بزرگ‌ترین بلائی که در حال حاضر مسلمانان به آن مبتلا شده‌اند «غِناء» «یعنی ساز» ،صوت شیطان را به غنا، و مزامیر و سر و صدای خلاف شرع تفسیر کرده‌اندغنا قلب را فاسد مى‌نماید و هرگاه قلب فاسد شد درِ نفاق هیجان مى‌کند
باید دقت کرد که بدون تردید بزرگ‌ترین بلائی که در حال حاضر مسلمانان به آن مبتلا شده‌اند «غِناء» «یعنی ساز» و آوازی است که افسون زنا و کلید زشتی‌های بی‌حدّ «فواحش ـ کبائر» است، هرگاه در قلب جایگزین شد و آن را تسخیر نمود، آنگاه گناه و تمرد از امر حق تعالی سبک و اقدام به آن آسان مى‌گردد. ساز و آواز خلاف شرع، اولین دروازه پستی و فرومایگی می‌باشد. هرکس به آن وارد شد داخل شدن باب تمام رذائل بر او سهل مى‌گردد. غنا افسون همجنس بازی و زنا است. وسیلۀ آن افراد فاسق غایت کام خود را از معشوق فاسق خود می‌گیرند. شیطان عناصر فاسد را به آن فریب دهد و با مکر و حیله و نیرنگ آنرا تحسین، و شبه‌های بیهوده را بر زیبائی آن به ایشان تلقین مى‌نماید. و این نفوس باطله بلافاصله وسوسه شیطان را قبول می‌کنند. به همین سبب قرآن را مهجور قرار می‌دهند، و استماع و قرائت و تعلیم و تعلّم آن را که موجب رضای خداوند متعال است ترک می‌نمایند. آری غنا یکی از اسباب بیماری‌های روانی دل است. چون از عشق و عاشقی، و کلمات جنسی که بشدت شهوت جوانان را تحریک نموده و آن‌ها را به رذیله گناه ترغیب، و به‌سوی آن سوق می‌دهد، سخن می‌گوید.
شنیدن سوت و دستک زدن و غِنا به آلات «ابزار و دستگاه‌های موسیقی» حرام از نیرنگ‌ها و تور شکارگاه‌های دشمن خدا «شیطان» است که افراد کم بهره از علم و عقل و دین را به آن‌ها فریب داده و دل‌های نادانان و نادرستان را وسیله آن‌ها شکار می‌کند، و بر فسوق و عصیان «خروج از فرمان خدا و نافرمانی» به صورت ماندگار قرار می‌دهد، تا از قرآن حکیم جلوگیری نماید. نگذارد مورد استفادۀ دین و دنیای بندگان خدای متعال قرار گیرد. غِنا از لهو حدیث «گفته سرگرم کننده» است که از اسباب گمراهی و دوری متکبّرانه از شنیدن آیات خدای تعالی «قرآن مجید» است. حق تعالی فرموده است: «وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشتَرِي لَهوَ الحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيرِ عِلم وَ يَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُوْلَئِكَ لَهُم عَذَاب مُّهِين وَ إِذَا تُتلَى عَلَيهِ ءَايَتُنَا وَلَّى مُستَكبِراً كَأَن لَّم يَسمَعهَا كَأَنَّ فِي أُذُنَيهِ وَقرا فَبَشِّرهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ» [لقمان: 6-7] «و بعضى از مردم سخنان بیهوده را مى خرند تا مردم را از روى نادانى، از راه خدا گمراه سازند و آیات الهى را به استهزا گیرند; براى آنان عذابى خوارکننده است. و هنگامى که آیات ما بر او خوانده مى شود، مستکبرانه روى برمى گرداند، گویى آن را نشنیده است; گویى اصلا گوش‌هایش سنگین است! او را به عذابى دردناک بشارت ده!».
کلمه من یشتری در آیه شریفه شامل تمام مشتریان خریدار و رغبت‌کنندگان و علاقه‌مندان لهوالحدیث می‌باشد. و لهو حدیث، به گفتار‌های غافل کنندۀ دل و مانع از بدست آوردن مطالب مهم و اهداف عالیۀ دین و دنیا تفسیر شده است. بنابراین چنانکه علّامه شیخ عبدالرحمن بن ناصر السعدی: در تفسیر همین آیه گفته است: 1- گفتار‌های حرام. 2- هر چه لغو و باطل و هرزه باشد از اقوال ترغیب کننده بر کفر و فسوق و عصیان. 3- اقوال کسانی که می‌خواهند حق را مردود نشان دهند و بیهوده جدال کنند تا به خیال باطل و زعم کاذب حق را باطل ارائه دهند. 4- غیبت. 5- خبرچینی. 6- دروغ. 7- دشنام. 8- غناء «مزامیر شیطانی» همان ساز و آواز و ترانه‌‌های بیهوده. 9- نقل یا ارائه ماجرا‌های بی‌فائده غفلت‌آور فاقد فوائد دنیا و آخرت عموماً داخل لهوالحدیث می‌باشند.
* آری این نوع مژدۀ عذاب بشارت اهل شرّ است که مشتریان ساز و آواز و لهو حدیث از زمرۀ آن‌ها هستند. امّا مژدۀ اهل خیر و پرهیزکنندگان نیکوکار مؤمنی در دو آیه هشتم و نهم همین سوره مبارکه نازل شده است. که می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَهُم جَنَّاتُ النَّعِيمِ خَالِدِينَ فِيهَا وَعدَ اللَّهِ حَقّا وَ هُوَ العَزِيزُ الحَكِيمُ» [لقمان: 8-9]. «(ولى) کسانى که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، باغهاى پرنعمت بهشت از آن آنهاست، جاودانه در آن خواهند ماند; این وعده حتمى الهى است; و اوست عزیز و حکیم».
مفسرین و مؤلفین اسباب النزول آیات فرموده‌اند: این دو آیه (6-7) سورۀ لقمان که مشتریان لهوالحدیث و تضلیل و انحراف سپس مژدۀ عذاب آن‌ها در آن مذکور است، دربارۀ نضر بن الحارث دشمن سرسخت رسول الله صلی الله علیه و سلم نازل شده. این مرد کافر جهت تجارت مسافرت‌هایی به بلاد فارس و مستعمرات آن داشته است و کتاب‌های افسانه و حکایت پادشاهان عجم را می‌خرید و به مکه می‌آورد، و بر مشرکین عرب میخواند و می‌گفت: «نعوذ بالله» آنچه محمد صلی الله علیه و سلم آورده است از این است. و افسانه های رستم و اسفندیار و فارسی و روم میخواند و عرب‌ها را مشغول می‌کرد و نمی‌گذاشت به قرآن و تبلیغ رسول الله صلی الله علیه و سلم گوش فرا دهند.
و گفته‌اند: در شأن کسانی که کنیزان آوازخوان را می‌خریدند و مردم را به آواز و اَلْحَان آن‌ها از شنیدن و فهم کلام خدا باز می‌داشتند نازل شده. به روایت طبری همان نضر بن الحارث وسیله تشکیل مجالس میگساری و احضار نوازندگان و کنیزان رامشگر، کسانی را که قصد ایمان آوردن داشتند پشیمان می‌کرد و به ساز و آواز معتاد می‌نمود. به هر صورت در این دو آیه کریمۀ سورۀ لقمان مانند بسیاری از سوره‌‌های دیگر قرآن هر چند سبب نزول خاص است، امّا آیه عمومیت دارد و شامل هر کسی است که به وجهی از وجوه دارای شرائط مورد النزول باشد. علی هذا هر کس در هر کسوه و لباسی در هر عصر و زمانی و در هر موضع و مکانی مشتری و راغب و دوستدار و علاقه‌مند لهوالحدیث «بمعنی عام آن» باشد هرچند به ظاهر مؤمن و مؤمن‌زاده معروف گردد از این جهت «جهت خریداری» منحرف و منحرف‌کننده است، و این نعمت بزرگ وقت عزیر خود را به جهالت و آواز و رقص و پایکوبی که پیشۀ جاهلیّت است، صرف کرده است.
خداوند مى‌فرماید: «وَمَا كَانَ صَلَاتُهُم عِندَ البَيتِ إِلَّا مُكَاء وَتَصدِيَة» [الأنفال: 35]. «(آن‌ها که مدعى هستند ما هم نماز داریم،) نمازشان نزد خانه (خدا)، چیزى جز «سوت کشیدن «کف زدن» نبود; پس بچشید عذاب (الهى) را بخاطر کفرتان!».
و مانند کافران تلاوت آیات قرآن در آنان تأثیر ندارد. چون شیطان ملعون توسط مزامیر خود ایشان را دعوت می‌کند و از قرآن مجید دور نگه می دارد. آری غنا از جملۀ یاوه و بیهوده و پوچی است که اعراض از آن و پرهیز جدی از آن برای هر مسلمانی ضروری است. ای برادر و خواهر مسلمان یکدم بخود آی و ببین به چه کسی؟ به چه دل بسته‌ای؟ با که همنفسی؟
حق تعالی در سوره قصص آیه 55 در تعریف مؤمنین که به تلاوت کلام خدا گوش دل داده‌اند و ایمان آورده‌اند می‌فرماید: «وَ إِذَا سَمِعُواْ اللَّغوَ أَعرَضُواْ عَنهُ وَقَالُواْ لَنَا أَعمَالُنَا وَلَكُم أَعمَالُكُم سَلَامٌ عَلَيكُم لَا نَبتَغِي الجَاهِلِینَ». «و هرگاه سخن لغو و بیهوده بشنوند، از آن روى مى گردانند و مى گویند: «اعمال ما از آن ماست و اعمال شما از آن خودتان; سلام بر شما (سلام وداع); ما خواهان جاهلان نیستیم!».
به هر کس مجازات عملش داده شود. آری مؤمنان از کردار و گفتار بی‌فائدۀ نادانان دوری جویند، و گویند سلام علیکم بجز خیرخواهی و سلامتی از ما نخواهی دید، و به مقتضای جهل شما رفتار نخواهیم کرد، و گوش به باطل ندهیم و با سلام از یکدیگر جدا شویم، طالب مصاحبۀ نادانان و نادرستان نیستیم. و این سلام را سلام تودیع و متارکه گویند. نه سلام تحیّت و درود و دعاء.
از بد بگریز و با نیکان نشین
یار بد زهری است بی‌انگبین
صحبت جاهل نمی‌جوئیم ما
ره نه بر نفس و هوا پوئیم ما
باز خداوند متعال در تعریف عباد الرحمن می‌فرماید: «وَ الَّذِينَ لَايَشهَدُونَ الزُّورَ وَ إِذَا مَرُّواْ بِاللَّغوِ مَرُّواْ كِرَاماً» [الفرقان: 72]. «و کسانى که شهادت به باطل نمى دهند (و در مجالس باطل شرکت نمىکنند) و هنگامى که با لغو و بیهودگى برخورد کنند، بزرگوارانه از آن مى گذرند».
و کلمه زور به قول و فعل حرام تفسیر شده است. پس بندگان خداوند رحمن در مجالس مشتمل بر اقوال یا افعال محرّمه مانند بیهوده‌گوئی در آیات خدا «تفسیر بدون علم» و مجادلۀ بی‌فایده برای اثبات باطل، و غیبت و نمیمه و دشنام و قذف و استهزاء و آوازخوانی منهی عنه، و می خواری و فرش حریر و صورت‌های حیوان و رقص و پایکوبی و کف زدن حاضر نشوند، و شهادت زور هم ندهند. و در کلمۀ مرّوا اشاره است به اینکه این بندگان خدا اصلاً قصد حضور و سماع لغو ندارند و اگر اتفاقاً به آن عبور کردند خود را کریم و آبرومند نگهدارند، و کریمانه می‌گذرند. مسلّما غنا صدای شیطان است. سوره الاسراء را بخوانید و صدای شیطان را در ساز و آواز و سائر صدا‌های ناحق مشاهده کنید و با استعاذه ایمان خود را از شیطان نجات دهید.
«وَاستَفزِز مَنِ استَطَعتَ مِنهُم بِصَوتِكَ وَ أَجلِب عَلَيهِم بِخَيلِكَ وَ رَجِلِكَ وَ شَارِكهُم فِي الأَموَلِ وَ الأَولَادِ وَعِدهُم وَ مَايَعِدُهُمُ الشَّيطَانُ إِلَّا غُرُوراً» [الإسراء: 64]. «هر کدام از آن‌ها را مى توانى با صدایت تحریک کن! و لشکر سواره و پیاده ات را بر آن‌ها گسیل دار! و در ثروت و فرزندانشان شرکت جوى! و آنان را با وعدهها سرگرم کن! - ولى شیطان، جز فریب و دروغ، وعدهاى به آن‌ها نمى دهد».
وعده شیطانی نبود جز کذب و فریب
کس نبرد از غیر خواری زان نصیب
صوت شیطان را به غنا، و مزامیر و سر و صدای خلاف شرع تفسیر کرده‌اند.
صوت و زور به غناء و آلات ملاهی «ابزار‌های موسیقی و رامشگری و نوازندگی» تفسیر کرده اند باز صوت به هر صدائی که به باطل دعوت کند و زور به هر نوع منکَری «که شرع اسلام آنرا انکار نماید» تفسیر شده است. و قطعاً بین این دو تفسیر خلاف وجود ندارد. پس مدلول هر دو آیه «آیه 72 سورۀ الفرقان و آیه 64 سوره الاسراء» شامل کلّ این مذکور است. بدون تردید اغانی و ملاهی از قبیح‌ترین زور و پلیدترین آواز‌های شیطان رجیم است. چون قسوت «سنگدلی» و ممانعت از ذکر خدا و قرائت قرآن و پیشگیری از جمیع طاعات «إلاَّ مَنْ رَحِمَ الله» از آن‌ها مترتب می‌شوند، و بدون وقفه از آن‌ها بوجود آیند. به راستی رسول اکرم صلی الله علیه و سلم خبر داده است به اینکه در آخرالزمان کسانی پیدا شوند که غنا و معازف «آلات طرب» و ارتکاب فواحش را حلال می‌پندارند. «عن أَبُي عَامِرٍ الأَشْعَرِيُّ رضی الله عنه: أَنَّهُ سَمِعَ النَّبِيَّ صلی الله علیه و سلم يَقُولُ: «لَيَكُونَنَّ مِنْ أُمَّتِي أَقْوَامٌ يَسْتَحِلُّونَ الْـحِرَ، وَالْـحـَرِيرَ، وَالـْخَمْرَ، وَالْمَعَازِفَ»». (بخارى:5590). «ابوعامر اشعری رضی الله عنه می گوید: شنیدم که نبی اکرم صلی الله علیه و سلم فرمود: «در میان امت من افرادی پیدا خواهند شد که زنا، ابریشم، شراب و آلات موسیقی را حلال می دانند»».
کلمه حر به کسر اول و تشدید و تخفیف راء مهمله بمعنی فرج و در اصل به زنا تفسیر شده است، و معازف جمع معزفه آلات طرب است. این حدیث صریح است در ذم حلال کنندگان آلت طرب مثل عود و کمانچه و تنبور و غیره، چون آن‌ها را با حلال کنندگان زنا و شراب و ابریشم مقارن نموده است. بلکه این حدیث حجّتی است ظاهر در تحریم استعمال معازف که آلات ملاهی است، مثل طبل و تنبور و کمانچه و غیره، و تحقیقاً به اجماع اهل لغه معازف به آلات ملاهی تفسیر می‌گردد. و این مقولۀ «تحریم ملاهی و آلات آن» فقط به خاطر ترتب سنگدلی و مرض قلب و سرگرمی و غفلت از نماز و قرآن است، و هنگامی که غِناء به آلات ملاهی ضمیمه شد گناه بزرگ‌تر و فساد عظیم‌تر گردد. حضرت عبدالله بن مسعود رضی الله عنه گفته است: «الغناء ینبت النفاق في القلب كما ینبت الـماء البقل». «غناء نفاق را در قلب می‌رویاند همچنان که آب سبزی یا دانه را می‌رویاند».
حضرت عبدالله بن عمر رضی الله عنهما به محلّی که دخترک کوچک آواز میخواند عبور کرد پس گفت: اگر شیطان احدی را ترک می‌کرد دست از این دختر صغیره برمی‌داشت «یعنی شیطان حتی این صغیره را وادار به آوازخوانی نموده است، این کودک غیرمکلّف از دسیسه شیطان نجات نیافته آواز میخواند».
مردی دربارۀ غنا از حضرت قاسم بن محمد بن ابی بکر صدیق رضی الله عنه سئوال کرد. قاسم بن محمد در جواب گفت: تو را از آن نهی می‌کنم و آنرا برای تو مکروه می‌دانم. دوست ندارم. سائل عرض کرد: آیا حرام است؟ قاسم گفت: برادر زاده‌ام. اگر خداوند بزرگ جل‌جلاله حق و باطل را از هم جدا کند غنا بر کدام بخش گذاشته می‌شود.
فضیل بن عیاض رحمه الله گفته است: غناء افسون زنا است «الغِنَاء رُقیّةُ الزِنا». شنیدن غناء دو چیز در بردارد: اوّل اینکه قلب از تفکر در عظمت خداوند سبحان و قیام به عبادت او تعالی باز می ماند و غافل می‌شود. دوم اینکه آنرا به لذّت‌های زودگذر متمایل و علاقه‌مند می‌سازد. و این لذّات شتابان زیان‌آور بی‌فائده خواهان آن است که به تمام معنی از کلیه شهوت‌های حسی که معظم آن‌ها نکاح «عمل جنسی» برگرفته شود و لذّت کامل این عمل فقط در همبستر‌های جدید «از جنس لطیف» است و راهی برای همبستران جدید حلال به کثرت «بعد الأربع» وجود ندارد لذا او را به عمل زنا که حق تعالی از نزدیکی به آن، چه رسد به خود آن پلید، نهی بلیغ فرموده است، تشویق می‌کند.
«وَ لَاتَقرَبُواْ الزِّنَى إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَ سَآءَ سَبِيلاً» [الإسراء: 32].
«و نزدیک زنا نشوید، که کار بسیار زشت، و بد راهى است».
پس میان غنا و زنا از جهت اینکه غنا لذت روح، و زنا بزرگ‌ترین لذّت نفسی است تناسب وجود دارد. خدایا بندگان خود را از این دو بلا و سائر بلایای مهلک حرث و نسل به عنایت بیکران خود محفوظ بفرما. آمین یا ارحم الراحمین.
بدون شک در غناء خواصّی وجود دارد که در رنگ نمودن قلب به نفاق و روئیدن اش در آن مانند روئیدن مزارع به وسیله آب تأثیر دارد. پس از خواصّ غنا است که: همانا قلب را غافل و سرگرم نموده و آن را از فهم قرآن و تدبّر در آن و عمل به مضامین آن باز مى‌دارد. و بی‌گمان قرآن و غنا «کلام حق تعالی و ساز و آواز» ابداً با هم در قلب اجتماع نخواهند داشت. چون بین آن دو تضاد شدید وجود دارد. قرآن مجید اکیداً از اتباع هوا و هوس نهی می‌کند، و به عِفت و پاکدامنی و دوری از شهوت‌های نفسانی و اسباب گمراهی فرمان می‌دهد، و از پیروی گام‌های شیطان ممانعت می‌کند.
ولی غنا درست بر ضد تمام این‌ها است. تبعیّت از شیطان را زیبا جلوه مى‌دهد، و نفس را به شهوت‌های گمراهی تحریک، و خفته‌‌های آنرا بیدار، و ساکن آنرا به‌سوی هر نوع قبیحی بحرکت در می‌آورد، و نفس را به‌سوی منجلاب قصد فجور با هر، زیبا رخ ملیح و ملیحه سوق می‌دهد. پس غنا و خمر «ساز و آواز و شراب و می: هر دو هم‌شیره یک دایه هستند، و آن دو در هیجان تحرّک در میدان قبایح دو اسب گرو بستن می‌باشند، «فرسا رهان» غنا همسایه و هم‌شیره و نائب و هم‌پیمان و عاشق و دوست صمیمی شراب است، که شیطان میان آن دو پیمان برادری غیر قابل فسخ و انحلال را بسته، و راه وفاداری را که هیچگاه منسوخ نگردد، بین آن دو محکم کرده است. آری غنا جاسوس قلب و دزد مروت و حشره مضر «سوس = موریانه» عقل است، که به سرعت در اعماق پناهگاه‌های پوشیدۀ قلوب آشوب و غوغا بوجود می آورد، و با سختی و فشار داخل مکامن آن مى‌شود، و از اسرار دل‌ها اطلاع می‌یابد، و به محمل تخیل می‌خزد، و هوا و شهوت و گستاخی و بی‌شرمی و سستی و حماقت را در آن تحریک می‌کند. لذا گاهی شخصی را می‌بینی که آثار وقار و بزرگی عقل و زیبائی ایمان و بردباری اسلام و حلاوت قرآن بر جمال و شخصیّت او نمایان است. همین شخص محترم بمحض اینکه به غنا گوش داد، و به آن توجه نمود و مائل شد، عقلش ناقص و شرم و حیاء و ادبش کم، و مروّت و بهاء و وقار و عظمتش از بین می‌رود. و شیطان ملعون به او شاد می‌گردد و ایمان او بر ضدّ او بخداوند متعال شکایت مى‌کند. و قرآن بر او گران مى‌آید.
پس غنا قلب را فاسد مى‌نماید و هرگاه قلب فاسد شد درِ نفاق هیجان مى‌کند.
«اللهم احفظنا من شرور الشیطان ومكائده ومزامیره ومن شر اتباعه من الجنة والناس».
برادران و خواهران مسلمان. بزرگ‌ترین آفات غنا این است که شنونده را به‌سوی رذیلۀ زنا، همان فاحشۀ که حق تعالی آنرا با شرک و قتل نفس ردیف قرار داده است. و رسول اکرم ص آنرا اَعْظم گناهان شمرده است می‌کشاند و دعوت می‌نماید. خداوند متعال می‌فرماید: «وَ الَّذِينَ لَا يَدعُونَ مَعَ اللهِ إِلَهًا ءَاخَرَ وَلَا يَقتُلُونَ النَّفسَ الَّتِي حَرَّمَ اللهُ إِلَّا بِالحَقِّ وَلَا يَزنُونَ وَمَن يَفعَلْ ذَلِكَ يَلقَ أَثَاما يُضَاعَفْ لَهُ العَذَابُ يَومَ القِيَامَةِ وَ يَخْلُدْ فِيهِ مُهَانًا إِلَّا مَنْ تَابَ وَ ءَامَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صَالِحاً فَأُوْلَئِكَ يُبَدِّلُ اللهُ سَيِّئَاتِهِم حَسَنَاتٍ وَ كَانَ اللهُ غَفُوراً رَّحِيماً» [الفرقان: 68-70] «و کسانى که معبود دیگرى را با خداوند نمى خوانند و انسانى را که خداوند خونش را حرام شمرده، جز بحق نمى کشند و زنا نمى کنند و هر کس چنین کند، مجازات سختى خواهد دید! عذاب او در قیامت مضاعف مى گردد، و همیشه با خوارى در آن خواهد ماند! مگر کسانى که توبه کنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند، که خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدل مى‌کند; و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است!».
حق تعالی در خلال بیان صفات ارزندۀ عبادالرحمن که هر مؤمنی که خود را بنده خدا میخواند باید قطعاً موصوف به جمیع آن‌ها باشد می‌فرماید:
در تفسیر این آیات آمده است. که کفر بعد از ایمان و زنا بعد از احصان و قتل به ناحق انسان، مزیل رحمت و عصمت نفس است، پس حاکم اسلامى می‌تواند کافر حربی و مرتد و زانی محصن و زانیۀ محصنه و قاتل بناحق را بعد از ثبوت قطعی جنایت، به قتل برساند. پس قتل مسلمان و معاهد حرام است.
فائده: در آیه (68) فعل مضارع مجزوم به حذف لام الفعل است، چون بعد از مَنْ یفعل و جزای شرط واقع شده و ماضی آن لقی به فتح فاءالفعل و کسر عین الفعل و فتح لام الفعل بر وزن عَلِمَ از باب رابع است. و أثام بر وزن دَوام مصدر بمعنی اثم: گناه و در معنی آن گفته‌اند: عقاب: کیفر گناه است. بنابر اینکه مضاف محذوف و أثام مصدر بمعنی فعل حرام «گناه» باشد. از عبدالله بن عمر و عکرمه و مجاهد روایت شده که اَثام نام درّه‌اى در جهنم است که برای تعذیب، معیّن شده است، و مذکور است که أثام نام یک وادی است در جهنم که زناکاران را در آن عقوبت مى‌بینند، یا اینکه چیزی است که از اجسام دوزخیان مانند چرک و خون جاری مى‌گردد. یا اینکه أثام و غیّ به فتح غین معجمه و تشدید یاء نام دو چاه در جهنم هستند که برای تعذیب جمعی گناهکار مقرر شده‌اند. در تفسیر بیضاوی می‌گوید در قرائتی بجای أثاماً، أیاماً خوانده شده است. و أیام با حرف همزه مفتوحه و یاء و الف و میم آخر بر وزن أثام بمعنی شدائد است. علامه شیخ عبدالرحمن بن ناصر السعدی در تیسیرالکریم الرحمن «تفسیری است مختصر و علمی: جمله: «يَلْقَ أَثَاما». را به آیه: «يُضَاعَفْ لَهُ العَذَابُ يَومَ القِيَامَةِ وَ يَخْلُدْ فِيهِ مُهَانًا» [الفرقان: 69]. تفسیر کرده است. در تفسیر قرطبی هم از سیبویه نقل شده که مضاعفه العذاب همان لُقّی اَثام است «روبرو شدن به عذاب» و کلمه مهاناً بمعنی خوار، سبک، بی‌مقدار و بی‌ارزش تفسیر شده است. در آیه (68) شرک و قتل و زنا که اکبر کبائر‌اند به ترتیب دنبال هم ذکر شده‌اند چنانکه در تیسیر الکریم الرحمن بیان شد. به علّت اینکه در شرک افساد ادیان، و در قتل افساد ابدان، و در زنا افساد اعراض انسان وجود دارد، این امر ردیف همدیگر نازل شده‌اند. و در صحیحین «بخاری و مسلم» هر دو کتاب صحیح و معتمد اهل سنت و جماعت از حدیث ابی واثل از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت شده که بحضور رسول الله صلی الله علیه و سلم عرض کردم یا رسول الله: کدام گناه نزد خدای تعالی بزرگ‌تر است. فرمود: آنکه برای خدا شریک قرار دهی و حال اینکه فقط اوست که تو را خلق کرده است. عرض کردم پس از آن چیست. فرمود: آنکه فرزند خود را از ترس اینکه با تو طعام بخورد بقتل برسانی. عرض کردم بعد این گناه کبیره چیست؟ فرمود: آنکه زنا کنی با زن همسایۀ خود. آنگاه خدای تعالی در قرآن مجید تصدیق کلام رسول خدا صلی الله علیه و سلم را نازل فرمود: «وَ الَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللهِ إِلَهًا ءَاخَرَ»
که مختصر ترجمه و تفسیر آن را خواندی. آری این کبائر بخصوص زنا بحدّی زشت و پلیدند که حق تعالی جلّت قدرته نجات و رستگاری را از مرتکب آن بطور کلّی نفی کرده است. اینک خدای تبارک و تعالی فرموده است: «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ وَالَّذِينَ هُمْ لِلزَّكَاةِ فَاعِلُونَ وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ» [المؤمنون: 1-5]. «مؤمنان رستگار شدند آن‌ها که در نمازشان خشوع دارند و آن‌ها که از لغو و بیهودگى روى گردانند و آن‌ها که زکات را انجام مى دهند و آن‌ها که دامان خود را (از آلوده شدن به بی عفتى) حفظ می کنند».
خلاصه اینکه رستگاری و سعادت مسلمان واقعی به اتصاف به این صفات عالیه است. کسی که فاقد این صفات مذکوره در این 5 آیه کریمه باشد و مرتکب خلاف آن‌ها گردد قطعاً فلاح و ظفر و نجات ندارد. چنانکه در صریح عبارت همین رساله «اصل» بیان شده که نفی الله مرتکب‌ها الفلاحَ. صحیح عبارت اصل جهت بیان فاحشۀ زنا بدین قرار است: «وهي الفاحشة التي نفى الله تعالى الفلاحَ عن مرتكبها». آری زنا که خودداری از آن را در ردیف صفات بارز مؤمنین ناجی ظفرمند اعلام فرموده، رذیلۀ پستی است که حق تعالی در کتاب عزیز خویش «قرآن حکیم» مردم را اکیداً از آن برحذر نموده، بلکه از نزدیکی آن نهی صریح فرموده و آنرا فاحشۀ «عمل نهایت درج قبیح» و راه بد که موجب قطع نسب و تحریک فتنه و فساد است نام برده است، پروردگار عالم جلّت عظمته فرموده است: «وَلَا تَقرَبُواْ الزِّنَى إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَ سَآءَ سَبِيلاً» [الإسراء: 32]. «و نزدیک زنا نشوید، که کار بسیار زشت، و بد راهى است».
جالب اینکه در نظم قرآن مجید که حتی ترکیب حروف و کلمات و آیات آن حاوی معجزات است نهی از قرب زنا در میان آیه نهی از قتل اولاد و آیه نهی از مطلق قتل نفس «الَّتِي حَرَّمَ». نازل شده است. دانشمندان مفسر گفته‌اند: نهی از نزدیکی به آن عمل زشت پلید زنا بلیغ‌تر از نهی خود آن است. پس اگر قرب و نزدیکی آن این قدر منهی باشد، عین آن منهی‌تر و شدید القُبْح‌تر است.
از کلام مفسر معروف بیضاوی عبدالله بن عمر در تفسیر انوار التنزیل مشهور به تفسیر بیضاوی و کلام دیگر مفسران معتمد فهم می‌شود که عزم بر زنا، و اقدام به مقدّمات آن همان نزدیکی است که حق تعالی صریحاً از آن نهی فرمود است. پس باید گفت در قباحت زنا کافی است که جامع کلیّۀ صفات شرّ است. برای نمونه 1- قلتِ دین. 2- از بین رفتن پرهیزگاری و ورع. 3- فساد مروّت. 4- کم شدن غیرت.
هیچ زناکاری را نیابی که ورع یا وفا به عهد یا صدق گفتار یا محافظه دوست و دوستی یا غیرت کامل بر عائله خود داشته باشد، «غیرت بر عائله این است که حافظ عرض و ناموس همسر خود باشید، و وجود او را طبق دستور شریعت نگهداری کنید». 5- عذر و پیمان‌شکنی و خیانت. 6- دروغ. 7- جنایت «در اصل خیانت چاپ شده ولی چون رذیله در ضمن عذر فهم می‌شود جنایت را با جیم نوشتیم. 8- بی‌شرمی «در اصل قلة الحیاء مذکور است که باید با رعایت امانت کم شرمی ترجمه گردد، ولیکن چون این کلمه در ادبیات فارسی قدیم و جدید کاربرد ندارد لذا قلة الحیاء را به بی‌شرمی ترجمه نمودم. 9- عدم مراقبت «عدم توجه به اموری که احتیاج به محافظت دارد». 10- عدم عار و ننگ از جرم «عدم الأنفة للجرم». 11- بیرون رفتن غیرت از قلب «ذهاب الغیرة من القلب».
خاتمه
در جهان هیچ وسیلۀ از وسائل انتشار فواحش و کبائر و رذائل از غنا سریع‌تر نیست. چون محتوی کلام بی‌شرمانه «ماجن» و شعر پائین و پست و لحن و آواز غلط و فتنه‌گر و فریبنده می‌باشد.
لذا انکار آثار منفی غنا و نتایج ذلّت‌آور قبیحۀ آن رذیله مکابره است: عناد و معارضه و کناره‌گیری و زورآزمائی و انکار عمداً و عالماً و غلبه بر خصم با دروغ و بزرگ‌نمائی را مکابره گویند.
و از پیشگاه خداوند عظیم‌الشأن مسئلت می‌نماییم که همۀ ما را از غنا و ساز و آوازی که کلید تمام فواحش «کبائر» است.
و از تمام گناهان صغیره و کبیره از لهوالحدیث، و لهو العمل و لهو الأفکار به عنایات بیکران، و لطف عمیمش محفوظ فرماید، همانا ولیّ آن و قادر بر جواب مسئله خواسته شده فقط خدا است.
