شناخت دروغ بر مبنای تعریف صدق

خلاصه

راستي، بسوي نيکي و نيکي، بسوي بهشت هدايت مي کند و شخص همچنان راستي مي گزيند و راست مي گويد تا اين که نزد خداوند به عنوان شخص بسيار راستگو، نوشته مي شود و دروغ، انسان را به کار بد مي کشاند و کار بد، او را به آتش سوق مي دهد .

5 5 00

اگر بخواهیم دروغ را تعریف کنیم بر اساس قاعده یعرف الاشیاء باضدادها به تعریف صدق محتاجیم. بدان که کلمه صدق در شش معنی بکار برده می شود: راستی در گفتار، راستی در نیّت و اراده، راستی تصمیم، راستی در وفا به تصمیم، راستی در عمل، راستی و درستی تحقیق در تمام مقامات دین. بنابراین کسی که در تمام این شش مورد متصف به راستی و درستی باشد، مسلماً او بسیار راستگو می باشد، به این خاطر که به حد اعلای راستی رسیده است. علاوه بر اینها راستی درجاتی دارد و هرکس در یکی از درجات سهمی در راستی داشته باشد، اضافه بر صفت راستی، صادق و راستگو هم می باشد.

خداوند درباره فضیلت صدق می فرماید: «من المؤمنین رجالٌ صدقوا ماعاهدوا الله علیه» احزاب/23

در میان مؤمنان مردانی هستند که در پیمانی که با خدا بسته اند، با او راست بوده اند. خصلت اخلاقی صدق علی رغم سختی اش برای کسی که بخواهد آسان است. همین حالا نیت کن که صادق باشی و در طول زندگیت برآن استوار باش. این خصلت اخلاقی قابل دسترسی است، بشرطی که ما بخواهیم و عزممان را جزم کنیم.

آیا غیر از بهشت هم چیز دیگری می خواهی؟

حضرت رسول الله صلی الله علیه و سلم فرموده اند: «إِنَّ الصَّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي إِلَى الجَنَّةِ، وَإِنَّ الرَّجُلَ ليصْدُقُ حَتَّى يُكتَبَ عِنْدَ اللَّهِ صِدِّيقاً، وإِنَّ الْكَذِبَ يَهْدِي إِلَى الفجُورِ وَإِنَّ الفجُورَ يَهْدِي إِلَى النَّارِ، وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَكْذِبُ حَتَّى يُكتَبَ عِنْدَ اللَّهِ كَذَّاباً». متفقٌ عليه.

آری کسی که نور فجر پاداش را ببیند تاریکی تکلیف بر او آسان می شود. چه کسی این پاداش را کم می شمارد؟ پاداش بهشت در مقابل صدق و راستگویی. این تکلیف در برابر این امر بزرگ، بسیار ساده است. دوست داری که نزد خداوند چه نامی داشته باشی؟ تصور کن که نامت نزد خداوند، کذاب و دروغگو ثبت شده باشد! روز قیامت با خدا روبرو خواهی شد و این صفت کذاب و دروغگویی باتوست و نامه اعمالت را باز می کنی و هرچه ورق می زنی می بینی نوشته است: کذّاب و دروغگو و فرشتگان تو را به نام کذاب می شناسند.

می بینم که می گویی پناه بر خدا! مژده بده که دلت هنوز زنده است. عکس این را تصور کن!! تو در گفتار و کردارت دنبال صدق و راستی هستی. پس نزد خداوند صدیق و راستگو نوشته می شوی و عنوان نامه ی اعمالت صدیق و راستگو است و فرشتگان تو را به نام صدیق می شناسند. می شنوم که می گویی: خدایا آمین! اگر این را می خواهی از همین لحظه شروع کن و بگو از امروز به بعد به هیچ عنوان دروغ نمی گویم.

رسول الله صلی الله علیه و سلّم تعبیر هدایت و راهنمایی می کند را انتخاب فرمود! سبحان الله! تو گویی صدق و راستی دستت را می گیرد و تو را به بهشت می رساند و کذب و دروغ دستت را می گیرد ولی تو را بطرف آتش می برد و پیامبر کلمه فجور و بدی را انتخاب کرده، چون کلمه ی جامعی برای تمام انواع شر و بدی است.

یا الله! تمام بدی ها از کذب و دروغ سرچشمه می گیرد، آیا وقت آن نرسیده است که صدق و راستی را پیشه سازی؟

رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید: «اضْمَنُوا لِي سِتًّا مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَضْمَنْ لَكُمُ الْجَنَّةَ: اصْدُقُوا إِذَا حَدَّثْتُمْ، وَ أَوْفُوا إِذَا وَعَدْتُمْ، وَأَدُّوا إِذَا اؤْتُمِنْتُمْ، وَاحْفَظُوا فُرُوجَكُمْ، وَغُضُّوا أَبْصَارَكُمْ، وَكُفُّوا أَيْدِيَكُمْ». رواه احمد

شش چیز را در مورد خودتان برای من ضمانت کنید، من بهشت را برای شما تضمین می کنم: وقتی سخن می گویید راست بگویید، وقتی پیمان می بندید به آن وفا کنیدوقتی امانتی به شما داده شد آن را ادا نمایید، مراقب شهوت های جنسی خود باشید، چشمتان را به حرام فروببندید و دستهایتان را از چیزهای حرام نگه دارید.

بعد از خواندن این حدیث باید تغییری در دلت حاصل گردد. می گویی بله، تغییر حاصل شد. من می گویم: اگر می خواهی به اذن الله در طول عمر این احساس را داشته باشی به پیشنهادم عمل کن و این حدیث را نصب العین خود ساز.

رسول الله صلی الله علیه و سلّم می فرماید: «مَنْ يَضْمَنْ لي ما بيْنَ لَحْيَيْهِ وَمَا بيْنَ رِجْلَيْهِ أضْمنْ لهُ الجَنَّة» متفق عليه.

هرکس آنچه را که میان دو فکش و آنچه را که میان دو پایش قرار دارد برای من تضمین کند من نیز بهشت را برایش تضمین می کنم. منظور از میان دو فکش، زبان و بین دوپایش، غرایز جنسی است.

سبحان الله! حفاظت این دو را برای رسول الله صلی الله علیه و سلّم تضمین کن، او بهشت را برایت تضمین می کند؛ آیا این کار را می کنی؟

حضرت رسول الله می فرماید: «إِنَّ الصِّدْقَ طُمَأْنِينَةٌ، وَإِنَّ الكَذِبَ رِيبَةٌ» رواه ترمذی

راستی اطمینان و آرامش است و دروغ شک و تردید. تو وقتی راست می گویی احساس اطمینان و آرامش می کنی، مگر اینطور نیست؟ علیرغم اینکه می دانی که این صداقت و راستی آنچه را که نمی خواهی برایت می آورد، با وجود این احساس اضطراب و نگرانی نمی کنی و هیچ ترسی و واهمه ای نداری.

به تناسب اطمینان و آرامش بیایید احساس کنیم که اکنون باهم آرام صحبت می کنیم. رسول الله صلی الله علیه و سلّم به تعبیر آنچه در درون نفس بشر می گذرد، می پردازد، رسول الله صلی الله علیه و سلم صدق و راستی را به اطمینان و آرامش تعبیر می کند که امروزه مردم این گنج را گم کرده اند.

از دروغ به شک و تردید تعبیر می نماید ما در این لحظات که آهسته باهم صحبت می کردیم، دلهایمان احساس آرامش و اطمینان نموده، ولی به محض ذکر کلمه ی شک و تردید این فضای ایمانی به هم می خورد، تصوّرت در مورد کسی که سال ها دروغ می گوید، چیست؟

ما می توانیم حدیث «راستی آرامش و اطمینان است و دروغ شک و تردید» را بصورت دیگری بفهمیم، ما وقتی با انسان صادق و راستگویی صحبت و معاشرت می کنیم، احساس آرامش و اطمینان می نماییم و وقتی با فرد دروغگو صحبت و معاشرت می کنیم، احساس شک و تردید و ترس به ما دست می دهد، با من تصور کن. اگر دروغ، شک و تردید بر جامعه حاکم باشد این جامعه چه وضعیتی دارد؟! مردم چگونه در آن زندگی می کنند؟! و تصور کن، اگر راستی، اطمینان و آرامش بر جامعه حاکم باشد، تا چه حد می شود به جامعه اعتماد کرد؟! تو کدام جامعه را انتخاب می کنی پس ابتدا از خودت شروع کن تا پیرامونت اصلاح شود.

رسول الله صلی الله علیه و سلم ارشاد نموده اند: «كَبُرَتْ خِيَانَةً أَنْ تُحَدِّثَ أَخَاكَ حَدِيثًا هُوَ لَكَ بِهِ مُصَدِّقٌ، وَأَنْتَ لَهُ بِهِ كَاذِبٌ». سنن ابی داوود

چه خیانت بزرگی است هنگامی که با برادرت صحبتی می کنی، او تو را تصدیق کند ولی تو به او دروغ می گویی. معقول است! بزرگترین خیانت این است که وقتی با دوستت صحبت می کنی به او دروغ بگویی و او تو را تصدیق کند و حرف هایت را باور کند، سپس می خندی و می گویی: دیدید چطور دستش انداختم؟ چقدر ساده لوح است؟ برادر گرامی ام! مبادا چنین کاری کنی، این حدیث به دلهای شفاف نیاز دارد که کلمه را قبل از تلفظش احساس کنند، چه رسد به شنیدن کلمه ی (چه خیانت بزرگی) از این که یک یا دوبار سادگی کرده ای ناراحت مباش، چون طرف مقابلت خائن بوده است.

رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: «آيَةُ المُنَافِقِ ثَلاَثٌ: إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ، وَإِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ، وَإِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ» صحیح بخاری

نشانه ي منافق (و نفاق) سه چيز است:

1ـ هنگامي که صحبت کند، دروغ مي گويد؛

2ـ هنگامي که وعده اي دهد، به آن وفا نمي کند؛

3ـ هنگامي که چيزي را به عنوان امانت به او بسپارند، در آن خيانت مي کند.

گویی من برق چشمانت را می بینم که به این کلمه منافق نگاه می کنی و می گویی برای اولین بار این حدیث را خوانده ای، معذرت می خواهم، ولی آیا تو با من موافق نیستی که در سلامتی تاجی است بر سر افراد سالم که جز افراد بیمار کسی آن را نمی بیند؟

تا جایی که می توانی در حدیث تأمّل کن. حضرت صلی الله علیه و سلم می فرماید: «إِذَا كَذَبَ العَبْدُ تَبَاعَدَ عَنْهُ المَلَكُ مِيلًا مِنْ نَتْنِ مَا جَاءَ بِهِ» سنن ترمذی

وقتی بنده دروغ می گوید فرشته نگهبانش بخاطر بوی بد دروغش یک مایل از او دور می شود. یا الله! فرشته یک مایل بدلیل بوی بد دروغش از او دور می شود. پس خداوند چگونه بر تو خشمگین می شود؟ وقتی فرشته از تو دور می شود، چه کسی به تو نزدیک شود؟ بله معلوم است، شیطان به تو نزدیک می شود، پس از دروغ پرهیز کن چون همانطور که کار نیک منجر به کار نیک دیگری می شود، دروغ هم باعث دروغ بیشتر می شود.

یاران آن حضرت صلی الله علیه و سلم می فرمایند: رسول الله صلی الله علیه و سلم از هیچ خصلتی به اندازه دروغ بدش نمی آمد و اگر کسی نزد پیامبر دروغ می گفت دل آن حضرت صلی الله علیه و سلم درباره او تغییر می کرد و همچنان از او دلگیر بود تا اینکه می فهمید که او از آن توبه کرده است.

مواظب باش که دل حضرت رسالت پناهی صلی الله علیه و سلم نسبت به تو تغییر نکند. آیا رسول الله صلی الله علیه و سلم را دوست نداری؟ پس چرا دروغ می گویی؟ رسول الله صلی الله علیه و سلم بیشتر از هر خصلتی از دروغ متنفر بود. آیا به خشم آن مهربان صلی الله علیه و سلم خشنود می شوی؟

می بینم که هنوز پاراگراف قبل را می نگری و می گویی یافتم. جوابت این است: « تا اینکه می فهمید که او از آن توبه کرده است» بله خداوند برایت آسان گرفته وقتی توبه می کنی دروغ از نامه اعمالت برداشته می شود و خداوند تو را می بخشاید. اکنون بیایید به هم سفارش کنیم و با صدای بلند اعلان داریم که دروغ را از جامعه ریشه کن کنیم.

مبادا بعد از همه اینها بر دروغ پافشاری کنی، آیه ای که دل را به لرزه می اندازد و پیشانی را غرق عرق می کند را بخوان و بخدا پناه ببر. خداوند فرموده است: «وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ تَرَى الَّذِينَ کَذَبُوا عَلَى اللَّهِ وُجُوهُهُم مُّسْوَدَّةٌ اَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِّلْمُتَکَبِّرِينَ» زمر/60 در روز قیامت کسانی را که بر خداوند دروغ می بندند، با چهره های سیاه خواهی دید، مگر جهنّم جایگاه متکبران نیست؟

آیه را دوباره بخوان، خدایا در روزی که بعضی چهره ها سفید و بعضی دیگر سیاه هستند، چهره های مارا سفید گردان.

پزشکان می گویند برای درمان بیماری باید اول آن را تشخیص داد. چرا دروغ؟ اسباب دروغ چیست؟ اکنون آیا برای معاینه بیماری آماده ای؟ پزشک ما پزشک حاذقی است و لیاقت خود را ثابت کرد، بیماری را تشخیص داد و چهار سبب را ذکر کرد:

1- خروج از تنگنا: همه مردم مگر کسانی که مورد رحمت خداوند قرار می گیرند، رفتار این سبب می شوند بعنوان مثال: زن تمام روز می نشیند و تلویزیون تماشا می کند، وقتی شوهر بیچاره از یک روز کاری سخت می آید و با اشتیاق می پرسد: نهار چه پخته ای؟ رنگ زن عوض می شود وبه دروغ می گوید: وای! من بیمارم. وقتی درس نخوانده و در امتحان رفوزه می شود، در راه برگشت مردد است که به خانه برود یا نه؟ بالاخره نجات پیدا می کند وقتی پدرش می پرسد جواب می دهد: من شاگرد اول شده ام ولی بعد از سه هفته پدر غافلگیر می شود. دیدی که این سبب صاحبش را در شر بدتری گرفتار ساخت، دیر یا زود این سبب فاش می شود و در آثار آمده است: (دنبال راستی باشید اگرچه که هلاکت در آن را دیده اید، چون در آن نجات است). بخدا سوگند النجاة فی الصدق؛ در راستی و صداقت نجات است؛ پس در دام شیطان گیر نکنی.

2- برای جلب منفعت: این سببی است که نزد پروردگار از سبب اول خبیث تر، شدید تر و بدتر است، چون برای دست یافتن به منفعت مرتکب آن می شویم، بخاطر حب جاه و مقام و جایگاه اجتماعی بالاتر. این سبب بطور حتم به نفاق منتهی می شود، چون تو برای حصول منفعت به دروغ گفتن بسنده نمی کنی، بلکه به مباح شمردن حرام ها می پردازی و مرتکب کارهای زیاد دیگری می شوی که شرمم می آید بیان کنم. ولی خیلی مواظب باش. این سبب بسیار خطرناکی است. می ترسم که در دام آن گیر کنی، ولی نه، تو کسی نیستی که به دامنش بیفتی، من به تو اعتماد دارم.

3- برای آزار و اذیت: چرا بخاطر آزار و اذیت دیگران دروغ می گوید؟ ار روی حقد، کینه و حسادت. او از شخصی متنفر است، پس دروغ می گوید تا او را دچار مشکلات نماید. از فلان خانم بدش می آید، به دروغ آبرویش را به تاراج می گذارد. سببی که بشریت را نابود ساخته و او را از شاهراه هدایت به گرداب ضلالت انداخته همین است و شیطان بوسیله آن انسان را بازیچه خویش قرار داده است.

4- دروغ بخاطر دروغ!: این سبب از عجیب ترین دلایل است و در عین حال مضحک که عادتت شده دروغ بگویی. دروغ گفتن را دوست داری و لذت می بری، به تو چه گویم؟ آیا اخطار آیات و انذار حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و سلم را نشنیدی؟ خود را به خواب نزن، از این خواب خرگوشی بیدار شو. کسی که خود را به خواب زده است نمی توان بیدار کرد.

دروغ و ایمان؟ هرگز

از رسول اکرم صلی الله علیه و سلم پرسیدند: آیا ممکن است مؤمن ترسو باشد؟ فرمودند: بله. گفتند آیا ممکن است مؤمن خسیس باشد؟ فرمودند: بله. گفتند: آیا ممکن است مؤمن دروغگو باشد؟ فرمودند: خیر. رواه مالک/1913

در لحظه ای که نفست ضعیف شد و ترسیدی، تو را معذور می دانیم، در زمانی که نفست در برابر انفاق ضعیف گشته تو را معذور می دانیم ولی دروغ هرگز عذری ندارد.

از دیگر انواع راستگویی صداقت در شهادت است، رسول الله صلی الله علیه و سلّم فرمود: آیا شما را از بزرگترین گناه کبیره مطلع نسازم؟ گفتند بله یا رسول الله! فرمود: شرک به خدا، نافرمانی والدین و قتل النفس. ایشان که تکیه داده بود، نشست و فرمود: هان! دروغگویی و شهادت دروغ، هان! و دروغگویی و شهادت دروغ. هان! دروغگویی و شهادت دروغ. ایشان همچنان این جمله را تکرار می کرد تا اینکه ما گفتیم: کاش ساکت می شد. فکر می کنم قبل از اینکه صحابه آن را بگویند بر زبانت جاری بود؛ پس هرگز هیچ جا به دروغ شهادت مده، چرا که از بزرگترین گناهان است.

بعضی از مضرات دروغ:

1- دروغگویی از بزرگترین گناهان است.

2- دروغگویی باعث بی آبرویی می گردد.

3- دروغگویی باعث شرمندگی می گردد.

4- دروغگویی باعث خرد شدن شخصیت فرد می گردد.

5- دروغگویی باعث بی اعتبار شدن فرد می گردد.

6- دروغگویی باعث از دست دادن دوستان می گردد.

7- دروغگویی باعث شرمندگی می گردد.

8- دروغگویی باعث ناراحتی افراد جامعه می گردد.

9- دروغگویی باعث نارضایتی الله متعال می گردد.

10- دروغگویی باعث نفاق می گردد.

11- دروغگویی باعث زیاد شدن دشمنان فرد می گردد.