حضرت رسول اکرم صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فرمود:«هر شخص در کنار قبر من بر من درود بفرستد من خود آن را می شنوم و هرکس از راه دور بر من درود می فرستد به من رسانده می شود.
علامه زرقانی در «شرح مواهب» نقل کرده است که غرض از خواندن درود، حصولِ تقرّب در بارگاهِ الهی به وسیله ی امتثال حکم او و ادا کردن مقداری از حقوق حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و سلّم است که بر ذمه یِ ما می باشند. حافظ عز الدین عبدالسلام(رح) می فرماید: درود ما برای حضرت رسول خدا صلی الله علیه و سلّم سفارش نیست، زیرا امثال ما را چه سزد که سفارشِ آن حضرت صلی الله علیه و سلّم را بکنند، اما چون خداوند متعال به ما دستور داده است که جزای احسانِ محسن را بدهید و بدیهی است که هیج محسنی برتر از رسول اکرم صلی الله علیه و سلّم نیست، و از طرفی چون ما از ادای احسانهای آن حضرت صلی الله علیه و سلّم عاجز بودیم، خداوند متعال با توجه به عجز و ناتوانی ما طریقه ی مکافاتِ آن احسانها را به ما تعلیم داد که باید درود خوانده شود، و چون ما از این امر نیز عاجز بودیم لذا از خداوند متعال تقاضا کردیم که تو بر حسب شأنِ خود مکافات بفرما. (مختصراً)
مؤلف «روح البیان» می نویسد که بعضی از علما نوشته اند: معنی درود فرستادن، رساندن خداوند متعال رسول اکرم صلی الله علیه و سلّم را به مقام محمود است و آن عبارت است برای ترقی درجات و مراتب رسول اکرم صلی الله علیه و سلّم و استغفار کردن، برای امتِ آن حضرت صلی الله علیه و سلّم است؛ و معنی درود مؤمنان، اتبّاع شان از آن حضرت صلی الله علیه و سلّم و محبت داشتن با ایشان و بیان اوصاف جمیله و تعریف آن حضرت صلی الله علیه و سلّم است.
همچنین نوشته اند: عزّت و افتخاری که خداوند به رسول اکرم صلی الله علیه و سلّم عطاء فرموده است به مراتب برتر است از اعزاز و افتخاری که به حضرت آدم علیه السلام به وسیله سجده فرشتگان عطا فرموده بود؛ زیرا در این شرف و اکرم خود ذات باری تعالی جلّ شأنه نیز شرکت دارد، برخلاف اعزاز حضرت آدم که فقط به فرشتگان دستور فرموده است:
عقل دور اندیش می داند که تشریفی چنین
هیچ دین پرور ندید و هیچ پیغمبر نیافت
یُصَلّی عَلیهِ اللهُ جَلِّ جَلالُه
بهذا بَدَا للعَالَمینَ کَمالُه
از حضرت عبدالرحمن بن عوف رضی الله عنه این مضمون با الفاظ مختلفی نقل شده است که از میانِ چهار یا پنج نفر یک شخص بطور مداوم در معیّت حضرت نبی اکرم صلی الله علیه و سلّم حاضر می شد که اگر آن حضرت صلی الله علیه و سلّم کاری داشته باشد آن را انجام دهد. روزی حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و سلّم در باغی تشریف بُرد. من نیز پشت سر ایشان حاضر شدم. حضرت پیامبر صلی الله علیه و سلّم به ادای نماز مشغول شد و سپس سر مبارک را بر زمین برده و به سجده رفت، سجده را چنان طولانی کرد که من خیال کردم که شاید روح مبارک ایشان پرواز نموده است. من به گریه رفته و نزدیک رفته نگاه کردم. آن حضرت صلی الله علیه و سلّم از سجده فارغ شده و از من پرسید: ای عبدالرحمن خبری شده است؟ عرض کردم: یا رسول الله! شما سجده را قدری طولانی کردید که من فکر کردم روح مبارک شما پرواز نمود.
آن حضرت صلی الله علیه و سلّم ارشاد فرمود که خدای متعال در رابطه با امّتم بر من انعامی فرموده است، به شکرانهاش، سجده را طولانی کردم. انعام این است که الله تعالی فرمود: هرکس بر من یک بار درود بفرستد، الله جلّ شأنه برای او ده نیکی می نویسد و ده گناه از او را عفو می فرماید.
حضرت تهاوی رحمه الله در «زادالسعید» نوشته است: همانگونه که به صراحت از حدیث شریف معلوم می شود که از یک بار درود خواندن ده رحمت نازل می شود با اشاره قرآن مجید معلوم می شود که از ارتکاب یک گستاخی و سوءادب نسبت به مقام رفیع و بلند نبی اکرم صلی الله علیه و سلّم «العیاذ بالله منها» برآن شخص از جانب الله تعالی ده لعنت نازل می شود. چنانکه خداوند متعال در حق ولید بن مغیره بعنوان سزای استهزا این ده کلمه را ارشاد فرمود: حَلّاف، مَهین، هَمَّاز، مَشّاء، بِنَمِیم، منَّاعِ لِلخَیرِ، مُعتَدٍ اَثیم، عُتُلٍّ، زِنَیم، مُکَذِّب للآیات بدلالة قوله تعالی: «إذَا تُتلَی عَلَیهِ آیَاتُنَا قَالَ أَسَاطِیرُ الأَوَّلِینَ» الفاظی که حضرت تهاوی(رح) تحریر فرموده است همه در جزء 29 قرآن مجید در آیه «سوره ن» وارد شده اند «وَ لاتُطِعُ کُلَّ حَلّافٍ مَّهینٍ هَمَّازٍمَشّاءٍ بِنَمِیمٍ منَّاعٍ لِّلخَیرِمُعتَدٍ اَثیمٍ عُتُلٍّ بَعدَ ذَلکَ زِنَیمٍ أَن کانَ ذَا مَالٍ وَ بَنینَ إذَا تُتلَی عَلَیهِ آیَاتُنَا قَالَ أَسَاطِیرُ الأَوَّلِینَ» یعنی «از کسی اطاعت مکن که بسیار سوگند می خورد، بی مقدار است، عیبجو، سخنچین، بخیل نسبت به مال، تجاوزگرِ گناهکار، تُند مزاج، بعد از این همه ملحق است به قومی نه از اصل ایشان (یعنی حرام زاده) به سبب آن که صاحبِ مال و فرزند است، هرگاه خوانده شود بر وی آیه های ما گوید: افسانه ی پیشنیان است»
علما نوشته اند: این بدان خاطر است که چون آنها احادیث را می خوانند یا نقل می کند یا می نویسند، فرصتی دست می دهد که با ذکر نام مبارک آن حضرت صلی الله علیه و سلّم به کثرت درود می خوانند یا می نویسند. مراد از محدثان در اینجا صرفاً ائمه حدیث نیستند، همه بزرگوارانی که کتاب های حدیث را می خوانند یا تدریس می کنند چه عربی یا اردو، در زمرة آن داخل هستند. در «زادالسعید» از طبرانی ارشاد گرامی حضرت نبی اکرم صلی الله علیه و سلّم نقل شده است: هرکسی بر من در کتاب[یعنی با نوشتن] درود بفرستد فرشتگان همواره بر وی درود خواهند فرستاد، تا زمانیکه نام من در آن کتاب بماند، و از طبرانی این ارشادِ گرامی حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و سلّم نقل شده است که هر کسی صبح ده بار و شام ده بار بر من درود بفرستد، روز قیامت برای وی شفاعت خواهم کرد.
از امام مُستَغفِری (رح) این حدیث شریف را نقل کرده است که هر کسی روزانه یکصد بار، بر من درود بفرستد یکصد حاجت وی برآورده می شود. سی حاجت مربوط به دنیا و بقیه مربوط به آخرت خواهند بود.
عَنْ عَمَّارَ بْنَ يَاسِرٍ رضی الله عنه، يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّ اللَّهَ وَكَّلَ بِقَبْرِي مَلَكًا أَعْطَاهُ أَسْمَاعَ الْخَلَائِقِ، فَلَا يُصَلِّي عَلَيَّ أَحَدٌ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ إِلَّا أَبْلَغَنِي بِاسْمِهِ وَاسْمِ أَبِيهِ، هَذَا فُلَانُ ابْنُ فُلَانٍ قَدْ صَلَّى عَلَيْكَ».
حضرت عمار بن یاسر رضی الله عنه ارشاد مبارک حضرت رسول اکرم صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ را نقل کرده است: الله جل شأنه فرشته ای بر قبر من معیّن فرموده است که به وی قدرت شنیدن سخنان همه خلایق را عطا فرموده است. هر کسی تا قیامت بر من درود می فرستد، آن فرشته به نام او و نام پدرش درود را برمن می رساند و می گوید که فلان شخص، فرزند فلانی بر شما درود فرستاده است.
حضرت ابوهریره رضی الله عنه روایت می کند که حضرت رسول اکرم صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فرمود:«هر شخص در کنار قبر من بر من درود بفرستد من خود آن را می شنوم و هرکس از راه دور بر من درود می فرستد به من رسانده می شود.
علامه سخاوی(رح) در «القول البدیع» از روایات متعددی این مضمون را نقل کرده است که هر کسی از دور درود بفرستد فرشته ها مقرر شده اند که آن را به بارگاه آن حضرت صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ برسانند و کسی که از نزدیک خواند خود آن حضرت می شنود.
عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إنَّ لِلَّهِ مَلَائِكَةً سَيَّاحِينَ، يُبَلِّغُونِي مِنْ أُمَّتِيَ السَّلَامُ»
حضرت ابن مسعود رضی الله عنه از رسول اکرم صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نقل می کند: «خداوند متعال در روی زمین فرشتگانی سیّار دارد و از سوی امت من، به من سلام می رسانند.»
علامه سخاوی(رض) در«القول البدیع» نوشته است: «ما به این مطلب ایمان می آوریم و آن را تصدیق می کنیم که حضرت رسول اکرم صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ در قبر شریف خود زنده است و بدن اطهر آن حضرت صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ را زمین نمی تواند بخورد» و این عقیده اجماعی است.
امام بیهقی(رح) کتاب مستقلی درباره حیات انبیاء علی نبینا و علیهم الصلوة و السلام تصنیف کرده است و این حدیث که از حضرت انس رضی الله عنه روایت شده است که آن حضرت فرمود: الأَنْبِيَاءُ أَحْيَاءٌ فِي قُبُورِهِمْ يُصَلُّونَ. «انبیاءدر قبرهای شان زنده اند و نماز می خوانند» علامه سخاوی(رح) با طُرقِ متعدد آن را تخریج کرده است.
عن ابی الدرداء رضی الله عنه قال: قال رسول الله: « مَنْ صَلَّى عَلَيَّ حِينَ يُصْبِحُ عَشْراً وَحِينَ يُمْسِي عَشْراً أَدْرَكَتْهُ شَفَاعَتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ ».
حضرت ابودرداء رضی الله عنه از حضرت رسول اکرم صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نقل می کند که فرمود:کسی که صبح و شام ده بار بر من درود بخواند روز قیامت شفاعتِ من به او خواهد رسید».
علامه سخاوی(رح) با احادیث متعدّد مژده حاصل شده شفاعت آن حضرت صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ را برای کسانی که درود می خوانند نقل کرده است. از حدیث حضرت ابوبکر صدیق رضی الله عنه این ارشاد گرامی رسول اکرم صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ را نقل کرده است: هر کس بر من درود بخواند روز قیامت شفیع او خواهم شد. در این حدیث هیچ تعدادی ذکر شده است.
عن عائشه(رض) قالت:قال رسول الله:«ما من عبد صلّی علیّ صلاة إلا عرج بها ملک حتی یجیی بها وجه الرحمن عزّوجل فیقول ربنا تبارک و تعالی اذهبوا بها إلی قبر عبدی تستغفر لقائلها و تقّر بها عینه».
حضرت عائشه(رض) که رسول گرامی فرمود:«هر شخصی بر من درود می فرستد فرشته ای آن را در بارگاه الهی عرضه می کند. خداوند متعال ارشاد می فرماید: این درود را نزد قبر بنده من ببر تا{این درود} برای خواننده استغفار کند و چشم او به سبب آن سرد شود».
در «زادالسعید» از «موهب لدنیه» نقل شده است که روز قیامت نیکی های یکی از مومنان کم می شود،رسول الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ تکّه کاغذی به قدر سر انگشت درآورده داخل میزان قرار می دهد که به سبب آن کفه ی نیکی ها سنگین خواهد شد. آن مرد مومن خواهد گفت: پدر و مادرم برایتان قربان گردند، شما چه کسی هستید؟ صورت و سیرتِ شما چقدر زیباست؟ حضرت رسول اکرم صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ می فرماید: من نبی تو هستم و این همان درودی است که بر من خوانده بودی. در موقع نیاز تو آن را ادا نمودم.
عن ابی سعید الخدری عن رسول الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قال: أیّما رجل مسلم لم یکن عنده صدقة، فلیقل فی دعائة: «اللّهم صل علی محمد عبدک و رسولک، و صلّ علی المؤمنین و المؤمنات، و المسلمین و المسلمات» فإنها زکاة و قال: لایشبع المؤمن خیراً حتّی یکون منتهاه الجنّه».
حضرت ابوسعید خدری رضی الله عنه از حضرت رسول اکرم صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نقل می کند: هر کس چیزی برای صدقه دادن نداشته باشد این دعا را بخواند «اللهم صلّ علی محمد...» تا آخر.
ای الله درود بفرست بر حضرت صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ که بنده و رسول توست و درود بفرست بر مؤمنی و مؤمنات و مسلمین و مسلمات. این دعا برای وی زکوة [یعنی قائم مقام صدقه] و مؤمن از خیر سیر نمی شود تا این که وارد بهشت شود.
در بیان فضیلت درود های خاص
1- عن عبدالرحمن بن أَبی لیلی قال: لقینی کعب بن عجرة فقال: أَلا أهدی لک هدیة سمعتها من النّبی صلی الله علیه و سلّم؟ فقلت: بلی، فأهدها لی. فقال: سألنا رسول الله صلی الله علیه و سلّم، فقلنا: یا رسول الله کیف الصلاة علیکم أهل البیت، فإنّ الله قد علمنا کیف نسلم علیک. قال: قولوا: اللهم صل علی محمد و علی آل محمد کما صلیّت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم، إنّک حمید مّجید. اللهم بارک علی محمد و علی آل محمد، کما بارکت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم إنّک حمید مجید».
حضرت عبدالرحمن می گوید: حضرت کعب با من ملاقات نمود و فرمود: به تو هدیه ای بدهم که از رسول اکرم صلی الله علیه و سلّم شنیده ام؟ من عرض کردم: حتماً. وی گفت: ما از حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و سلّم سوال کردیم که یا رسول الله بر شما با چه الفاظ درود خوانده شود. آن حضرت صلی الله علیه و سلّم ارشاد فرمود: به این نحو درود بخوانید: اللهم صل الخ یعنی ای الله درود بفرست بر محمد صلی الله علیه وسلم و بر آل وی چنانکه درود فرستادی بر حضرت ابراهیم و بر آل وی، ای الله بدون تردید تو ستوده صفات و بزرگ هستی. ای الله برکت نازل کن بر محمد صلی الله علیه و سلّم و بر اولاد وی چنانکه برکت نازل فرمودی بر حضرت ابراهیم و بر آل وی، بدون تردید تو ستوده صفات و بزرگی».
2- عن أبی الدّرداء رضی الله عنه قال: قال رسول الله: «أکثروا الصّلاة علیّ یوم الجمعه، فإنه مشهود تشهد الملائکه، و إنّ أحداً لن یصلّی علیّ إلا عرضت علیّ صلاتة حتّی یفرغ منها، قال: و بعد الموت؟ قال: إنّ الله حرّم علی الارض أن تأکل أجساد الأنبیاء».
حضرت ابوالدرداء رضی الله عنه این ارشاد گرامی رسول اکرم صلی الله علیه و سلّم را نقل می کند که «در روز جمعه به کثرت بر من درود بخوانید، زیرا روزی چنان مبارک است که فرشتگان حاضر می شوند و هر کسی که بر من درود می فرستد و درودش بر من عرضه می گردد تا اینکه آن را به پایان برساند. من پرسیدم: یا رسول الله! بعد از رحلت شما هم؟ آن حضرت صلی الله علیه و سلّم فرمود: آری، پس از رحلت نیز، یقیناً الله تعالی بر زمین، خوردن اجساد انبیاء علیهم السلام را حرام کرده است». پس حضرت نبی اکرم صلی الله علیه و سلّم زنده است و رزق داده می شود.
3- و عن ابی هریره رضی الله عنه قال: قال رسول الله صلی الله علیه و سلّم: «الصلاة علیّ نور علی الصّراط، و من صلّی علیّ یوم الجمعه ثمانین مرة غفرت له ذنوب ثمانین عاماً»
حضرت ابو هریره رضی الله عنه از نبی اکرم صلی الله علیه و سلّم نقل می کند که فرمود: «درود خواندن بر من مایه نور است در موقع عبور پل صراط و کسی که در روز جمعه هشتاد بار بر من درود بفرستد گناهان هشتاد سال او عفو خواهد شد».
4- عن رویفع بن ثابت الأنصاری رضی الله عنه قال: قال رسول الله صلی الله علیه و سلّم: «من قال: اللّهمّ صلّ علی محمد و أنزله المعقد المُقرّب عندک یوم القیامه وجبت له شفاعتی».
حضرت رویفع رضی الله عنه از رسول اکرم صلی الله علیه و سلّم نقل می کند که فرمود: «هر کسی بگوید: اللّهمّ صلّ علی محمد و أنزله المعقد المُقرّب عندک یوم القیامه شفاعت من بر او واجب می شود».
5- عن ابن عباس رضی الله عنه قال: قال رسول الله: «من قال: جزی الله عنّا محمداً بما هو أهله، أتعب سبعین کاتباً ألف صباح» حضرت ابن عباس رضی الله عنه گفتار گهربار پیامبر صلی الله علیه و سلّم را نقل می فرماید که فرمود: «هر کس این دعا را بخواند: جزی الله عنّا محمداً بما هو أهله. یعنی الله جل شأنه محمد صلی الله علیه و سلّم را از طرف ما جزا بدهد به آنچه او شایسته آن است، ثواب آن هفتاد فرشته را تا یک هزار روز در مشقت می اندازد».
5- علامه سخاوی رضی الله عنه در «القول البدیع» از خود نبی اکرم صلی الله علیه و سلّم نیز روایتی نقل کرده است که فرمود: «من صلی علی روح محمد فی الأرواح و علی جسده فی الأجساد و علی قبره فی القبور». کسی که بر روح محمد صلی الله علیه و سلّم در میان ارواح و جسد اطهر آن حضرت صلی الله علیه و سلّم در میان اجساد و بر قبر مبارک وی در میان قبور درود بفرستد مرا در خواب می بیند و کسی که مرا در خواب می بیند، در قیامت می بیند و کسی که مرا در قیامت می بیند من برای او شفاعت می کنم و کسی که من برایش شفاعت می کنم از حوضِ من آب می نوشد و الله تعالی بدن او را بر جهنم حرام قرار می دهد.
حضرت مولانا تهانوی (رح) در «زادالسعید» تحریر می فرماید: لذیذ ترین و شیرین ترین خاصیتِ درود این است که به برکتِ آن عاشقان را در خواب سعادت زیارت آن حضرت صلی الله علیه و سلّم میسّر شده است. بعضی درودها را بزرگان تجربه کرده اند. شیخ عبد الحق محدث دهلوی (رح) در کتاب «ترغیب اهل السعادت» نوشته است که در شب جمعه دو رکعت نماز نفل بخواند و در هر رکعت یازده بار آیة الکرسی، یازده بار سوره اخلاص و بعد از سلام یکصد بار این درود را بخواند: اللهمّ صلّ علی محمدٍ النّبی الأُمّی و آله و اصحابه و سلّم» ان شاءالله سه جمعه نخواهد گذشت که زیارت نصیب خواهد شد.
