احسان، انسان را از مهلکه ها نجات می دهد و صدقه ی مخفیانه، خشم خداوند متعال را از بین می برد و خوب برخورد نمودن با خویشاوندان، عمر را زیاد می کند.
در حدیث آمده است که سخاوت، خصلت بزرگی از خداوند متعال است. در حدیثی دیگر آمده است: همانا اگر بنده، تکه ی نانی صدقه کند، خداوند آن را چنان بزرگ می کند که به اندازه ی کوه احد می رسد؛ یعنی خداوند متعال طوری ثوابش را زیاد می کند که به اندازه ی کوه احد میرساند. انسان به زیادی و کمی نگاه نکند، هر چه میسر شود، صدقه نماید.
در حدیثی دیگر آمده است: خود را از آتش جهنم نجات دهید ولو این که به نصف خرمایی باشد؛ یعنی اگر چه به چیز اندک باشد. هیچ وقت چنین تصور ننمایید که چطور این چیز اندک را در راه خدا بدهم! شاید همان وسیله ی نجات از جهنم قرار گیرد.
در حدیثی دیگر آمده است: به وسیله ی صدقه، از خداوند متعال روزی طلب کنید؛ یعنی صدقه دهید که بر اثر آن، در روزی شما برکت می آید.
در حدیثی دیگر آمده است: احسان، انسان را از مهلکه ها نجات می دهد و صدقه ی مخفیانه، خشم خداوند متعال را از بین می برد و خوب برخورد نمودن با خویشاوندان، عمر را زیاد می کند.
اگر بر اثر انجام کار نیک، دیگران تشویق می شوند، انجام آن کار نیک یه طور آشکار بهتر است و اگر چنین نباشد، به طور مخفیانه افضل است؛ به شرطی که علتی دیگر جهت خفیه و ظاهر نمودن آن نباشد.
در حدیثی دیگر آمده است: خداوند متعال، کریم است و کرم را می پسند و اخلاق عالی را دوست دارد؛ یعنی همت نمودن جهت انجام کارهای نیک مانند صدقه دادن، به خاطر رفاه دیگران، خود را مشقت انداختن و . . .
در حدیثی دیگر آمده است: همانا صدقه، گرمای قیامت را از صدقه دهنده دور می کند و همانا مسلمان در روز قیامت، زیر سایه ی صدقه خود قرار می گیرد.
در حدیثی دیگر آمده است: همانا خداوند متعال، بندگان خاصی دارد که آنها را جهت بر آورده نمودن حاجات مردم، اختصاص داده است و مردم برای رسیدن به حاجات خود، نیازمند آنها هستند؛ یعنی مردم به حالت اجبار پیش آنها مراجعه می نمایند و خداوند آنها را جهت نفع مردم انتخاب نموده است. ایشان کامل کننده ی حاجات مردم و امن حاصل کننده از عذاب خداوند متعال اند.
در حدیثی دیگر آمده است که رسول الله ـ صلی الله علیه و سلّم ـ فرموده اند: ای بلال! از اموالی که در اختیار داری، در راه خدا خرج کن و از مالک عرش، هیچگونه اندیشه ای جهت کمی نداشته باش.
روزی حضرت ابوبکر صدیق ـ رضی الله عنه ـ تمام اموال خویش را خدمت رسول الله ـ صلی الله علیه و سلّم ـ عرض نمود. رسول الله ـ صلی الله علیه و سلّم ـ فرمود: آیا در منزل چیزی گذاشته ای؟ حضرت ابوبکر فرمود: فقط نام خدا و رسول را آن جا گذاشته و این جا آمده ام. آن حضرت ـ صلی الله علیه و سلّم ـ تمام اموال او را پذیرفت؛ زیرا حضرت ابوبکر صدیق ـ رضی الله عنه ـ شخصی کاملا مطمئن و با همت بود و از او چنین خوف و خطری نبود که بعدا پریشان گردد. یکی دیگر از اصحاب، مقداری طلا آورد، آن حضرت نپذیرفت؛ زیرا وی در این مورد نسبت به حضرت ابوبکر ـ رضی الله عنه ـ ضعیف تر بود.
در حدیثی دیگر آمده است: سائلی پیش زنی آمد، در حالی که لقمه ای در دهان زن بود و چیزی دیگر در اختیار نداشت. آن لقمه را از دهان بیرون آورده و به سائل داد. بعدا آن زن صاحب پسری گردید و آن پسر کمی بزرگ شد. آن وقت گرگی آمده و آن پسر را ربود. آن زن با عجله، گرگ را دنبال کرد و فریاد می زد: پسرم! پسرم! پسرم را گرگ برد. آن وقت خداوند متعال، فرشته ای را مأمور کرده تا آن پسر را از دهان گرگ نجات داده و پیش مادرش برده و به او بگوید: خداوند متعال تو را سلام فرستاده و می فرماید: این لقمه عوض همان لقمه ای است که در راه خدا دادی. نگاه کنید این برکت همان صدقه بود که پسرش از چنگال گرگ نجات یافت و پاداش صدقه هم به او رسید.
در حدیثی دیگر آمده است: راهنمایی کننده به کار خیر، در پاداش مانند انجام دهنده ی کار خیر است؛ یعنی اگر شخصی خود عملی انجام ندهد، اما افراد نیازمند را به جایی راهنمایی کند که نیازشان بر طرف گردد یا جهت انجام کاری سفارش کند، به سفارش کننده هم همان اندازه ثواب می رسد که به همکاری کننده ثواب می رسد.
در حدیثی دیگر آمده است: یک درهم از صد هزار درهم بالاتر است و آن در صورتی است که پیش شخصی فقط دو درهم باشد و یکی از آنها را در راه خدا خرج کند و نزد دیگری پول و اسباب زیادی وجود دارد و او صد هزار درهم خرج کند. در میان این دو نفر، فرق و امتیاز وجود دارد و این مال زیاد او نسبت به نصف مال او کمتر است؛ بدین خاطر ثوابش هم کمتر است.
در حدیثی دیگر آمده است: هدیه ی خداوند برای شخص مؤمن، سائل است که بر دروازه ی او می آید و مسلّم است که هدیه باید به خوبی پذیرفته شود، بالخصوص هدیه ی خداوند متعال؛ پس شایسته است که از هدیه، به خوبی پذیرایی به عمل آید.
و در حدیثی دیگر آمده است: توسط صدقه، بیماران خود را علاج کنید؛ زیرا صدقه، بیماری ها را دور می کند و به عمر شما می افزاید.
در حدیثی دیگر آمده است: خداوند متعال، هیچ ولی پیدا نکرده مگر اینکه خصلت سخاوت و عادت نیک داشته باشد؛ یعنی دوستان خدا، حتما خصلت سخاوت و عادت نیک دارند.
نصاب صدقه ی فطر
* کسی که بر او زکات واجب باشد یا واجب نباشد، ولی به اندازه ای اسباب منزل مازاد از ضروریات دارد که اگر آنها پول می بودند بر آنها زکات واجب می شد، بر او واجب است که روز عید، صدقه فطر دهد؛ فرقی نمی کند اسباب تجارت باشند یا خیر، نیز فرقی نمی کند که سالی بر آنها بگذرد یا خیر.
* اگر شخصی منزل و لباس گران قیمت و چند خدمت گزار داشته باشد و تمام ضروریات منزل یا هنوز بیشتر داشته باشد، البته به حدی که قیمت وسایل اضافی به حد نصاب زکات نمی رسند و زیورآلات نداشته باشد یا داشته باشد ولی کمتر از حد نصاب زکات باشند، در تمام صورت های فوق، بر نامبرده صدقه ی فطر واجب نمی گردد.
* اگر شخصی بیشتر از نیاز، اسباب منازل و غیره دارد و فرد موصوف مقروض هم هست، قرض هایش از اموال اضافی کم شده و سپس نگاه شود چقدر باقی می ماند. اگر به اندازه ای باقی بماند که قیمت آنها به حد نصاب زکات برسد، آن وقت بر وی صدقه فطر واجب و اگر کمتر از آن باشند، صدقه فطر واجب نمی گردد.
وقت وجوب صدقه ی فطر
* صدقه ی فطر، بعد از طلوع فجر صادق عید فطر واجب می گردد. اگر شخصی قبل از طلوع فجر صادق درگذشت، بر او صدقه ی فطر واجب نیست، لذا نباید از اموالش پرداخت گردد.
* بهتر است قبل از اینکه مردان جهت نماز عید به عیدگاه بروند، صدقه ی فطر ادا شود. اگر آن وقت پرداخت نشد، بعدا پرداخت گردد.
* اگر شخصی صدقه ی فطر خود را قبل از روز عید، یعنی در ماه مبارک رمضان داد، از وی ادا می شود و مجددا پرداخت آن لازم نمی گردد.
پرداخت صدقه ی فطر بر چه کسانی واجب است ؟
* بر زن واجب است که صدقه ی فطر خود را پرداخت نماید؛ پرداخت صدقه ی فطر بچه ها، مادر و پدر، شوهر بر او واجب نیست. ولی بر مرد واجب است که صدقه ی فطر خود و بچه های نابالغ خود را بدهد.
* اگر کودکی آنقدر مال داشت که بر آن اندازه مال، صدقه ی فطر واجب می شد؛ مثلا یکی از خویشاوندانش درگذشت و بر اثر آن، اموال زیادی به او به طور ارث رسید، آن وقت از اموال آن کودک صدقه ی فطرش ادا گردد. ولی اگر آن کودک بعد از طلوع فجر صادق چشم به جهان گشود، بر او صدقه فطر واجب نمی گردد.
وجوب صدقه ی فطر بر کسی که رمضان را روزه نگیرد
* اگر شخصی ماه مبارک رمضان روزه گیرد یا نتواند روزه گیرد به هر حال صدقه فطر واجب می گردد.
مقدار صدقه ی فطر
* اگر عوض صدقه ی فطر گندم، آرد گندم یا سویق داد، کوشش کند دو کیلو باشند. اگر بیشتر بدهد بهتر است (بعضی از علمای کرام دوکیلو و سیصد و بیست گرم گفته اند) اگر جو یا آرد داد، باید دو برابر بدهد .
* اگر بجز گندم و جو، از حبوبات دیگر داد، مانند نخود، ذرت و غیره، باید همان اندازه بدهد که قیمت آنها به مقدار گندم با جو برسد.
* اگر عوض گندم و جو قیمت آنها را بدهد بهتر است.
دادن یک صدقه ی فطر به یک نفر و بیشتر هم جایز است
* اگر شخصی صدقه ی فطر خود را به یک فقیر یا بیشتر از یک فقیر داد در هر صورت، درست است.
* اگر شخصی صدقه چند نفر را به یک فقیر داد، اشکالی ندارد.
مصارف صدقه ی فطر
* مستحقین صدقه ی فطر، همان مستحقین زکات هستند.
