ارشادات و اندرزهای حضرت شمس الحق نقشبندی مجددی (رح)

ارشادات و اندرزهاي كاشف اسرار حقيقت و معرفت، مروّج شريعت و طريقت، عالم ربّانی، عارف صمدانی، قطب الارشاد، حاجی الحرمین الشریفین، حضرت شمس الحق نقشبندي مجدّدي(رح) درباره ي شريعت و طريقت

اَلدِّيْنُ النَّصِيْحَةُ دين عبارت از خير خواهي نسبت به مخلوق خداوند(ج) عموماً و نسبت به هم كيشان يعني برادران ايماني خصوصاً است و وصيّت مي كنم شما را به درست كردن اعتقاد مطابق با سيره و سنّت حضرت رسول محبوب(ص) كه سعادت دارين منوط به پيروي از آن حضرت است. از آن عقايد:

اول: ايمان به يگانگي ذات پاك خداوند(ج) و به صفات ثبوتيه (عبارت از صفاتي است كه اثبات آنها براي خداوند متعال حتمي است مثل علم، قدرت، سمع، بصر، اراده، كلام، عظمت و غيره) و سلبيه (صفاتي را گويند كه بايد خداوند متعال را از آنها مبرّا و پاك دانست مثل عجز، ناتواني، جهل، بي خبري و غيره ) و تنزيه و تقديس او تعالي از جميع نقص ها و علامت هاي حدوث.

دوم: ايمان آوردن به ملايكه و اينكه ملايكه مخلوقات خداوند(ج) هستند و در عالم به اذن خداوند(ج) تصرّف مي كنند و نافرماني نمي كنند.

سوم: ايمان آوردن به اين كه كتاب هايي كه حق تعالي بر پيغمبران خود به واسطه ی ملائكه يا بدون واسطه نازل فرموده است، حق و ثابت و كلام خداوند(ج) هستند و قرآن مجيد، افضل كتب از حيث فصاحت و جامعيت و بلاغت است.

چهارم: ايمان آوردن به پيغمبراني كه از جانب خداوند(ج) براي هدايت خلق در مسائل دنيا و آخرت فرستاده شده اند و اينكه خداوند(ج) فرستادگان خود را به وسيله آيات و معجزات تأييد فرمود و ديگر اينكه انبيا - عليهم الصلوة و السّلام- از گناه معصوم هستند و ما به همه آنها باور داريم؛ چه نام و محل دعوت آنها را بدانيم يا ندانيم.

پنجم: ايمان آوردن به روز آخرت و جهان پس از مرگ تا بر پا شدن قيامت و اعتقاد به بهشت و دوزخ، عذاب و نعيم، قبر و نفخ صور، جزا و ميزان و حساب و صراط و لقاي پروردگار كه همه حق هستند.

ششم: ايمان آوردن به اينكه حق تعالي همه چيز را - چه خير و چه شر - از اَزل مقدّر فرموده است.

هفتم: «والبعث بعد الموت» ايمان آوردن به اينكه زنده شدن پس از مرگ حق است. (فرمايش ايشان تفسير همان ايمان مجمل است: «آمَنْتُ بِاللهِ وَ مَلَائِکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ الْقَدْرِ خَيْرِهِ وَ شَرِّهِ مِنَ اللهِ تَعَالَی وَ الْبَعْثِ بَعْدَ الْمَوْتِ»)

وصيّت مي كنم شما را كه به احكام دين مبين اسلام پايبندي كامل داشته باشيد و هر چيزي كه شرع مقدّس از بندگان خواسته است بدون كم و زياد، اطاعت كنيد و راه افراط و تفريط در پيش نگيريد؛ چرا كه خداوند جلّ جلاله فرموده اند: «یا ایها الذین امنوا ادخلوا فی السلم کآفة» (بقره / 208) يعني به صورت كامل در دايره ی دين مبين اسلام داخل شويد.

 از اهم احكام عملي، نماز است كه آن را با اركان و شرايط در اوّل وقت و با جماعت در مسجد با خضوع و اخلاص اقامه كنيد؛ زيرا كه محبوب رب العالمين فرموده اند: «قُرَّةُ عَيْنِيْ فِي الصَّلَوةِ» «خنكي چشمان من در نماز است».

ديگر اينكه زكات بدهيد، هنگامي كه مالك نصاب هستيد.‌ زكات در لغت به معني تطهير است و دادن زكات سبب بركت و طهارت مال. سعدی ـ علیه الرحمه ـ میفرماید:

زکات مال بدر کن که فضله رز را
چو باغبان ببرد بيشتر دهد انگور

رز: درخت مو، تاک انگور است و همچنين صاحب مال را از صفات رذيله همچون بخل، امساك و ... ، پاک مي سازد.

از ديگر احكام عملي، روزه ماه مبارك رمضان است؛ اگر چه روزه خود، باز داشتن از خوردن و نوشيدن است؛ اما روزه كامل آن است كه روزه دار خود را از تمام چيزهايي كه شرع مقدس منع فرموده،باز دارد.

ديگر اينكه حج بيت الله الحرام را در صورت استطاعت بجا آوريد و بدانيد كه حج از اهم اركان دين اسلام است و خداي تعالي در اين خانه و اعمال حج، بركاتي قرار داده كه در جايی ديگر يافت نمی شود. كسي كه مستطيع باشد و حج نكند بايد متوجّه مفهوم حديثي باشد كه پيامبر اكرم(ص) درباره او مي فرمايد: «به او بگوييد مي خواهد يهودي بميرد و يا نصراني» يعني در امّت من نيست.

وصيّت مي كنم شما را كه به احكام دين و فروعات آن به طور کامل عمل نماييد و تابع يكي از مذاهب باشيد؛ زيرا كه تمسّك به روش سلف، باعث نجات از گرفتار شدن در روش ها و مكاتب اهل هوي و هوس مي گردد. روش بزرگان و سلف صالح متّصل به صحابه و پيامبر اكرم(ص) است و مانع افتادن انسان در گودال هاي انحراف و كج انديشي مي گردد و اكثر اهل اسلام همين راه ميانه را اختيار كرده اند. وصيّت سردار كونين است كه در حديث شريف آمده است: «اِتَّبِعُوا السَّوَادَ الْاَعْظَمَ فَاِنَّهُ مَنْ شَذَّشُذَّ فِي النَّارِ» «پيروي كنيد سواد اعظم را (اكثريت مؤمنين را) و كسي كه تنها از جماعت افتاد و بيرون آمد از سواد اعظم، در آتش دوزخ است» (سنن ترمذي، ج4، ص466). در مَثَل آمده است که بز تنها را گرگ می خورد و گرگ انسان، شيطان است. هر که تنها ماند معلوم است شيطان او را کجا می برد.

براي به كمال رسيدن هر انسان، اوّلين لازمه ی او تقوا است؛ از اين رو خداوند(ج) در بسياري از آيات قرآن به تقوا توصيه مي كند. در اولين سوره قرآن بعد از «حمد» بحث تقوا و پرهيزگاري صراحتاً شروع مي شود؛ چون قرآن سرچشمه هدايت و ارشاد براي مؤمنان با تقوا است؛ يعني براي آناني كه با امتثال اوامر و اجتناب از نواهي وي، خود را از عذاب دوزخ دور نگه مي دارند و تنها همين گروه است كه از قرآن نفع مي گيرند و آنها كساني هستند كه به دنيا دل نمي بندند؛ زيرا كه عرفا فرموده اند: دنيا و آخرت ضد يكديگر هستند كه در قلب يك مؤمن جمـع نمي شوند به مانند نكاح دو خواهر، كه در يك زمان به عقد يك مرد در نمي آيند.

اي برادران طريقت و مخلصين! بدانيد كه طريقت تابع شريعت و عمل به شرع، از شرايط اساسي و پايه ی اصلي سير و سلوك است و بايد صوفياني را كه اوامر ديني را مهمل مي پندارند و اعمالشان و گفتارشان موافق با شريعت نيست، از اوامر و نواهي شرع شريف با خبر كرده و در پي اصلاح آنها باشيم تا ديگران بدانند كه طريقت و حقيقت از شريعت جدا نيست؛ زيرا شريعت، همه طريقت و طريقت، همه شريعت است.

براي اصلاح نفس و تزكيه باطني از قرآن و حديث نبوي و زندگي گهر بار نبي اكرم(ص) نمونه هايي را ذكر مي كنم تا از حيله ها و فريبهاي شيطاني محفوظ بمانيم.

قرآن كريم فرموده است: «الا یعلم من خلق و هو اللطیف الخبیر» «آيا نداند كسي كه آفريد و اوست باريك بين و آگاه» (ملك / 14). در حديث رسول اكرم(ص) فرموده است: «اَدَّبَنِيْ رَبِّي فَاَحْسَنَ تَاْدِيْبِيْ» «پروردگارم مرا ادب نمود پس چه نيكو ادب كرد». درباره اخلاص در عمل قرآن كريم مي فرمايد: «و ما اُمِروا الا لیعبدوا الله مخلصینَ له الدین حُنفآءَ و یقیموا الصلاة و یؤتوا الزکاةَ و ذَلک دین القیّمه» «فرموده نشدند مگر آنكه عبادت كنند الله تعالي را در حاليكه پرستش خالص براي حق تعالي كرده و متدين به دين (ابراهيم)شده و اقامه نماز كنند و زكات اموال بدهند و اين است احكام ملت راست و درست»(بينه/ 5).

اي سالكان راه حقيقت بايد گفتار و اعمال شما شايسته باشد و از گناهان خود توبه كنيد؛ زيرا خداوند(ج) به توبه كنندگان نويد بخشش و آمرزش مي دهد و درباره توبه راستين چنين مي فرمايد: «یا ایها الذین امنوا توبوا الی الله توبة نصوحاً» «اي مؤمنان! به سوي خدا برگرديد و توبه كنيد با خلوص دل» (تحريم / 8).

سالك بايد بردبار باشد و فوراً در مقابل هر ناملايمتي به سبب انتقام و زبان درازي واكنش نشان ندهد؛ چرا كه خداوند(ج) مي فرمايد: «و لَمَن صبر و غفرَ انَّ ذلک لمن عزم الامور» «هر كس صبر كند و گذشت نمايد، اين صفت از بلند همّتي اوست» (شوري / 43).

راهرو بايد كه در هر حال خدا را حاضر و ناظر بداند؛ بلكه هر مؤمني بايد همواره در حالت استحضار و مراقبه در حضور حق تعالي باشد. «و هو معکم این ما کنتم» «و او با شماست هر كجا كه باشيد» (حديد/ 4) «یعلم خآئِنَة الاعین و ما تخفی الصدور» «مي داند خدا خيانت چشمها را و آنچه پنهان مي دارد سينه ها» (مؤمن / 19).

اي سالكان عزيز! در گفتار و اعمال شما بايد تقوا باشد و استقامت در اين راه بسيار مشكل است بايد مقاومت كنيد و نفس را زير پا كنيد تا به مقصد برسيد؛ چرا كه خداوند(ج) فرموده اند: «یا ایها الذین امنوا اتقوا الله حق تقاته و لاتموتن الا و انتم مسلمون» «اي مؤمنان از خدا بترسيد چنان كه حق ترسيدن است و نميريد مگر مسلمان باشيد» (آل عمران/ 102).

اي عزيزان اهل سلوك! به شما توصيه مي كنم كه در خود يقين و توكّل به وجود آوريد و در تمام امور دنيا و آخرت به خدا توكل داشته باشيد؛ زيرا خداوند سبحانه و تعالی مي فرمايد: «و علی الله فلیتوکل المتوکلون» «متوكلان بايد كه فقط بر خدا توكل كنند» (ابراهيم/ 12). بايد كه اهل استقامت و ايستادگي باشيد؛ بدرستي كه خداوند(ج) فرموده است: «فأستقم کما أُمرت» «پس استوار باش چنانكه به تو دستور رسيد» (هود / 112).

در تمام مراحل زندگي خود متمسّك به كتاب الله و سنّت رسول الله(ص) باشيد؛ چون خداوند(ج) مي فرمايد: «و ما اتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا» «هر چه شما را پيامبر بدهد آن را بگيريد و هر چه منع كند شما را از آن، باز ايستيد» (حشر /7).

محبّت خدا(ج) و رسول(ص) را بر همه چيز ترجيح دهيد؛ زيرا خداوند(ج) در قرآن فرموده است: «والذین امنوا اشدّ حبا لله» «و كساني كه ايمان آورده اند آنها خدا را از همه بيشتر دوست دارند» (بقره/ 165) و پيامبر(ص) بيان نموده اند: «لا يُؤْمِنُ اَحَدُكُمْ حَتَّي اَكُوْنَ اَحَبَّ اِلَيْهِ مِنْ وَالِدِهِ وَ وَلَدِهِ وَ النَّاسِ اَجْمَعِيْنَ» «ايمان كامل ندارد هيچ يك از شما تا وقتي كه من از پدر و فرزند و همه مردم نزد او محبوب تر نباشم» (صحيح بخاري، ج1، ص14).

سالكان بايد در كارهاي نيك با يكديگر همكاري داشته باشند و همچنين تقوا پيشه نمايند؛ خداوند(ج) در قرآن كريم فرموده است: «و تعاونوا علی البر و التقوی و لاتعاونوا علی الاثم و العدوان و اتقوا الله ان الله شدید العقاب» «و يكديگر را كمك كنيد در كارهاي نيك و پرهيزگاري و يكديگر را در گناه و ستم كمك نكنيد و بترسيد از خدا، هر آيينه عذاب خداوند(ج) سخت است» (مائده/ 2).

سالكان بايد كه رشته ی اخوّت و برادري را در بين خود حفظ نمايند كه این امر شيرازه وحدت و موفقيت است؛ خداوند(ج) در قرآن مي فرمايد: «انما المؤمنون اخوة فاصلحوا بین اخویکم» «جز اين نيست كه مسلمانان برادران يكديگرند پس صلح كنيد ميان برادران خويش» (حجرات / 10).

اي سالكان! نسبت به اداي حقوق و امانات يكديگر كوشا باشيد؛ چرا كه خداوند(ج) در قرآن فرموده است: «ان الله یأمرکم ان تؤدوا الامانات الی اهلها» «هر آيينه خداوند(ج) به شما دستور مي دهد كه امانت ها را به اهل آن تحويل دهيد» (نساء/ 58).

در امور اجتماعي مردم، صلح طلب باشيد و در اختلافات آنها اصلاح به وجود آوريد؛ بدرستي كه خداوند(ج) در قرآن كريم فرموده است: «لا خیر فی کثیر من نجواهم الا من امر بصدقة او معروف او اصلاح بین الناس» «نيست خوبي در بسياري از مشورت هاي پنهاني ايشان البته خوبي در مشورت كسي است كه حكم كند به صدقه يا كار نيكو يا برگزاري صلح و آشتي ميان مردم» (نساء/ 114).

اي سالكان عزيز! زندگي پيامبر اكرم(ص) را الگوي خويش در همه كارها قرار دهيد؛ چرا كه خداوند(ج) فرموده است: «لقد کان لکم فی رسول الله أُسوةٌ حسنةٌ» «هر آيينه هست شما را به پيغمبر خدا پيروي نيك» (احزاب /21).

خوش خلق باشيد و با نرمي و ملاطفت با يكديگر زندگي كنيد؛ زيرا خداوند مي فرمايد: «و اخفض جناحک للمؤمنین» «و بخوابان بال خويش را براي مؤمنان»  (حجر / 88).

با مؤمنان با فروتني و تواضع رفتار كنيد و از خدا بترسيد و هم اميدوار به رحمت حق باشيد كه خداوند متعال مي فرمايد: «و ایای فارهبون» «و فقط از من بترسيد»  (بقره / 40) و در جاي ديگر مي فرمايد: «لاتقنطوا من رحمة الله» «و نا اميد نباشيد از رحمت خدا» (زمر / 53).

اي سالكان! زهد و قناعت را پيشه خود سازيد، ايثار و فداكاري را سرلوحه زندگي خود قرار دهيد، هرگز كبر و غرور به خود راه ندهيد، بر نفس خود مسلّط باشيد؛ ديگران را هميشه بر خود ترجيح دهيد، صحبت و مجالست با نيكان خدا را وظيفه خود بدانيد. مسلمانان را به نيكي ياد كنيد، بر هيچ كس عيب نگيريد و از كسي غيبت نكنيد، از ايجاد اختلاف بين آنها بپرهيزيد، چشمهايتان را از نظر كردن به نامحرم حفظ كنيد، گوشهايتان را از كلمات غير حق دور نگه داريد، در محافل خلاف شرع حضور پيدا نكنيد و با صالحان و نيكان همنشيني كنيد؛ چرا كه خداوند(ج) در قرآن مي فرمايد: «یا ایها الذین امنوا اتقوا الله و کونوا مع الصادقین» «اي اهل ايمان! بترسيد از خدا و باشيد با راستگويان» (توبه/ 119).

اي سالكان! وظايف خود را به نيكي انجام دهيد؛ ختم هاي خواجگان نقشبندي ـ رحمة الله عليهم ـ را بعد از هر نماز (صبح، ظهر و عصر) بخوانيد؛ ذكرهايتان را كامل كنيد و بر سبقاتي كه مرشد براي طي كردن راه سلوك به شما تعليم مي دهد پايبندي كنيد.

 

مراتب ده گانه تصوّف 

عمل اهل طريقت بر ده اصل استوار است كه سالك بايد بر آن پايبند باشد، آن اصول عبارتند از:

1) طلب رضاي خداوندي(ج)؛ زيرا تا طالب نباشي به مقصود نمي رسي.

2) طلب مرشد كامل( پير كامل) تا انسان را به مقصود برساند.

3) ارادت كامل؛ زيرا محبّت و ارادت باعث ترقّي سالك مي شود.

4)فرمانبرداري

5) ترك اعمال ناشايست به اشاره مرشد.

6) تقوا.

7) كم خوابيدن.

8) كم گفتن.

9) كم خوردن.

10) عزلت؛ زيرا گوشه نشيني باعث مي شود تا انسان از محرمات دوري كند و به ذكر خداوند متعال مشغول باشد. البتّه اين براي كساني است كه داراي قدم راسخ در طاعت و ذكر خداوند(ج) نباشد؛ امّا كساني كه در ذكر و طاعت خداوند(ج) استوار و ثابتند، حضور در بين مردم و امر به معروف و نهي از منكر بر آنها اولي مي باشد.

اي برادران مؤمن اعم از عالم و غير عالم! اگر مي خواهيد به حقيقت واقف شويد و حلاوت ايمان و جرعه اي از درياي معرفت لا يتناهي (چيزي كه نهايت و پاياني نداشته باشد) حق بچشيد؛ به علوم ظاهر اكتفا نكنيد و براي تعليم علوم باطن به نزد اهلش كه همان عرفا هستند، زانوی تلمّذ و شاگردی بزنید. براي نمونه زندگي حضرت خواجه عبدالله انصاري(رح) را مرور كنيد؛ وقتي كه به مقام شيخ الاسلامي مي رسد و در علم ظاهر شهرت بسزايي پيدا مي كند، در يكي از سفرهاي حج با حضرت شيخ ابوالحسن خرقاني(رح) ملاقات مي كند كه حضرت شيخ ابوالحسن خرقاني(رح) به او مي گويد: «تَعَالَ اَنَا مَعْشُوقُكَ وَ قَدْ جِئْتُ مِنْ اَبْحُرٍ» «بيا که من معشوق تو هستم و از درياها آمده ام». اين گفته حضرت ابوالحسن خرقاني(رح) در قلب حضرت خواجه عبدالله انصاري(رح) تأثير عميقي مي گذارد به گونه اي كه حضرت خواجه انصاري(رح) مي گويد: اگر من شيخ خرقاني(رح)را ملاقات نمي كردم به حقيقت نمي رسيدم. ديدار با ايشان چنان تحوّلي در حضرت خواجه عبدالله انصاري(رح) به وجود آورد كه مي فرمايد:

«عبدالله مردي بود بياباني، مي رفت در طلب آب زندگاني، ناگاه رسيد به حضرت شيخ ابوالحسن خرقاني(رح)، ديد چشمه آب زندگاني، چندان خورد كه از خود گشت فاني، كه نه عبدالله ماند نه شيخ ابوالحسن خرقاني(رح)».

حضرت مولانا جلال الدين رومي(رح) مي فرمايد:

هیچ کس از پیش خود چیزی نشد
هیچ آهن خنـجر تیزی نشد
 

هیچ ملایـــی نشــد مـــــلای روم
تا مرید شمس تبریزی نشد

اي سالكان نسبت به يكديگر و اهل ايمان دلسوز باشيد و در تزكيه نفوس بكوشيد؛ زيرا ركن سوم دين بعد از ايمان و اسلام، احسان است كه همان اخلاص مي باشد و هيچ عملي بدون اخلاص نتيجه نمي دهد.

اخلاص يعني خالص كردن عمل از همه ي شوائب ريا و سمعه (ريا: خود را نيکو کار جلوه دادن و در مقابل ديد بقيه عمل خير انجام دادن)، بستگي به جوارح ندارد؛ بلكه وابسته به قلب است. ارشاد سيّد عالميان(ص) است كه مي فرمايد: «اِنَّمَا الْاَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ» «نتيجه ی عمل ها به نيّت است» بنابراين اگر نيّت نيك باشد، نتيجه ی آن نيز نيك و اگر نيّت سوء باشد، نتيجه ی آن نيز منفي است و اصلاح نيّت احتياج به تزكيه دارد. ارشاد خداوندي(ج) است: «و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة» «اي پيامبر آنها را تزكيه كن و بعد تعليم علم و دانش بده» (آل عمران / 164). از اين آيه فهميده مي شود كه علم و دانشي كه منشأ آن كتاب و سنّت است، تا زماني كه شخص خود را از رذائل اخلاقي پاك نكند، حاصل نمي شود و زماني كه از دست اين صفات ذميمه خلاصي يافت، صلاحيت كسب دانش منسوب به كتاب الله را پيدا مي كند.

براي تصفيه و تزكيه بهترين روش، اختيار نمودن سلوك و كسب باطني مانند مشايخ اهل تصوف است. كساني كه حقيقتاً از صفات بشري رهايي يافته و متّصف به صفات محبوب باري تعالي شده اند، ايشانند كه سير و سلوك را در خدمت شريعت ناب محمّدي(ص) قرار داده و از هر گونه بدعتهاي ناپسند پرهيز مي نمايند.