خواندن نماز قضا و مسایل متفرّق نماز

خواندن نماز قضا

* اگر نماز شخصی ترک شود، چون یاد آید فوراً قضایش را بجای آورد؛ تأخیر در قضا بدون عذر، گناه است. اگر فوراً قضایش را بجای نیاورد و به وقتی دیگر یا روز بعد اندازد که فلان وقت یا فلان روز می خوانم و قبل از آمدن آن وقت بمیرد، گناهش دو برابر می شود؛ یکی قضای نماز و دیگری عدم بجای آوردن فوری.

* کسی که چندین نماز او قضا شده باشد، کوشش کند که هر چه زودتر آنها را بجای آورد. اگر ممکن باشد همه آنها را یک وقت بخواند؛ این ضروری نیست که قضای ظهر و قضای عصر را هنگام عصر بخواند؛ و اگر نمازهای چند ماه یا چند سال قضا گردند، تا حدی که ممکن باشد، هرچه سریع تر قضای آنها را بخواند و هر وقت قضای دو یا چهار نماز را بخواند. اگر به علت گرفتاری نتوانست، حداقل در هر وقت نماز، قضای یک نماز را بجای آورد. (رد المختار ج1 ص768)

* برای قضای نماز، وقت خاصی مشخص نیست، هر وقتی که فرصت داشته باشد می تواند وضو گرفته و به نماز خواندن مشغول شود، البته مواظب باشد که در اوقات مکروهه، نماز نخواند. (شرح التنویر ج1 ص759)

* کسی که فقط یک نماز از او قضا شده باشد و قبلاً هیچ نمازی از او قضا نشده؛ یا نمازهای قبلی که از او قضا شده اند، همه را خوانده و فقط قضای یک نماز باقی مانده، اول نماز قضایی را خوانده و سپس نماز وقت را بخواند؛ اگر نخست نماز وقتی را بخواند نمازش درست نمی باشد.

باید اول نماز قضایی را خوانده بعد نماز وقتی را بخواند؛ البته اگر هنگام خواندن نماز وقتی، نماز قضایی از یادش رفته باشد، نماز وقتی که خوانده، درست است. هرگاه یادش آمد، فقط نماز قضایی را بخواند، ادای نماز وقتی لازم نیست. (رد المختار ج1 ص759)

* اگر وقت نماز خیلی کم باشد بطوری که اگر نماز قضایی خوانده شود، وقتی برای خواندن نماز روزانه، باقی نماند، اول نماز همان وقت و بعد قضایی را بخواند. (شرح البدایه ج1 ص137)

* اگر دو، سه، چهار یا پنج نماز قضا شده و بر ذمه قضای دیگری نداشته باشد، یعنی در تمام عمرش هیچ نمازی از او قضا نشده، یا اینکه قضا شده، اما قضای نمازهای قبلی خود را بجای آورده باشد، تا هنگامی که قضای آن چند نماز را نخوانده، خواندن نماز وقتی برایش جائز نیست، و چون خواست قضای آن چند نماز را بخواند، بدین ترتیب بخواند: هر نمازی اول قضا شده آن را بخواند و نمازی که پس از آن قضا شده، بعد از آن بخواند؛ تا اینکه به ترتیبی که قضا شده است، اول صبح بعد ظهر، سپس عصر، بعد از مغرب و سرانجام قضای نماز عشا را بخواند. اگر شخصی ترتیب را رعایت ننمود و اول به جای نماز صبح، نماز ظهر یا نماز دیگری خواند، نمازهای خوانده شده، درست نیستند؛ باید دوباره، به ترتیب آنها را بخواند. (شرح البدایه ج1 ص137)

* اگر از یکی شش نماز، قضا شد، قبل از خواندن نمازهای قضا شده اگر نماز وقتی را بخواند، ایرادی ندارد زمانی که خواست قضای نمازهای ششگانه را بخواند، رعایت ترتیب الزامی نیست، هر نمازی که بخواند می تواند اول بخواند و هر نمازی که بخواهد می تواند آخر بخواند. (شرح البدایه ج1 ص138)

* اگر دو ماه قبل، یا چند سال قبل، از یکی شش نماز یا بیشتر قضا شده و تاکنون قضای آن را نخوانده است، بعد از مدتی نمازی دیگر از او قضا شد، باز هم با وجود عدم قضای آن نماز، اگر همان نماز روزانه را بخواند و در این صورت ترتیب لازم نیست. (شرح البدایه ج1 ص137)

* اگر بر ذمّه ی شخصی شش نماز قضا شده یک نماز یا پنج نماز قضا شود، به ترتیب خواندن آن الزامی نیست، البته اگر شش نماز رسیدند، ترتیب ساقط می گردد؛ حتی اگر قبل از خواندن نمازهای روزانه را بخواند جایز است. (شرح البدایه ج1 ص138)

* اگر از یکی بسیار نماز قضا شد و کم کم آنها را خواند تا این که چهار یا پنج نماز باقی ماند؛ به ترتیب خواندن آن نماز های باقی مانده الزامی نیست؛ آن شخص اختیار دارد به هر نحوی که بخواهد آنها را بخواند؛ قبل از خواندن آن نمازهای باقی مانده، خواندن نماز وقتی نیز جایز است. (شرح التنویر ج1 ص763)

* اگر نماز وتر یکی قضا شد و علاوه بر نماز وتر، نماز دیگری از او قضا نشده، بدون خواندن قضای نماز وتر، خواندن نماز صبح جایز نیست، باید اول نماز وتر را خوانده و مجدداً نماز صبح را بخواند. (شرح التنویر ج1 ص759)

مسایل متفرّق نماز

* اگر شخصی در نماز سوره ی فاتحه را نخواند و آیه ای یا سوره ای دیگر خواند یا فقط به خواندن سوره ی فاتحه اکتفاء نموده و آیه ای یا سوره ای دیگر به آن منضم ننموده، یا بر قعده ی اولی ننشست و برای رکعت سوّم بلند شد، یا نشست، لیکن «التّحیّات» را نخواند در تمام صورت های فوق، نماز جایز، البتّه ناقص و اعاده ی آن واجب است. اگر مصلّی چنین نماز را اعاده ننماید، بسیار گنهکار می شود؛ البتّه اگر در نماز، سهواً واجبی ترک شد، بعد از ادای سجده ی سهو، آن نماز، درست می باشد. (شرح البدایه ج1 ص93)

* اگر شخصی هنگام «السَّلاَمُ عَلَیکُم وَ رَحمَه الله» روی خود را به طرف راست و چپ نگردانید، بلکه با شخصی صحبت کرد یا از جای برخاست و رفت یا چنین عملی انجام داد که ناقض نماز بود، حکمش مانند مسأله فوق است؛ یعنی فرضش ساقط می شود، البتّه واجب الاعاده است، اگر اعاده ننماید بسیار گنهکار می باشد. (شرح البدایه ج1 ص93)

* اگر شخصی نخست سوره ای قرائت نمود، سپس سوره ی فاتحه خواند، باز هم نماز را اعاده نماید و اگر سهواً چنین کرد باید سجده سهو کند. (فتاوای عالم گیری ج1 ص81)

* بعد از خواندن سوره فاتحه حدّاقل سه آیه بخواند، اگر یک یا دو آیه که به اندازه سه آیه کوچک بودند خواند، باز هم کفایت می کند. (در المحتار ج1 ص81)

* اگر شخصی هنگام بلند شدن از رکوع «سَمِعَ اللهُ لِمَن حَمِدَهُ رَبّنَا لَکَ الحَمدُ» یا در رکوع «سُبحَانَ رَبِّیَ العَظِیمُ» یا در سجده «سُبحَانَ رَبِّیَ الاَعلَی» نخواند یا در قعده اخیر بعد از «اَلتَّحِیّاَتُ» درود نخواند، نمازش درست؛ البتّه خلاف سنّت است، همچنین اگر یکی بعد از خواندن «اَلتَّحِیّاَتُ» تنها به درود اکتفا کند و دعایی دیگر نخواند و سلام گوید باز هم نمازش صحیح، ولی خلاف سنّت عمل نموده است. (در المحتار ج1 ص515)

* هنگام نیّت نمودن، بلند کردن دست ها سنّت است، اگر یکی بلند نکرد باز هم صحیح، البتّه خلاف سنّت است. (شرح التنویر ج1 ص494)

* در آغاز هر رکعت، نخست «بِسمِ اللهِ الرّحمَنِ الرَّحِیمِ» بگوید و بعد سوره فاتحه خوانده شود و هنگام منضم نمودن سوره ای دیگر به سوره ی فاتحه هم اگر «بِسمِ اللهِ الرّحمَنِ الرَّحِیمِ» خوانده شود بهتر است. (رد المختار ج1 ص511)

* اگر شخصی هنگام سجده کردن بینی را بر زمین نگذاشت، بلکه فقط پیشانی را بر زمین گذاشته و بینی اش را بلند کرد، نمازش صحیح است، اگر بینی را بر زمین نهاده و پیشانی را بالا گرفت نمازش درست نمی باشد، البتّه اگر شخصی معذور باشد و تنها اکتفاء بر بینی کند، نمازش درست است. (شرح التنویر ج1 ص520)

* اگر شخصی بعد از رکوع کاملاً خود را راست نکرد، بلکه کمی سرش را بلند کرده و به سجده رفت، نمازش را اعاده نماید. (رد المختار ج1 ص519)

* اگر شخصی در میان دو سجده به خوبی ننشست، بلکه از سجده اوّلی سرش را بلند نموده و به سجده دوّم رفت، یک سجده محسوب می گردند و نمازش جایز نمی باشد، اگر به اندازه ای بلند شد که به نشستن نزدیک تر بود، نمازش ناقص است، مجدّداً اعاده نماید وگرنه بسیار گنهکار می باشد. (رد المختار ج1 ص483)

* اگر شخصی بر گیاه یا بر چیزی که از پنبه درست شده بود سجده کند، باید طوری سرش را فشار دهد تا پایین برود، اگر فقط سرش را برآن ها نهاد یا طوری فشار نداد که سرش تا پایین رود سجده اش درست نمی باشد. (منیه ص96)

* اگر شخصی در دو رکعت اخیر نمازهای فرض، عوض سوره فاتحه سه مرتبه سبحان الله گفت، نمازش درست است؛ البته خواندن سوره فاتحه بهتر است و اگر شخصی هیچ چیز نخواند بلکه فقط به اندازه سه مرتبه «سبحان الله» گفتن به خاموشی ایستاد، باز هم نمازش درست است و هیچ گونه ایرادی ندارد. (شاشی ج1 ص533)

* در رکعت اول ضمّ سوره ای دیگر همراه ننمود یا فقط به خواندن «سبحان الله» اکتفا نمود، باید در دو رکعت اخیر به سوره فاتحه سوره ای دیگر همراه کند، اگر قصداً چنین کرد، باید مجدداً نمازش را اعاده نماید و اگر سهواً چنین شد، برای نقصانش سجده ی سهو کند.( هندیه ج1 ص44)

* شخص نمازخوان باید سوره فاتحه و سوره های دیگر را طوری آهسته بخواند که صدای خود را بشنود، اگر صدایش را نشنود، نمازش جایز نمی گردد. (شرح التنویر ج1 ص577)

* برای هیچ نمازی سوره خاص مشخص ننماید، بلکه هر سوره ای که دلش خواست را بخواند، زیرا مشخص نمودن سوره مکروه است. (هدایه ج1 ص108)

* سعی کند سوره ای که در رکعت دوم می خواند طولانی تر از سوره ای که در رکعت اول می خواند نباشد، زیرا چنین عمل نمودن، مکروه است. (هدایه ج1 ص119)

* زنان به حالت انفرادی و تنها نماز بخوانند نه با جماعت و جهت شرکت در جماعت با مردان به مساجد نروند، اگر زنی خواست با شوهرش یا محرمی دیگر نماز جماعت بخواند، نحوه اقامه نماز را از عالمی سؤال کند؛ چون این امر خیلی به ندرت اتفاق می افتد، از توضیح این مسأله خودداری نمودیم؛ البته اگر جایی چنین صورتی پیش آید، زن برابر مرد قرار نگیرد، بلکه پشت سرش باشد در غیر این صورت، نماز زن و مرد هر دو از بین می رود. (هدایه ج1 ص119)

* اگر هنگام نماز وضو شکست، بهتر است وضو گرفته و دوباره نماز بخواند. (هدایه ج1 ص119)

* مستحب است که نمازخوان هنگام نماز خواندن، محل سجده خود را و هنگام رکوع، پاهایش را و هنگام سجده نمودن، بینی خود را و هنگام سلام دادن، به شانه هایش نگاه کند و هنگام خمیازه کشیدن دهان خود را ببندد و اگر نتوانست، پشت کف دستش را در دهان بگذارد و حتی الامکان سرفه را دفع نماید. (شرح التنویر)