَاحِبِهِنَّ، اَفَلَا يُحِبُّ اَحَدُكُمْ اَنْ لَايَزَالَ لَهُ عِنْدَ الرَّحْمَنِ شَيْءٌ يَذْكُرُ بِهِ؟» «آنچه را كه از جلال خداوند تعالي و تسبيح، حمد، تكبير و تهليل خداوند(ج) ذكر مي كنيد، اين اذكار به دور عرش طواف مي كنند و برايشان صدايي مانند صداي زنبور عسل است در حالي كه صاحبان خود را ياد مي كنند. آيا كسي از شما دوست ندارد كه برايش هميشه در نزد پروردگارش چيزي باشد كه او را ياد كند؟» (الحكيم عن النعمان بن بشير).

«اَوْحَي اللهُ تَعَالَي اِلَي مُوْسَي: اَتُحِبُّ اَنْ اَسْكُنَ مَعَكَ بَيْتَكَ؟ فَخَرَّ لِلَّهِ سَاجِدًا، ثُمَّ قَالَ: فَكَيْفَ يَارَبِّ تَسْكُنُ مَعِيْ فِيْ بَيْتِيْ ؟ فَقَالَ : يَا مُوْسَي اَمَا عَلِمْتَ اَنِّيْ جَلِيْسُ مَنْ ذَكَرَنِيْ وَحَيْثُمَا الْتَمَسَنِيْ عَبْدِيْ وَجَدَنِيْ؟!» «خداي تعالي به حضرت موسي(ع) وحي كرد آيا دوست داري كه با تو همنشين باشم در خانه تو؟ پس حضرت موسي(ع) به سجده افتاد سپس گفت: «پروردگارا چگونه با من در خانه من همنشين مي شوي؟» فرمود: «اي موسي(ع) مگر نمي داني كه من همنشين كسي هستم كه مرا ياد كند و هر جا كه بنده ام مرا بجويد، مرا مي يابد» (ابن شاهين في الترغيب في الذكر عن جابر).

قَالَ مُوْسَي(ع): «يَا رَبِّ وَدِدْتُ اَنْ اَعْلَمَ مَنْ تُحِبُّ مِنْ عِبَادِكَ فَاُحِبُّه’، قَالَ اِذَا رَأیت عَبْدِيْ يُكْثِرُ ذِكْرِيْ فَاَنَا اَذِنْتُ لَه’فِي ذَلِكَ وَاَنَا اُحِبُّه’،وَاِذَا رَأَيْتَ عَبْدِيْ لَا يَذْكُرُنِيْ فَاَنَا حَجَبْتُه’ عَنْ ذَلِكَ وَاَنَا اُبْغِضُه».

حضرت موسي(ع) گفت: «خداوندا دوست دارم كه بدانم چه كسي از بندگان خود را بيشتر دوست داري؟ پس او را دوست بدارم.» فرمود: «زماني كه ديدي بنده من مرا به كثرت ياد مي كند، پس من به او در اين كار اجازه داده ام و او را دوست مي دارم و زماني كه ديدي مرا ياد نمي كند پس من او را از ذكر باز داشته ام و او را دوست ندارم» (قط فِي الْاَفْرَادِ وَابْنُ عَسَاكِرَعَنِ ابْنِ عُمَرَ).

عَنْ اَبِيْ هُرَيْرَةَ(رض) قَالَ: قَالَ رَسُوْلُ اللهِ(ص): «يُنَادِيْ مُنَادٍ يَوْمَ الْقِيَامَةِ: أَيْنَ اُولُوالْاَلْبَابِ؟ قَالُوْا: اَيَّ اُولِي الْاَلْبَابِ تُرِيْدُ؟ قَالَ «الَّذِيْنَ يَذْكُرُوْنَ اللهَ قِيَامًا وَّ قـُعُوْدًا وَّ عَـلَي جُنُــوْبِهِمْ وَيَـتَفَـكَّرُوْنَ فِيْ خـَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْاَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ».

 ابوهريره(رض) روايت مي كند كه رسول خدا(ص) فرمودند: منادي در روز قيامت ندا مي دهد كه: صاحبان عقل و خرد كجا هستند؟ سؤال مي شود كه كدام خردمندان را اراده مي كني؟ ندا مي رسد كه: «آنان كه خدا را ايستاده و نشسته و بر پهلوي خويش خفته ياد مي كنند و در آفرينش آسمان ها و زمين تأمل مي كنند و مي گويند: اي پروردگار ما اين را باطل نيافريده اي، تو پاك هستي پس ما را از عذاب آتش نگاه دار».

عُقِدَلَهُمْ لِوَاءٌ فَاتَّبَعَ الْقَوْمُ لِوَائَهُمْ، وَ قَالَ لَهُمُ: ادْخُلُوْهَا خَالِدِيْنَ. اَخْرَجَهُ الْاِصْبَهَانِيُّ فِي التَّرْغِيْبِ كَذَا فِي الدُّرَرِ. براي آنها پرچمي بسته مي شود پس گروه ذاكران (كه آيه فوق بر آن دلالت مي كند.) به پرچم خـود مي پيوندند و به آنها گفته مي شود: براي هميشه به بهشت داخل شويد.

«ذِكْرُ اللهِ شِفَاءُ الْقُلُوْبِ» «ذكر خدا شفاي قلبهاست» (کنز العمال ج1 ص414).

عَنْ اَبِيْ هُرَيْرَةَ(رض) قَالَ: قَالَ رَسُوْلُ اللهِ(ص): «جَدِّدُوْا اِيْمَانَكُمْ، قِيْلَ: يَا رَسُوْلَ اللهِ وَ كَيْفَ نُجَدِّدُ اِيْمَانَنَا؟ قَالَ: اَكْثِرُوْا مِنْ قَوْلِ لَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ».

از ابي هريره(رض) روايت است كه گفت: رسول خدا(ص) فرمودند: «ايمان خود را تازه كنيد! گفته شد: يا رسول خدا(ص) چگونه ايمان خود را تازه كنيم؟ فرمود (لا اله الا الله) را زياد بگوييد» (کنز العمال ج1 ص416).

«عَلَيْكُمْ بِلَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ وَالْاِسْتِغْفَارِ فَاَكْثِرُوْا مِنْهُمَا، فَاِنَّ اِبْلِيْسَ قَالَ : اَهْلَكْتُ النَّاسَ بِالذُّنُوْبِ وَاَهْلَكُوْنِيْ بِلَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ وَالْاِسْتِغْفَارِ ، فَلَمَّا رَأَيْتُ ذَلِكَ اَهْلَكْتُهُمْ  بِالْاَهْوَاءِ وَهُمْ يَحْسَبُوْنَ اَنَّهُمْ مُّهْتَدُوْنَ» «بر شماست كه بسيار لَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ بگوييد و بسيار استغفار كنيد؛ زيرا شيطان مي گويد مردم را با گناهان هلاك كردم و آنها مرا با لَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ و استغفار هلاك كردند. وقتي كه اين را ديدم آنها را با هواها و خواهش هاي نفساني هلاك گردانيدم در حالي كه آنان گمان كردند كه هدايت يافته اند» (کنز العمال ج1 ص420).

«لَيْسَ يَتَحَسَّرُ اَهْلُ الْجَنَّةِ عَلَي شَيْءٍ اِلَّا عَلَي سَاعَةٍ مَرَّتْ بِهِمْ لَمْ يَذْكُرُوا اللهَ عَزَّوَجَلَّ فِيْهَا» «اهل بهشت بر چيزي حسرت نخواهند خورد مگر بر لحظه اي كه آن را  بدون ذكر خداي متعال گذرانده اند» (کنز العمال ج1 ص424).

«اِنَّ الْبَيْتَ الَّذِيْ يُذْكَرُ فِيْهِ اسْمُ اللهِ لَيُضِيْءُ لِاَهْلِ السَّمَاءِ كَمَا تُضِيْءُ النُّجُوْمُ  لِاَهْلِ  الْاَرْضِ» «بدرستي هر خانه اي كه در آن نام خدا ياد مي شود براي اهل آسمان نور مي دهد همانند نور دادن ستارگان براي اهل زمين» (کنز العمال ج1 ص424).

«مَنْ ذَكَرَ اللهَ فَفَاضَتْ عَيْنَاهُ مِنْ خَشْيَةِ اللهِ حَتَّي يُصِيْبَ الْاَرْضَ مِنْ دُمُوْعِهِ لَمْ يُعَذِّبْهُ اللهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» «هر كس خدا را ياد كند و چشمانش از ترس خداوند(ج) پر از اشك گرديده و بر زمين بريزد خداوند(ج) او را در روز قيامت عذاب نمي كند» (کنز العمال ج1 ص425).

«لَيَبْعَثَنَّ اللهُ اَقْوَامًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيْ وُجُوْهِهِمُ النُّوْرُ، عَلَي مَنَابِرِ اللُّؤْلُؤِ ، يَغْبِطُهُمُ النَّاسُ، لَيْسُوْا بِأَنْبِيَاءَ وَلَا شُهَدَاءَ هُمُ الْمُتَحَابُّوْنَ فِي اللهِ مِنْ قَبَائِلَ شَتَّي  وَ بِلَادٍ شَتَّي يَجْتَمِعُوْنَ عَلَي ذِكْرِ اللهِ يَذْكُرُوْنَهُ» «خداي متعال در روز قيامت گروهي را البته مبعوث مي كند كه بر چهره هايشان نور و بر منبرهايي از لؤلؤ مي باشند مردم بر ايشان رشك مي برند، آنها از انبيا و شهدا نيستند آنها محبت كنندگان با هم براي خداوند(ج) و از قبايل مختلف و شهر هاي پراكنده هستند بر ذكر خدا جمع مي شوند و او را ياد مي كنند» (کنز العمال ج1 ص438).

دیدگاه کاربران
(مورد نیاز)
(مورد نیاز)