وظیفه سالک،تسلیم شدن تام به عارف بالله است.
بسم الله الرحمن الرحیم
پس از حمد و صلوات، فقير غريب ملّا امان الله به مريدان و محبّان خود وصیّت می کند:
«اِعْلَمُوْا يَا اَحْبَابِيْ اُوْصِيْكُمْ بِتَقْوَي اللَّهِ تَعَالَي ظَاهِرًا وَ بَاطِنًا، اَمَّا تَقْوَي الظَّاهِرِ: فَهُوَ حِفْظُ الْجَوَارِحِ عَنِ الْمَعَاصِي الظَّاهِرِيَّةِ وَ تَقْوَي الْبَاطِنِ: هُوَ حِفْظُ الْقَلْبِ مِنْ كُلِّ خَطَرَةٍ سِوَي اللهِ تَعَالَي وَ هَذَا شَرَفُ كَمَالِ الْاِيْمَانِ وَ الْمُؤْمِنُ اِذَا اَكْمَلَ اِيْمَانَهُ يَصِيْرُ وَلِيًّا لِقَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ: «أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ أللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ. ألَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ کَانُواْ يَتَّقُونَ. لَهُمُ ألْبُشْرَى فِي ألْحَياةِ ألدُّنْيَا وَفِي ألْاخِرَةِ».
اي دوستان من! بدانيد كه من شما را به تقوا و ترس از خداوند(ج) در ظاهر و باطن توصيه مي کنم؛ تقواي ظاهر؛ حفظ اعضا و جوارح بدن از گناهان ظاهري است و تقواي باطن؛ نگه داشتن قلب از خطره‌هاي غير الله تعالي است و اين نايل شدن به كمال ايمان است و مؤمن هنگامي كه ايمانش كامل شود، ولي مي گردد؛ چنانچه خداوند(ج) فرمودند: «آگاه باشيد كه همانا اولياء الله را نه ترس است و نه ايشان غمگين مي شوند و كساني كه ايمان آوردند و پرهيزگار بودند، بر ايشان در دنيا و آخرت بشارت است» (یونس/ 62 – 64).
ثُمَّ اُوْصِيْكُمْ يَا اَحْبَابِيْ بِمَحَبَّةِ الصُّوْفِيَّةِ الْعَارِفِيْنَ بِاللهِ تَعَالَي وَ تَرْكِ الْاِنْكَارِ عَلَيْهِمْ ظَاهِرًا وَ بَاطِنًا لِاَنَّ الْاِنْكَارَ شُوْمٌ وَ الْمُنْكِرَ مَحْرُوْمٌ لِاَنَّه’ رُوِيَ عَنِ النَّبِيِّ(ص) اَنَّهُ قَالَ: مَـنْ سَـرَّهُ أَنْ يَجْلِسَ مَـعَ اللهِ فَلْيَجْلِسْ مَـعَ اَهْلِ التَّصَـوُّفِ وَ اَيْضًا قَالَ النَّبِيُّ(ص): اصْحَبُوْا مَعَ اللهِ وَ اِنْ لَمْ تُطِيْقُوا اصْحَبُوْا مَعَ مَنْ اَصْحَبَ مَعَ اللهِ.
سپس اي دوستان من! شما را به محبّت صوفيّه و عارفان الهي و ترك انكار بر آنها، چه در ظاهر و چه در باطن، وصيّت مي کنم؛ زيرا انكار، شوم و منكر از فيض و رحمت الهي محروم است. از پيغمبر اكرم(ص) روايت شده است: «كسي كه همنشيني با خدا او را خوشحال مي سازد، پس با اهل تصوّف همنشيني كند» (روح البیان، ج1، ص190). همچنين فرمودند: «همنشيني كنيد با خداوند(ج) و اگر نتوانستید و طاقت نیاوردید، همنشيني كنيد با كسي كه او با خداوند(ج) همنشين است» (مرقاةالمفاتیح، ج8، ص21).
قَالَ اللهُ تَعَالَي: «يَا أَيُّهَا ألَّذِينَ ءَامَنُواْ أتَّقُواْ أللَّهَ وَکُونُواْ مَعَ ألصَّادِقِينَ» هُمُ الَّذِيْنَ فَارَقُوْا عَالَمَ الطَّبِيْعَةِ وَ وَصَلُوْا اِلَي عَالَمِ الْحَقِيْقَةِ الَّذِيْ لَا يَقْتَضِي الْاِثْنَيْنِيَّةَ وَ لَا الْجُزْئِيَّةَ وَ لَا الْبَعْضِيَّةَ، فَالْاِنْكَارُ عَلَيْهِمْ هُوَ الْاِنْكَارُ عَلَي اللهِ وَ الْمَحَبَّةُ لَهُمْ هِيَ الْمَحَبَّةُ لِلَّهِ لِقَوْلِهِ: الْفُقَرَاءُ وُكَلَاءُ‌اللهِ تَعَالَي فِي الْفَقْرِ، فَمَنْ تَهَاوَنَ بِهِمْ فَقَدْ تَهَاوَنَ بِاللهِ وَ مَنْ تَعَاهَدَهُمْ تَكَفَّلَ اللهُ لَهُ الْجَنَّةَ.
خداوند متعال فرموده است: «اي كساني كه ايمان آورده ايد، از خدا بترسيد و همراه صادقان باشيد» (توبه/ 119). ايشان كساني اند كه عالم و جهان طبيعت را ترك كرده و به جهان حقيقت پيوسته اند و حقيقت، دوگانگي و جزئيّت و بعضيّت را قبول نمي كند، پس انكار ايشان، همان انكار خداوند(ج) است و محبّت به ايشان، همان محبّت به خداوند(ج) است؛ چنانچه آن حضرت(ص) فرمودند: «فقرا؛وكيلان خداوند(ج) در فقر اند. پس هر كس به ايشان اهانت كند، به تحقيق به خداوند(ج) اهانت كرده است ـ نعوذ بالله ـ و هر كس با ايشان عهد ببندد، خداوند متعال برايش جنّت را در نظر می گیرد».
وَ الْفُقَرَاءُ‌عِنْدَ اَهْلِ الْحَقِيْقَةِ هُمُ الْفَارُّوْنَ اِلَي اللهِ بِكُلِّيَّتِهِمْ وَ الْمُعْرِضُوْنَ عَمَّا سِوَي اللهِ تَعَالَي هُمُ الْعُرَفَاءُ بِاللهِ. وَ قَدِ اتَّفَقَ اَهْلُ الْحَقِيْقَةِ عَلَي أَنَّهُ لَا يُحِبُّ الصُّوْفِيَّةَ اِلَّا كُلُّ مُؤْمِنٍ تَقِيٍّ وَ لَا يُبْغِضُهُمْ اِلَّا كُلُّ مُنَافِقٍ شَقِيٍّ وَ لَيْسَ التَّصَوُّفُ بِالصُّوْرَةِ وَ اِنَّمَا التَّصَوُّفُ بِالْمَعْنَي وَ اِذَاكَثُرَ الْاِنْكَارُ عَلَي اَهْلِ التَّصَوُّفِ فَذَلِكَ الْوَقْتُ يَشْتَدُّ عَلَي الْخَلْقِ غَضَبُ اللهِ تَعَالَي وَ هَذَا مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.
در نزد اهل حقيقت، فقيران كساني هستند كه با همه ی وجود به سوي الله شتابان و از غير او روي گردان اند. ايشان، عرفا بالله اند. اهل حقيقت اتّفاق نمودند بر اينكه صوفيه را دوست نمي دارد، مگر هر مؤمن پرهيزگار و با ايشان دشمني نمي كند، مگر هر منافق بدبخت. تصوّف به صورت ظاهر نيست، بلكه تصوّف به معني و مفهوم است. زماني كه انكار بر اهل تصوّف زياد گردد، پس آن زمان غضب خداوند(ج) بر مخلوقات، شدّت مي گيرد و اين متفّق عليه است.
ثُمَّ اُوْصِيْكُمْ يَا اَحْبَابِيْ بِالتَّوْبَةِ مِنَ الذُّنُوْبِ الظَّاهِرِيَّةِ وَ الْبَاطِنِيَّةِ، اَمَّا الذُّنُوْبُ الظَّاهِرِيَّةُ: مَا يَصْدُرُ مِنَ الْجَوَارِحِ وَ اَمَّا الذُّنُوْبُ الْبَاطِنِيَّةُ: مَا يَصْدُرُ مِنَ الْبَاطِنِ مِنَ الْغِلِّ وَ الْغِشِّ وَ الْحَسَدِ وَ الْحِقْدِ وَ الْعَدَاوَةِ وَ غَيْرِ ذَلِكَ مِنَ الْاَفْعَالِ الذَّمِيْمَةِ. وَ الذُّنُوْبُ الْبَاطِنِيَّةُ اَدَقُّ مِنَ الذُّنُوْبِ الظَّاهِرِيَّةِ لِقَوْلِـهِ عَزَّوَجَلَّ: «يَوْمَ لَا يَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ. إِلَّا مَنْ أَتَى أللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ» وَ الْقَلْبُ السَّلِيْمُ هُوَ مَا لَايَدْخُلُ فِيْهِ غَيْرُ اللهِ.
سپس اي دوستان من! شما را به توبه و بازگشت به سوي خداوند تبارك و تعالي از گناهان ظاهری و باطنی وصيّت مي كنم. امّا گناهان ظاهري، آن است كه از اعضا و جوارح بدن سر مي زند و گناهان باطن، آن است كه از باطن انسان سر مي زند؛ مانند كدورت، حسادت، كينه، دشمني با مؤمن و امثال اين‌ها از صفت هاي ناپسند. گناهان باطن، مهم تر از گناهان ظاهر است، بنا بر اين فرموده خداوند(ج): «روزي كه هيچ مال و فرزندي نفع نمي رساند، مگر كسي كه به پيشگاه الهي قلب سالمي را بياورد» (شعراء/ 88 و 89). قلب سليم، آن است كه در آن غير الله تعالي داخل نشود.
ثُمَّ اُوْصِيْكُمْ يَا اَحْبَابِيْ بِالرَّغْبَةِ الْكُلِّيَّةِ فِي اللهِ لِقَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ: «وَمِنَ ألنَّاسِ مَن يَتَّخِذُ مِن دُونِ أللَّهِ أَندَاداً يُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ أللَّهِ وَألَّذِينَ ءَامَنُواْ أَشَدُّ حُبّاً لِّلّهِ» وَ عَلَامَةُ مَحَبَّةِ الْعَبْدِ لِلَّهِ هُوَ نِسْيَانُ مَا سِوَي الرَّبِّ كَمَا قِيْلَ: اِنَّ زُلَيْخَا لَمَّا اشْتَدَّتْ مَحَبَّتُهَا لِيُوْسُفَ(ع) كَانَتْ تُسَمِّي الْاَشْيَاءَ بِاسْمِ يُوْسُفَ(ع) لِاَنَّ الْمُحِبَّ اِذَا اَحَبَّ شَيْئًا كَمَا يَنْبَغِيْ وَ اَدَامَ عَلَي تِلْكَ الْمَحَبَّةِ التَّامَّةِ الْخَاصَّةِ تَظْهَرُ لَه’ حَقِيْقَةُ الْمَحْبُوْبِ.
پس از آن اي دوستان من! شما را به روي آوردن تمام به سوي خداوند(ج) وصيّت مي کنم؛ چرا كه او تعالي فرمودند: «از مردم، كساني هستند كه غير خدا را اِله گرفته اند كه آنها را دوست مي دارند، مانند دوست داشتن خداوند(ج) و كساني كه ايمان آوردند، شديدترين محبّت را براي خدا دارند» (بقره/ 165). نشانه محبّت بنده به خدا، فراموشي غير پروردگار است. چنان چه نقل شده است كه زماني كه زليخا محبّتش به حضرت يوسف(ع) شديد شد، اشيا را به نام حضرت يوسف(ع) می خواند؛ زيرا شخص دوست دارنده و مُحبّ، وقتي كه چيزي را چنان که شایسته است، دوست بدارد و بر همان محبّت تام و خاص پايدار بماند، برايش حقيقت محبوب آشكار مي گردد.
وَ الْحَقِيْقَةُ وَاحِدَةٌ فَمِنَ الْمُحِبِّيْنَ الصَّادِقِيْنَ تَتَجَلَّي عَلَيْهِ حَقِيْقَةُ الْمَحْبُوْبِ بِصُوْرَةٍ‌وَاحِدَةٍ فَيَحْتَجِبُ عَلَي الْمَعْنَي، وَ مِنْهُمْ مَنْ تَتَجَلَّي عَلَيْهِ حَقِيْقَةُ الْمَحْبُوْبِ بِجَمِيْعِ الصُّوَرِ، وَ مِنْهُمْ مَنْ تَتَجَلَّي عَلَيْهِ حَقِيْقَةُ الْمَحْبُوْبِ بِالْمَعَانِيْ. فَالْاَوَّلُ مُبْتَدِئٌ، وَ الثَّانِيْ مُتَوَسِّطٌ، وَ الثَّالِثُ مُنْتَهٍي، وَ مِفْتَاحُ هَذَا الْخَيْرِ هُوَ التَّسْلِيْمُ الْكُلُّ لِلْعَارِفِ بِاللهِ.
و حقيقت يكي است؛ پس از ميان محبّان صادق، كسي است كه حقيقت محبوب به يك صورت بر او ظاهر مي گردد، پس معني بر او پوشیده و پنهان می ماند و نيز كسي است كه حقيقت محبوب با همه صورت ها بر وي متجلّي مي گردد و همچنین كسي است كه حقيقت محبوب با معاني بر وي متجلّي مي شود كه اوّلی، مبتدي و دومی، متوسط و سومی، منتهي است و كليد اين خیر و نیکی، همان تسليم شدن تام به عارف بالله است.
وَ الْعُلَمَاءُ ثَلَاثَهٌ: عُلَمَاءُ الدُّنْيَا وَ عُلَمَاءُ الْآخِرَةِ وَ الْعُلَمَاءُ بِاللهِ. فَعُلَمَاءُ الدُّنْيَا هُمُ الْقُضَاةُ وَ الْمَفَاتِيْ وَ الْمُدَرِّسُوْنَ وَ عِلْمُهُمُ الدُّنْيَا، وَلَا يَنْفَعُهُمْ عِلْمُهُمْ اِلَّا فِي الدُّنْيَا وَ الْمَنَافِعُ الدُّنْيَوِيَّةُ مِثْلُ الْعِزِّ وَ الْجَاهِ عِنْدَ الْاُمَرَاءِ وَالسَّلَاطِيْنِ وَ مَنَاصِبِ الْقَضَاءِ وَ الْفَتْوَي وَ التَّدْرِيْسِ وَ حُطَامِ الدُّنْيَا.
علما سه گروه اند: علماي دنيا، علماي آخرت و علماي بالله. علماي دنيا، قاضي ها، مفتي ها و مدرسين اند و علم آنها دنيايي است كه فقط در دنيا به ايشان سود مي رساند، مانند عزّت و جاه و مقام نزد اُمرا و پادشاهان و پست هاي قضاوت و فتوا و تدريس و كارهاي دنيوی.
وَ عُلَمَاءُ الْآخِرَةِ هُمُ الزُّهَّادُ وَ هُمُ الَّذِيْنَ تَرَكُوا الدُّنْيَا لِلْآخِرَةِ، فَهُمُ الَّذِيْنَ تَرَكُوا الْحَظَّ الْفَانِيْ لِلْحَظِّ الْبَاقِيْ لِاَنَّ الْجَنَّةَ وَ مَا فِيْهَا حَظُّ النَّفْسِ لِقَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ: «وَ فِيهَا مَا تَشْتَهِيهِ ألْأَنفُسُ وَ تَلَذُّ ألْأَعْيُنُ».
علماي آخرت، زاهدان اند؛ كساني كه دنيا را برای آخرت ترك كردند، ايشان اند كه بهره فاني و نيست شدني دنيا را برای رسیدن به بهره باقي و هميشگي آخرت رها نمودند؛ زيرا بهشت و آنچه در آن است، بهره نفس است؛ چنانچه او تعالي مي فرمايد: «در بهشت است آن چه نفس ها بخواهند و چشم ها لذّت برند» (زخرف/71).
وَ الْعُلَمَاءُ بِاللهِ هُمُ الصُّوْفِيَّةُ الْعَارِفُوْنَ وَ هُمُ الَّذِيْنَ لَا يُرِيْدُوْنَ اِلَّا اللهَ وَ لَا يُرِيْدُوْنَ غَيْرَهُ. وَ الْعَبْدُ اِذَا حَصَلَ لَهُ الرَّبُّ فَحَصَلَ لَهُ الْكُلُّ كَمَا قَالَ الْحَقُّ جَلَّ شَأْنُهُ فِي الْحَدِيْثِ الْقُدْسِيِّ: «عَبْدِي اِذَا حُصِلْتُ لَكَ حَصَلَ لَكَ كُلُّ شَيْءٍ وَ اِذْ فُتُّكَ فَاتَكَ كُلُّ شَيْءٍ» فَلَهُمُ التَّصَرُّفُ فِيْ كُلِّ شَيْءٍ.
علما بالله، همان صوفيان عارف اند كه به جز خدا را نمی طلبند و غير او را اراده نمی کنند و بنده زماني كه رضاي پروردگار برايش حاصل شود، همه خوبي ها و نعمت ها برايش حاصل شده است؛ چنانچه حق سبحانه و تعالی در حديث قدسي مي فرمايد: «اي بنده من! وقتي كه من برايت حاصل شدم، همه چیز برايت حاصل شده و هنگامي كه من از دستت رفتم، همه چيز از دستت رفته است». پس ايشان در هر چيزي تصرّف دارند.
ثُمَّ اُوْصِيْكُمْ يَا حَبِيْبِيْ بِمُخَالَفَةِ النَّفْسِ لِاَنَّ النَّفْسَ عَاصِيَةُ اللهِ تَعَالَي وَ عَدُوُّهُ وَ الْمُوَافِقُ لِعَدُوِّاللهِ لِقَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ: يَا دَاوُدُ اهْجُرْ هَوَاكَ فَاِنَّهُ لَا مُنَازِعٌ يُنَازِعُنِيْ فِيْ مُلْكِيْ اِلَّا الْهَوَي وَ لِقَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ: «أَفَرَأَيْتَ مَنِ أتَّخَذَ إِلَـهَهُ هَوَاهُ» وَ مَعْنَي الْاِلَهِ الْمُطَاعُ وَ مَنْ اَطَاعَ هَوَاهُ فَقَدِ اتَّخَذَ اِلَهَهُ. وَ قَالَ الْجُنَيْدُ وَغَيْرُهُ مِنَ الصُّوْفِيَّةِ: لِبَاسُ الْكُفْرِ قِيَامُكَ عَلَي مُرَادِ نَفْسِكَ.
سپس اي دوستان من! شما را به مخالفت نفس امّاره توصيه مي كنم؛ زيرا نفس، عاصي از فرمان خدا و دشمن او تعالي و موافق با دشمن او تعالی است؛ چنانچه خداوند متعال خطاب به حضرت داوود پيغمبر(ع) فرمود: «اي داوود! هواي نفست را رها كن؛ زيرا هيچ جنگنده اي نيست كه با من در ملک من بجنگد، مگر هواي نفس» و نيز خداي(ج) فرموده است: «آيا ديدي كسي را كه هواي نفس خود را خداي خود گرفته است» (جاثیه/ 23). معناي اله، مطاع یعنی فرمان برداري شده از وي است و هر كس از هواي نفسش اطاعت کند، او را خداي خود گرفته است. حضرت جنيد بغدادي و دیگر صوفيان كرام ـ رحمهم الله تعالی ـ فرموده اند: لباس كفر، عمل نمودن تو، به خواسته نفست است.
ثُمَّ اُوْصِيْكُـمْ يَا اَحْبَابِيْ بِالنَّفْـعِ لِكَافَّةِ الْخَلْـقِ لِقَوْلِهِ عَليْهِ السَّلَامُ: «خَيْرُ النَّاسِ مَنْ يَّنْفَعُ النَّاسَ وَ شَرُّ النَّاسِ مَنْ يَّضُرُّ النَّاسَ».
سپس اي دوستان! شما را به نفع و فايده رساندن به همه مخلوقات وصيّت مي کنم؛ زيرا پيامبر اكرم(ص) فرمودند: «بهترين مردم كسي است كه به ديگران نفع رساند و بدترين مردم، كسي است كه به ديگران ضرر رساند» جامع الاحادیث، ج16، ص31.
ثُمَّ اُوْصِيْكُـمْ يَا اَحْبَابِيْ بِذِكْرِ لَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ مَعَ الْاِخْلَاصِ وَ الْمُخْلِصُ هُوَ الَّذِيْ اِذَا قَالَ لَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ لَيْسَ فِي قَلْبِهِ اِلَّا اللهُ وَ اِذَا يَعْبُدُ اللهَ بِظَاهِرِهِ لَايَكُوْنُ فِيْ قَلْبِهِ اِلَّا اللهُ وَ الَّذِيْ صَحَّ اِخْلَاصُهُ لِلَّهِ صَحَّ قُرْبُهُ عِنْدَ اللهِ وَ مَعْنَي لَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ أَيْ لَا مَوْجُوْدَ فِي الْحَقِيْقَةِ اِلَّا اللهُ.
سپس اي عزيزان! شما را به ذكر لا اله الّا الله با اخلاص سفارش مي کنم و مخلص، كسي است كه وقتي مي گويد: لا اله الّا الله، در قلبش غير خدا نيست و زماني كه خداي تعالي را با ظاهرش عبادت كند، در دلش جز او تعالي چيزي نيست و كسي كه در اخلاصش صادق باشد، قرب و منزلتش در نزد خداي(ج) ثابت و پایدار می شود و لا اله الّا الله يعني هيچ ذات واجب الوجودي در حقيقت به غير خداي(ج) نيست.
ثُمَّ اُوْصِيْكُـمْ يَا اَحْبَابِيْ بِالتَّوَاضُعِ فِي الدُّوْلَةِ لِاَنَّهُ مَكْتُوْبٌ عَلَي بَابِ الْجَنَّةِ: بُنِيَ الْاِسْلَامُ عَلَي اَرْبَعَةِ اَشْيَاءَ: التَّوَاضُعُ عِنْدَ الدُّوْلَةِ وَ الْعَفْوُ عِنْدَ الْقُدْرَةِ وَ الْعَطِيَّةُ بِغَيْرِ الْمِنَّةِ وَ النَّصِيْحَةُ لِلنَّاسِ عَلَي الشَّفَقَةِ.
پس از آن، اي دوستان من! شما را به فروتني در وقت توانگري وصيّت مي كنم؛ زيرا بر دروازه بهشت نوشته شده است: «اسلام بر چهار چيز بنا گرديده است: فروتني در وقت توانگري، عفو و گذشت در هنگام قدرت، بخشش بدون منّت و نصيحت و خير خواهي به مردم همراه با شفقت و دل سوزي» معجم ابن عساکر، ج2، ص775 .
وَ الدُّنْيَا وَ مَا فِيْهَا لَا تَسْتَوِيْ عِنْدَ اللهِ جَنَاحَ بَعُوْضَةٍ وَ هِيَ زَائِلَةٌ لِقَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ: «مَا عِندَکُمْ يَنفَدُ وَمَا عِندَ أللَّهِ بَاقٍ» وَ اَبْوَابُ رَحْمَةِ اللهِ مُفَتَّحَةٌ لِلتَّائِبِيْنَ لِقَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ: «وَهُوَ ألَّذِي يَقْبَلُ ألتَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَ يَعْفُواْ عَنِ ألسَّيِّئَاتِ».
دنيا و آنچه در آن است،نزد خداوند تبارك و تعالي به اندازه پر پشه اي ارزش ندارد و از بين رفتني است؛ چنانچه حق سبحانه مي فرمايد: «و آنچه نزد شماست، از بين مي رود و آنچه نزد خداست، باقي مي ماند» (نحل/ 96). دروازه هاي رحمت پروردگار به روي توبه كنندگان باز است؛ چنانچه حق تعالي مي فرمايد: «او کسی است که توبه بندگانش را مي پذيرد و گناهان بندگان را عفو مي کند» (شوری/ 25) .
وَ حُكِيَ: اَنَّهُ كَانَ فِيْ بَنِيْ اِسْرَائِيْلَ شَابٌّ اَطَاعَ اللهَ تَعَالَي عِشْرِيْنَ سَنَةً، ثُمَّ عَصَاهُ عِشْرِيْنَ سَنَةً، ثُمَّ نَظَرَ يَوْمًا فِي الْمِرْآةِ فَرَأَي أَثَرَ الشَّيْبِ غَالِبًا، فَقَالَ: يَا رَبِّ عَبَدْتُكَ عِشْرِيْنَ سَنَةً وَ عَصَيْتُكَ عِشْرِيْنَ سَنَةً مِّثْلَهَا، فَاِنْ رَجَعْتُ اِلَيْكَ تَقْبَلُنِيْ؟ فَسَمِعَ هَاتِفًا: اسْتَجَبْتَنَا فَاَجَبْنَاكَ وَ تَرَكْتَنَا فَتَرَكْنَاكَ وَ عَصَيْتَنَا فَاَمْهَلْنَاكَ وَ اِنْ رَجَعْتَ اِلَيْنَا قَبِلْنَاكَ، «وَأللهُ يَقُولُ ألْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي ألسَّبِيلَ».
حكايت است كه در بني اسرائيل جواني بود که بيست سال، خداوند جلّ شأنه را اطاعت نمود، سپس بيست سال ديگر خدا را نافرمانی کرد. روزي در آينه نگاه كرد و اثرات پيري را در خودش مشاهده نمود، پس گفت: پروردگارا! بيست سال تو را عبادت نمودم و بيست سال تو را نافرماني كردم؛ اکنون اگر به سوي تو باز گردم، قبولم مي كني؟ ندايي از آسمان شنيد كه ابتدا از ما اجابت خواستي و ما اجابت نموديم، پس از آن ما را ترك گفتي، ما نيز تو را رها كرديم و تو نا فرماني ما كردي و ما به تو مهلت داديم و اگر اكنون به سوي ما برگردي، قبولت مي كنيم. «خداوند(ج) حق را مي گويد و اوست که به راه راست هدايت مي كند» احزاب/ 4. بدان كه دل آدمي به سبب كثرت علايق مثل زغال، سياه و بي نور شده و خود و اصل خود را فراموش کرده است. وقتی طالب صادق به صحبت مرشد كامل مي آيد، شيخ به او توجّه می کند و روش ذكر کردن را به او می آموزد؛ از بركت توجّه شیخ، نور ذكر در قلب او پيدا مي شود و آن زغال سياه شروع به روشن شدن مي كند. وقتی از نور ذكر، همه ی قلب منوّر شود، شعله نور از قلب او تا بالاي عرش بالا می رود و به تجلّي افعال مي رسد. امّا سرعت و كندي آنچه من فهميده ام، موقوف بر كثرت و قلّت توجّهات شيخ است؛ اگر به طالب بسیار توجّه کند، سير طالب سريع مي شود و اگر توجّه او کم باشد، سير نیز همين قدر خواهد بود.
استعداد طالبان نيز مختلف است. بعضي استعداد خوبی دارند كه با اندك توجّه مانند شعله آتش به طرف بالا مي پرند و به دلیل سرعت سير آنها، هر كس نمی تواند آن را ببیند. بعضي طالبان، كم استعدادند و افتان و خيزان به منزل مقصود مي رسند. از این رو صحبت شيخ برای طالب به خصوص در اين طريق ضروری است كه بدون توجّه شيخ، پاي سعي در اين راه لنگ است و از رياضات و مجاهدات خويش نتیجه ای نمي گيرد. چنانچه ما در صحبت شيخ و امام خود ـ قلب و روح من فداي او‌ـ مشاهده كرديم.
اين احسان از خواجه ی نقشبند است كه پانزده روز سر به سجده نهادند و به درگاه الهي دعا و تضرّع نمودند و از حضرت باری تعالی خواستند که به او طريقي عنايت كند كه رساننده به حق باشد. الله تعالي دعاي ايشان را قبول فرمود و به ايشان طريقه اي عنايت كرد كه نزدیک ترین راه و البته رساننده به حق است.
شيخ كامل بايد ظاهرش به كمال متابعت از حضرت رسالت(ص) آراسته باشد و باطنش از ماسوي الله پاك و آراسته به دوام حضور حضرت حق سبحانه باشد.
خـالـقـا بـیـچــاره راه تـوام
همـچـو مـور لـنگ در راه تـوام
بـیتنـی بی دولتـی بی حاصـلی
بیــنـوایـی بـی قـراری بـی دلـی
دیـن ز دستم رفت دنیا گم شده
صـورتم مـانده و معـنـی گم شده
من نه کافر نه مسلمان مـانده ام
در میـان هر دو حیـران مـانده ام
نـه مسلمانـم نه کافر چون کنم
مانـده سـرگردان و مضطر چون کنم
یارب اشک و آه بسیاریم هست
گـر ندارم هیـچ ایـن باریم هست
هم تن زنـدانی ام آلــوده شــد
هم دل محنـت کشم فرسوده شـد
مانده ام درچاه زندان پای بست
درچنین چاهم که گیرد جز تو دست
پاک کن از راه صحن جان من
پس بشو از اشک من دیـان مـن
گر چه بس آلـوده در راه آمـدم
عفو کن کز خبث از چاه آمــدم
