ستايش مؤدبانه و ميانه در بین مردم اثر مي گذارد؛ انسان ها هرچند پرهيزگار و زاهد و بدور از ظواهر و شهرت باشند، اما وقتي مورد ستايش و تمجيد قرار بگيرند، متأثر مي‌شوند و شاد مي گردند؛ البته بعضي، زياد و بعضي كم. بعضی نیز در برابر ستایش و تمجید و توهین و بی احترامی از جانمی روند. این بدین معنی نیست که قلوب اینان در برابر خوبی بی تأثیر و به بدی راضی باشند.
ستايش مؤدبانه و ميانه در بین مردم اثر مي گذارد؛ انسان ها هرچند پرهيزگار و زاهد و بدور از ظواهر و شهرت باشند، اما وقتي مورد ستايش و تمجيد قرار بگيرند، متأثر مي‌شوند و شاد مي گردند؛ البته بعضي، زياد و بعضي كم. بعضی نیز در برابر ستایش و تمجید و توهین و بی احترامی از جانمی روند. این بدین معنی نیست که قلوب اینان در برابر خوبی بی تأثیر و به بدی راضی باشند. بلکه که این افراد نفوس خود را تزکیه کرده و ستایش و تمجید را خاص برای ذات پاک الهی می دانند و در قبال بدی ها خویشتن دارند.
سخن خوب، بر دل اثر مي‌كند و آنچه از حضرت پيامبر صلی الله علیه و سلّم راستين بجا مانده، اين است كه بايد به مردم طبق جايگاهشان بها داد و به نسبت جايگاهشان، بايد مورد بزرگداشت قرار بگيرند. اين، يك هديه الهي است كه بتواني كسي را شاد كني و خودت را با خوش رفتاري به ديگران، خوشبخت نمايي. «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ» «پس به سبب رحمت خداوند براي آنها نرم شدي؛ اگر درشت خو و سنگدل بودي، از اطراف تو پراكنده مي‌شدند».
يكي از عوامل جذب مردم، اين است كه بيش از حد آنها را مورد ستايش و تمجيد قرار دهي. اما اين، این نظر درست نيست؛ بلكه بايد در هر امری ميانه روي كرد: «قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا» «خداوند براي هر چيزي اندازه اي قرار داده است». نه چاپلوسي عيان و خودساخته و نه خشكي و جفاي محض. بلكه اخلاق و نجابت و بزرگواري، بهترين روش است. همانطور که رسول مهربانی ها صلی الله علیه و سلم فرموده است: انما بعثت لاتمم مكارم الاخلاق. (السنن الکبری للبیهقی/ جلد 10/ ص192).
من و تو مي‌توانيم به مردم بي اعتنا باشيم و در مقابل آنها اخم كنيم، اما اين، ما هستيم كه آنها را از دست مي‌دهيم و‌آنها زياني نمي‌كنند؛ چون غير از من و تو افراد ديگري را مي يابند كه در مقابلشان فروتن باشند و لبخند بزنند و با آغوش باز از آنها استقبال نمايند. «وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ» «و بال مهرباني را براي مؤمناني كه از تو پيروي كرده اند، بگستران». و یا طبق ارشاد رسول کریم: وَ إِنَّ مِنْ الْمَعْرُوفِ أَنْ تَلْقَى أَخَاكَ بِوَجْهٍ طَلْقٍ. (سنن ترمذی/ جلد 7/ ص236)
يكي از عوامل خوشبختي ما، اين است كه دل مردم را به دست آوريم؛ چون ستايش و دعا و محبت و مهرورزي در دست مردم است و آنها گواهان خدا، بر روي زمين هستند؛ «وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا» «و با مردم سخن نيك بگوييد».
در زندگي خود افرادي را مي‌شناسیم كه هنر تعامل با مردم را خوب فراگرفته اند و خيلي زود دل ها، شيفته آنان مي گردند؛ گويا برگ هاي پهني هستند كه نسيم ملايمي از آن مي وزد و هر كجا بروند، مردم به آنها چشم مي دوزند، با چهره هايي باز و روي خوش با مردم روبرو مي‌شوند، دلهايشان صاف و زبان هايشان پاك است؛ براستي كه اين ها، چقدر خوشبختند! و چه بسيار مردمي كه بوسيله آنها خوشبخت مي‌شوند!!
اگر خدا توفيق دهد، بنده مي‌تواند براي مقبوليت خود تلاش كند؛ محبوب شدن و مقبوليت را با گنج هاي قارون حکومت پادشاهان نمي‌توان خريد؛ بلكه محبوبيت و مقبوليت را با اخلاص نيت و صداقت با خدا و خيرخواهي مردم و محبت خدا و پيامبرش و تواضع و فروتني، مي‌توان به دست آورد. خصلت هاي زيبا و صفات پسنديده، انسان را خسته نمي‌كنند؛ چون بالا هستند و بايد به سمت بالا قدم برداشت، اما بدخويي و رفتار و اخلاق زشت، به گونه اي است كه هركس، خواهان آن باشد، به دست آوردنش سهل و آسان است؛ چراكه در پايين افتاده اند. بالا رفتن دشوار است، اما افتادن و پايين آمدن، آسان مي‌باشد.
من يهن يسهل الهوان عليه
ما لـجـرح بمـيت إيـلام
«هركس، خواري را بپذيرد، به آساني آن را به دست مي‌آورد و كسی كه به ديگران توهين كند، به راحتي مورد اهانت قرار مي گيرد و فردي كه مرده است، اگر زخمي‌شود، دردي احساس نمي‌كند».
در زندگي چيزي هست كه باعث خوشبختي شما و ديگران مي گردد و آن، اينكه به استعدادهاي ديگران احترام بگذاري و به توانايي هايشان اعتراف كني، و نگاههاي بلند آنها را تشويق نمايي و كوشش هاي آنان را مصادره نكني و نقش آنها را ملغي و بي نتيجه ننمايي.
يكي از مواردي كه صفاي زندگي مردم و صفاي وجودشان را تيره مي نمايد، خودپسندي است. بدين صورت كه فرد، فقط خودش را ببيند و فكر كند كه او، تنها ستاره درخشان و گنبد فلك و يكتاي روزگارست يا گمان كند كه او، بركت زمان است و غير از او ديگران، ناقص و پر از عيب و ايراد هستند. بسا افرادی که در راه خير درحد توانايي خود تلاش هايي كرده اند و در مورد جايگاه و نقش خود مبالغه نمي ورزند.
از كم كردن جايگاه ديگران بپرهيز و از تحقير آنان و عدم قدردانی از آنها دوري كن: «لَايَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ» «هيچ قومي، قومي ديگر را مسخره نكند؛ شايد آنها از اينها بهتر باشند و هيچ گروهي از زنان، گروهي ديگر را مسخره نكنند؛ شايد از آنها بهتر باشند».
اگر مردم را به خاطر استعدادهايشان تشويق كنيد و به آنها توجه نماييد، شما را دوست مي دارند و اين، شيوه اي قرآني است: «وَ لَاتَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ» «و كساني را كه پروردگارشان را صبح و شام مي‌خوانند، طرد مكن». «وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ» «و با كساني همنشين شو كه پروردگارشان را صبح و شام مي‌خوانند».
چنان با نیک و بد سر کن که بعد از مردنت عرفی
مسلمانت به زمزم شوید و هندو بسوزاند
