اهمیت کسب و کار

رمز الکاسب حبیـب الله شنو
در توکـل از سبـب غافل مشو
 

گر توکل می کنی در کار کن
کشت کن پس تکیه بر جبار کن

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:

«الکاسب حبیب اللّه»

کاسب دوست خداست.

شخصی که مشغول کسب و کار است در حقیقت مشغول انجام فرمان خداست زیرا خداوند متعال می فرماید: «...فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّه...»

«‏در زمین پراکنده شوید و از فضل خدا بطلبید.» (جمعه/10)

البته آیه راجع به بعد از نماز جمعه می باشد ولی منحصر در این مورد نیست. یا به عبارت دیگر کسی که مشغول کسب صفات خوب و پسندیده است و در کارهایش رضای خداوند متعال را مد نظر دارد، چنین کسی محبوب خداست که البته این شخص می تواند یک مغازه دار یا هر شاغل دیگر باشد.

با توجه به معانی حدیث، با لحظه ای تفکر می توان عمق این سخن را درک کرد. یک لحظه تصور کنیم همین مغازه های اطراف شما نباشند. مثلاً اگر میوه فروش، نجار، مهندس، مکانیک، کشاورز، دکتر و یا بسیاری از مراکز خدماتی و فروشگاهی وجود نداشته باشند احتیاجات خود را چگونه تأمین می کنیم؟ هیچ نیازی رفع نمی شود یا همراه سختی بسیار خواهد بود. زیرا مانند گذشته ها مجبور می شویم خودمان همه نیازهایمان را تامین کنیم و همه مهارت ها را فرا بگیریم...

اما وجود کسبه ای که در اطراف ما فعالیت می کنند این همه زحمت را از دوش ما برداشته و زندگی را ساده کرده اند. به همین علت کاسب را دوست خدا می گویند زیرا یکی از بزرگترین عبادات که موجب تقرب به خداوند می شود خدمت رسانی به مردم است. فعالیت کسبه در بازارها و... نیز خدمت بزرگی محسوب می شود که نمی توان آن را انکار کرد.

اما سؤال مهم اینجاست که کدام کسبه، دوستان خدا هستند؟ آیا هرکس که کاسب شد می تواند به خود وعده دوستی خدا را بدهد؟ آیا کاسبی که مردم را برای تهیه مایحتاج خود به سختی و مشقت می اندازد هم حبیب خداست؟
بی تردید دوستی با خداوند به همین سادگی نیست و لیاقت می خواهد. لیاقتی که با صداقت و خدمت به مردم محقق می شود و نیاز به وجدانی آگاه و بیدار دارد.
ترک اسباب و یقین به آن از جهالت است، باید از اسباب، مسبب الاسباب(خداوند متعال) را دید.
حضرت مولانای رومی در مثنوی می فرمایند:

چیست دنیا از خدا غافل بدن
نی قماش و نقره و میزان و زن

حضرت مولانا محبت دنیا را غافل شدن از خداوند می داند ولی در مصرع دوم کسب و کار و فرزند و زن را غیر آن می داند، و کار و تلاش را مصداق دنیا پرستی عنوان نکرده است و در بیت بعدی فرمودند:

مال را کز بهر دین باشی حَمول
نِعمَ مالٌ صالِحٌ خواندش رسول

اگر مال و ثروت را در جهت دین و ایمان به دست آوری و به کارگیری، این مال و ثروت پسندیده است و چنین مالی را پیامبر(ص) شایسته و مطلوب می داند. مولانا دنیا را به کشتی تشبیه نموده که وسیله ای برای رسیدن به هدف باشد. اگر محبت دنیا که همان آب دریاست وارد کشتی شود؛ باعث غرق شدن و هلاکت می شود.

بنابراین کسب و کار برای معیشت خانواده از سنن انبیاء علیه الصلوات و التسلیمات ثابت است. به طور مثال پیامبر اکرم(ص) پیشه چوپانی و تجارت، صنعت زره سازی منسوب به حضرت داود علیه السلام، صنعت کشتی سازی منسوب به حضرت نوح علیه السلام، صنعت سدسازی منسوب به حضرت ذوالقرنین و شغل خیاطی منسوب به حضرت ادریس علیه السلام می باشد.

اسلام با شغل سالم و مشروع موافق است و از هر گونه ترک دنیایی که منتهی به رهبانیت و عدم تعهد به خانواده و اجتماع است مخالف است.

بطور مثال حضرات مشایخ طریقه عالیه نقشبندیه اولین نصیحت و ارشادی که بعد از تلقین ذکر به سالکان می فرمایند: «دست به کار و دل به یار است»؛ یعنی به کسب و کار مشغول شوید که سنت انبیاست و همیشه دلهایتان بسوی یار حقیقی متوجه باشد. از هر گونه زهد خشک، عزلت و گوشه نشینی دوری نمایید. همچنین از قول پیامبر اکرم صلی الله و سلم می فرمایند: «خَیرُ النَّاس مَن یَنفَع بِالنَّاس» (بهترین افراد کسانی اند که به دیگران نفع برسانند). این نفع شامل امور دنیوی و اخروی با نیت خیر می باشد.

در نتیجه طلب رزق حلال فرض و اشتغال به کسب و کار سنت است. مردم باید در پی اسباب دنیا و کار و امرار معاش بروند، البته به طوری که از مسبب غافل نشوند.

کاسب خوب کسی است که می داند رزاق، خداوند است؛ اما چون عالم دنیا عالم اسباب است، و نیز چون زن و فرزندانی دارد که نفقه ی آنها به عهده ی اوست، لذا برای انجام کار به دکان می رود، اما خرید و فروش او به طریق شرعی است، وقتی به این نحو به کسب می پردازد، این عبارت درباره اش صدق می کند که «الکاسب حبیب اللّه ».