شخصی جنسی فروخت، واجب است که تمام عیوب آن را به مشتری اظهار دارداگر شخصی کفش یا گردنبند مروارید خریده و به گلو آویزان کرد،اگر بیشتر از پنج دانه خراب...، اگر شخصی هندوانه، خیار، بادام، گردو و ... خرید،
* چون شخصی جنسی فروخت، واجب است که تمام عیوب آن را به مشتری اظهار دارد. پنهان داشتن عیب و بطور مکر فریب فروختن جنس جایز نیست و حرام است. (شرح التنویر ج4 ص152)
اگر عیبی بیرون آید حکمش چیست؟
* اگر شخصی به تصور اینکه جنسی سالم است خرید، اما بعداً عیب آن آشکار شد؛ مثلاً طاقه ی پارچه ای بود، بعد از نگاه کردن معلوم شد که چند جایی از آن را موش ها یا موریانه ها خورده اند یا عیبی دیگر ظاهر شد، در این صورت مشتری اختیار دارد در همین حال بردارد یا فسخ کند، اگر بردارد، باید قیمت کاملش را بپردازد، به علت عیبی که دارد نمی تواند مقداری از پولش را کم کند، ولی اگر فروشنده به این راضی باشد که مقداری از قیمتش را کم کند، ایرادی ندارد. (شرح البدایة ج4 ص44)
اگر مشتری قبل از اطلاع عیب جنس را مورد استفاده قرار داد
* اگر شخصی طاقه ی پارچه ای را خرید و به منزل برد، شخصی دیگر آمده و گوشه ای از آن پارچه را پاره کرد یا با قیچی چید، بعداً متوجه شوند که وسطش را موش یا موریانه خورده، اکنون نمی تواند آن را به صاحبش برگرداند، زیرا عیبی دیگر از طرف مشتری به آن اضافه گشته، ولی به علت معیوب بودن مقداری از قیمتش کاسته می شود و این پارچه به پارچه فروشی نشان داده شود و هر اندازه که شایسته ببیند، کم نماید. (هدایه ج3 ص46)
* اگر شخصی پارچه ای خرید و آن را جهت دوختن برش داد، سپس معلوم شد که معیوب است، بازهم نمی تواند برگرداند؛ بلکه قیمتش کم می گردد، ولی اگر فروشنده بگوید با همین حال که برش داده شده می پذیرم، آن وقت مشتری اختیار دارد که به قیمت کامل بردارد یا با همین حال رد کند، اگر لباس را برش داده و دوخته بود بعداً عیبش ظاهر شد، آن وقت مشتری نمی تواند آن را برگرداند، بلکه به اندازه ی عیبی که دارد از قیمتش کم می گردد، اگر مشتری آن پارچه را جایی دیگر فروخته یا به خاطر بچه نابالغش لباس بدوزد، آن را برید و نیتش هم همین بود که این پارچه از همان بچه است، سپس عیبی ظاهر شد آن وقت قیمتش کم نمی گردد. ولی اگر با این نیت برش داد که برای بچه بالغش یک دست لباس بدوزد، آنگاه عیبش ظاهر شد، به اندازه ی عیب، از قیمتش کم می گردد. (هدایه ج3 ص46)
مسایل متفرق
* اگر شخصی چند عدد تخم مرغ به هزار تومان خرید، چون آنها را شکست همه خراب بودند، معامله فسخ می گردد و چنین تصور می شود که اصلا از اول چنین معامله ای در بین طرفین صورت نگرفته است؛ اگر بعضی از آنها خوب و بعضی خراب بودند، معامله در تخم مرغ خوب منعقد و در خراب فسخ می گردد؛ شخصی که مقداری تخم مرغ تخمیناً خرید، اگر پنج یا شش درصد آنها خراب بود، اعتباری ندارد و اگر بیشتر از آنها خراب بودند آن وقت تعداد خراب شده فسخ می گردد. (هدایه ج3 ص48)
* اگر شخصی هندوانه، خیار، بادام، گردو و ... خرید، چون آنها را شکست دید که خرابند، آن وقت توجه شود که کلا خراب و غیر قابل استفاده هستند یا مقداری از آنها خراب و مقداری از آنها سالمند، اگر کلا خراب اند معامله درست نمی باشد و می تواند پول هایش را از فروشنده پس بگیرد، و اگر مقداری خراب و مقداری سالم بودند و کلاً بی فایده نبودند، آن وقت با این حال با چه قیمتی در بازار به فروش می رسند، پرداخت همان اندازه بر مشتری لازم می گردد. (شرح التنویر ص117)
* اگر شخصی صد دانه بادام خرید هنگام استفاده متوجه شد که چهار یا پنج عدد آنها خراب اند، این خرابی هیچ اعتباری ندارد، اگر بیشتر از پنج دانه خراب بود آن وقت می تواند به همان اندازه از قیمتشان کم کند. (شامی ج4 ص132)
* اگر شخصی با هزار تومان مقداری گندم یا روغن خرید، هنگام استفاده متوجه شد که بعضی از آنها خوب و بعضی از آنها خرابند مشتری نمی تواند خوب را برداشته و خراب را رد کند، اگر می خواهد همه را برداشته و اگر نه همه را رد کند. ولی اگر فروشنده راضی باشد که مشتری خوب را برداشته و خراب را رد کند، ایرادی ندارد. (شرح البدایة ج3 ص51)
* بعد از ظاهر شدن عیب مشتری می تواند فوراً آن را رد کند، اگر رد نکرد، دلیل بر رضایت مشتری می باشد. مثلاً شخصی گوسفند خرید چون به منزل رسید متوجه شد که مریض است یا زخمی دارد، ولی باز هم برنگرداند، و با همین حال پذیرفت یا جهت علاج آن دارو جستجو نمود، بعداً نمی تواند آن را فسخ کند، زیرا این عمل دلالت بر رضایت او است. (هدایه ج3 ص51)
* اگر شخصی پیش قصاب رفت و گفت به من دو کیلو گوشت قوچ بده؛ او دو کیلو گوشت داد، بعداً معلوم شد که گوشت میش داده می تواند رد کند. (در مختار ج4 ص341)
* اگر شخصی کفش یا گردنبند مروارید خریده و به گلو آویزان کرد، سپس معلوم شد که آن گردنبند یا کفش معیوب بوده است، حالا نمی تواند جهت آن عیب رد کند، ولی اگر کفش را جهت نگاه کردن پوشیده که تنگ یا گشاد است، یا بعد از پوشیدن جهت آزمایش کمی راه رفت که کفش ها برای پاهایش اندازه اند یا خیر، آن وقت در صورت نخواستن می تواند رد کند. نیز اگر شخصی تختی گرفته و آن را به منزل برد، سپس آن را مورد استفاده قرار داد، نمی تواند رد کند. حکم تمام اجناس چنین است که بعد از استفاده نمودن پس داده نمی شود.( عالمگیری ج4 ص54)
* اگر فروشنده هنگام خرید جنس، به مشتری بگوید خوب نگاه کن، اگر بعداً عیبی یا خرابی ظاهر شد، من بر نمی دارم، چون مشتری آن را بردارد، بعداً هر عیبی داشته باشد باز هم نمی تواند آن را رد کند، و اگر فروشنده چنین بگوید آنگاه لازم نیست که تمام عیوب آن را اظهار کند. (هدایة ج3 ص52)
