احسان همراه با ایمان و اسلام

اعوذ بالله من الشیطن الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله الّذی هدانا علی دین الاسلام و الصلاه و السلام علی خیر الاَنام محمد صل الله علیه و سلم وعلی اله و اصحابه الکرام و رضوان الله تعالی علیهم اجمعین اما بعد:

قال الله تعالی: «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ»
ترجمه: اوست خدایی که میان عرب امّی (ناخوان) پیغمبری بزرگوار از همان مردم برانگیخت تا بر آنان آیات وحی خدا را تلاوت کند و آنها را پاک سازد و شریعت و احکام کتاب آسمانی و حکمت الهی بیاموزد با آنکه پیش ازین همه در ورطه جهالت و گمراهی بودند.
منظور از تزکیه، تزکیه نفس و آراستن آن با فضایل و پاک ساختن از رذایل و پستی های اخلاقی است. به تعبیر دیگر آن شکل از تزکیه که نمونه های عالی آن در زندگی گهربار یاران رسول الله علیه السلام و علیهم الرضوان به صورت اخلاص در عمل و اخلاق نیکو درخشیده است. آری تزکیه ای که نتیجه آن جامعه ای صالح و خلافت راشده و حکومت عادله ای که تا ابد الگو بوده و تاریخ نظیر آن را به یاد نمی آورد.

با نگرشی در گنجینه احادیث مشاهده می شود، احسان همراه با ایمان و اسلام در مقام خاصی بیان شده است و منظور از آن، کیفیتی از یقین و حضور قلب است که مسلمان برای حصول آن باید تلاش کند.
از حضرت رسول اکرم صل الله علیه و سلم پرسیده شد که احسان چیست؟ در پاسخ فرمودند: «اَن تعبد الله کاَنّک تراه فإن لم تکن تراه فإنّه یراک» این حدیث شریف در بخاری و مسلم بیان شده است.
ترجمه: «احسان آن است که خدای جلّ جلاله را چنان عبادت و پرستش کنی که گویی او را می بینی و اگر این رویت و دیدار به تو دست ندهد، چنان باشی که او تو را می بیند.»
وقتی که به احکام ظاهری شریعت مقدس و گفته ها و کردار و احوال رسول الله صلی الله علیه وسلم نظر و دقت نماییم می بینیم که به دو بخش تقسیم می شود؛
بخش اول: افعال و هیأت های ظاهری مانند قیام و رکوع و سجود و قعود و تلاوت و تسبیح و دعا و ذکر و احکام و مناسک که علم حدیث روایت آنها و علم فقه استخراج و استنباط مسایل و جزئیات آنها را  به عهده گرفته است.
به همین وسیله حضرات محدثین و فقها رضوان الله علیهم اجمعین دین را طوری محفوظ داشته و از آن حراست نموده اند که برای امت اسلام عمل به آن آسان شده است.
بخش دوم: حالت های باطنی است که با ادای سیما و هیأت ظاهری این اعمال توأم و یکجاست و رسول گرامی اسلام صلّ الله علیه و سلم در قیام و رکوع و سجود و ذکر و دعا، امر به معروف و نهی از منکر و در محیط منزل و میدان جهاد و در تمام مراحل زندگی گهربار خود، پایبند آنها بودند. مانند: اخلاص و احتساب، صبر و توکل، زهد و استغناء، ایثار و سخاوت، ادب و حیاء، خشوع و خضوع، انابت و تضرع، عجز و تواضع درحال نیایش، ترجیح آخرت بر دنیا، شوق رضایت و دیدار خداوند متعال جلّ جلاله و عم نواله و دیگر کیفیات باطنی و اخلاقی که همانا جایگاه آنان در شریعت مقدس اسلام مانند منزلت روح نسبت به جسم و منزلت مغز نسبت به پوست می باشد. سزاوار و لایق است این علم را که کارش تزکیه نفوس و تذهیب اخلاق است و نفس انسانی را به فضایل شرعی آراسته و از رذایل اخلاقی پاک می سازد و او را به ایمان کامل و رسیدن به درجه احسان و پیروی از نبی اکرم و اصحاب کرام و ائمه عظام و سلف صالحین و علماء ربانی راغب و مشتاق می نماید «فقه باطن» یا علم معرفت و عرفان نام گذاری نماییم. چون اگر به طور صحیح و دقیق و مطابق به دستورات شریعت غَرّای محمدی(ص) عمل کرده شود حقیقتا انسان به اوج تعالی و مکرمت عروج نموده و از حضیض انحطاط و پستی، فلاح و فوز به دست می آورد.
هر انسانی که قصد دارد تا به مدارج و مراحل خوب و عالی بندگی برسد لازم است پس از ادای شهادتین: « أشهدُ أن لا إلهَ إلّا الله و أشهدُ أنَّ محمداً رسولُ الله » از گناهان و نافرمانی های گذشته توبه نماید و در امتثال و به جا آوردن اوامر خداوند متعال جدی باشد و از نواهی و چیزهای ممنوعه اجتناب و دوری نماید و راه و مسیر استقامت به دین مبین و مقدس اسلام را در پیش گیرد، تا جایی که امکان دارد سطح آگاهی و علم خود را بالا برده به تعالیم و رهنمودهای آیات قرآنی توجه نموده و ارشادات رسول الله علیه السلام را در زندگی خود و خانواده خود عملی کرده و دیگر دوستان را امر به معروف و نهی از منکر نماید و در اوقات فراغت هرقدر که می تواند به ذکر خداوند متعال مشغول باشد چون خداوند متعال در قرآن عظیم الشأن ارشاد فرموده است: «فَاذکُرونی أذکُرکُم» ترجمه: «پس یاد کنید مرا تا یاد کنم شما را» باز فرموده است: «فاذکرو الله کثیراً لَعَلَّکُم تُفلِحون » ترجمه: «پس خدا را زیاد یاد کنید امید است که رستگار شوید»
و باز ارشاد می فرماید: «ألا بذِکرِ الله تَطمَئِنَّ القُلوب» ترجمه: «آگاه باش که با یاد الله دل ها آرامش پیدا می کند»

حقیقتا اگر یاد خداوند متعال جلّت عظمته طوری باشد که نفی ماسوا الله (غیر خدا را فراموش کردن) به مراقبه انسان باشد، در آن حین لذت خاصّی در باطن و اندرون و وجدان خود در می یابد همه عبادت ها آسان می شود و توفیقات زیادی حاصل می گردد. بدین وسیله انسان راهیاب کسب لذت از تعبد و بندگی الله جل مجده می گردد. البته استقامت و استمرار ٬شرط موفقیت است. درگاه رب العالمین برای همه باز است. متأسفانه ما غرق در هواهای نفسانی و شهوانی و غفلت گردیده ایم. همت متعالی به کار است که توبه کنیم تا توفیق رفیق ما گردد و هدف از آفرینش خود را بهتر بشناسیم و بندگان صالح خدا را به رفاقت و دوستی برگزینیم. چون ارشاد خداوند متعال است: «و کونوا مع الصادقین» ترجمه: «و باشید با صادقان و راستگویان» چون مصاحبت و همراهی صادقین و صلحاء و عاملین و ذاکرین و تائبین، بر روح و روان انسان تأثیر می بخشدو باعث تحریض و تشویق و ترغیب روان شخص می گردد. چون در هر مجلسی تأثیر و تأثری هست بنابراین مصاحبت با نیکان اثرات زیادی برای رونده راه خدا جلّ جلاله ایجاد می نماید.
در باطن و نهاد انسان انگیزه تسابق و ترقی و پیشرفت نهادینه شده است. بنابراین طرز فکر و اندیشه انسان به طرف علو و عروج و تعالی، تبدّل و تغیّر می نماید که این دگرگونی و تحول باعث سعادت و نیکبختی انسان گردیده بدین وسیله انسان از حضیض پستی به اوج تعالی و تکامل ارتقاء یافته و از خودبینی و خودپرستی نجات می یابد.

ادامه دارد...