حیض در لغت عبارت از جاری شدن است. در اصطلاح شرع حیض عبارت از خونی است که از رحم زن در اوقات معین و بدون هیچگونه بیماری و یا رسیدن ضربه‌ای و صدمه‌ای، بدون درد بیرون آید.تعریف و مدت نفاس: عبارت از خونی است که از رحم زن هنگام تولد نوزاد بیرون می‌آید.
احکام حیض
۱ـ تعریف حیض: حیض در لغت عبارت از جاری شدن است. در اصطلاح شرع حیض عبارت از خونی است که از رحم زن در اوقات معین و بدون هیچگونه بیماری و یا رسیدن ضربه‌ای و صدمه‌ای، بدون درد بیرون آید. این خون، خونی است که خداوند متعال آن را در ذات و سرشت دختران بنی آدم نهاده است. خداوند آن را در رحم زن آفرید تا در دوره حاملگی غذای جنین باشد؛ آنگاه پس از تولد نوزاد تبدیل به شیر می‌شود. پس وقتی که زن نه حامله است و نه شیردهنده، این خون بدون مصرف باقی می‌ماند به همین علت در اوقات مشخصی از بدن خارج می‌شود که در اصطلاح به آن قاعدگی و یا عادت ماهانه گفته می‌شود.
۲ـ سن حیض: اغلب اوقات کمترین سنی که زن در آن حیض می‌شود نه سالگی است و تا پنجاه و پنج سالگی ادامه دارد.
۳ـ احکام حائض:
الف: نزدیکی و جماع با زن در مدت قاعدگی حرام است .
« وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْمَحیضِ قُلْ هُوَ أَذىً فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِی الْمَحیضِ وَ لاتَقْرَبُوهُنَّ حَتّى یَطْهُرْنَ فَإِذا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوّابینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرینَ» (البقره ۲۲۲(
«و از تو، درباره خون حیض سؤال میکنند، بگو: «چیز زیانبار و آلودهاى است؛ از اینرو در حالت قاعدگى، از آنان کناره گیرى کنید! و با آنها نزدیکى ننماید، تا پاک شوند! و هنگامى که پاک شدند، از طریقى که خدا به شما فرمان داده، با آنها آمیزش کنید! خداوند، توبه کنندگان را دوست دارد، و پاکان را (نیز) دوست دارد.»
برای شوهر در حال حیض جایز است از همسر خویش لذت ببرد و کام بگیرد، ولی نزدیکی و جماع ننماید به دلیل فرموده رسول الله صلی الله علیه و سلّم که: «اصنعوا کل شیء إلاَّ النکاح»[۱]. (هرکاری را انجام دهید جز دخول و جماع را).
ضمناً از ناف تا زیر زانو نیز ممنوع است.
ب ـ زن حائض در دوره عادت ماهانه روزه و نمازش را باید ترک کند، انجام این عبادتها بر وی حـرام است؛ و این کارهای شرعی به دلیل فرمایش رسول الله ص است که: «ألیس إذا حاضت المرأة لم تصل و لم تصم؟» متفق علیه. «آیا چنین نیست که هرگاه زن عادت ماهانه شد، نه نماز خواند و نه روزه گیرد؟»
**هنگامی که زن حائض پاک شد فقط قضای روزه فرض ماه مبارک رمضان را می‌گیرد، ولی نمازش قضا ندارد.
فرق میان این دو عبادت ـ والله أعلم ـ این است که چون نماز تکرار می‌شود و به سبب حرج و مشقتی که در آن است، قضایش واجب نیست بر خلاف روزه که در آن این مسائل وجود ندارد.
ج ـ بر زن حائض دست زدن به قرآن بدون غلاف حرام است.
تلاوت قرآن برای زن حائض جایز نیست.
د ـ طواف خانه خدا بر زن حائض حـرام است.
اشکالی ندارد زن در عادت ماهانه اذکار و اوراد شرعی از قبیل تهلیل، تکبیر، تسبیح و ادعیه را بخواند؛ همچنین وی می‌تواند اوراد و اذکار شرعی مشروع در صبح و شام و هنگام خوابیدن و بیدارشدن و امثال اینها را بجا آورد.
نکته‌ای در مورد حکم زرد و کدر بودن:
زرد رنگ: چیزی شبیه به چرک زخم که بالای آن به رنگ زرد است؛ و کدر چیزی شبیه به رنگ آب گل آلود. هرگاه مایعی ای به رنگ زرد و یا کدر در دوره عادت ماهانه از زن خارج شد؛ آن دو را خون قاعدگی به حساب می‌آورد و همه آن احکامی که در مورد زن حائض گفته شد، در مورد چنین زنی نیز صادق است.
۴- آنچه که پس از پایان عادت ماهانه بر زن حائض لازم است:
بر زن حائض واجب است که پس از پایان عادت ماهانه غسل کند.
استحاضه: عبارت از جاری شدن خون در غیر وقت خود به صورت خونریزی از رگی به نام عاذل.
تشخیص مستحاضه به علت مشابهت خون حیض و خون مستحضه اندکی مشکل است.
اگر خون به طور مستمر و یا اغلب اوقات از فرج زن خارج شود؛ مدتی از آن دوره عادت ماهانه محسوب شده و احکام حیض را دارد، و مدتی هم استحاضه می‌باشد که در آن صورت نباید روزه و نمازش را ترک کند، زیرا زن مستحاضه حکم زن پاکیزه را دارد.
بنابراین تعریف، مستحاضه می‌تواند دو حالت را داشته باشد:
حالت اول: زن قبل از استحاضه، برای خود عادت و دوره مشخص و معلومی را دارد؛ به این صورت که مثلاً قبل از استحاضه، مدت ۵ یا ۸ روز در اول و یا وسط هر ماه حیض می‌شد. چون دقیقاً تعداد روزها و وقت عادت ماهانه خود را کاملاً می‌داند، به اندازه همان عادت و دوره همیشگی‌اش صبر می‌کند و نماز و روزه‌اش را کنار می‌گذارد، و در این مدت احکام و دستورات حیض را برای خود معتبر می‌داند. وقتی که این مدت به سر رسید؛ غسل کند و نمازش را بخواند. و بعد از آن بقیه خون جاری را به عنوان ناراحتی استحاضه بشمارد.
حالت دوم: اگر زنی دوره عادت ماهانه مشخصی نداشته باشد دوره حیض و غیره را تشخیص دهد؛ در چنین صورتی، 10روز در هر ماه برای عادت ماهانه خویش می‌نشیند و بیشتر از ده روز استحاضه است.
تبصره:
زن مستحاضه برای هر نمازی فرج خود را می‌شوید؛ سپس با قرار دادن پارچه‌ای و یا نوار بهداشتی جلوی ریزش خون را می‌گیرد. آنگاه با دخول وقت هر نمازی وضو می‌گیرد.
احکام نفاس
تعریف و مدت نفاس: عبارت از خونی است که از رحم زن هنگام تولد نوزاد بیرون می‌آید. این خون در اصل باقی‌مانده خونی است که در رحم زن در دوره حاملگی مانده است. پس هنگامی که زن زایمان کرد؛ این خون باقی‌مانده به تدریج از رحم او خارج می‌شود. همچنین خونی که قبل از زایمان و به همراه شروع نشانه‌های زایمان از زن خارج می‌گردد، همگی نفاس یا همان خون ولادت است.غالباً با شروع درد زایمان و تولد نوزاد شروع می‌شود.
بیشترین مدت نفاس چهل روز است از لحظه تولد نوزاد شروع می‌شود و بیشتر از چهل روز استحاضه است و کمترین مدت نفاس حدی مشخص نشده است ،زن نفساء اگر فرزند اولش نباشد و عادت مشخصی برای نفاس خود در فرزندان قبلی داشته باشد نفاس او همان عادت قبلی است و هر زمان قبل از چهل روز پاک شد به این صورت که خون وی قطع گشت، غسل می‌کند و نمازش را می‌خواند.ولی اگر زن نفساء زایمان اولش بود نفاس او چهل روز محسوب می شود.
احکام متعلق به نفاس (وضع حمل):
احکام ولادت همانند احکام عادت ماهانه به شرح زیر می‌باشد:
۱ـ نزدیکی و جماع با زن نفساء حرام است، همچنان که با زن حائض حرام بود. ولی دیگر لذت‌جویی و کامجویی مباح است.
۲ـ بر زن نفساء روزه گرفتن، نماز خواندن و طواف خانه خدا همانند زن حائض حرام است.
۳ـ بر زن نفساء دست زدن به قرآن و خواندن قرآن همانند زن حائض حرام است.
۴ـ بر زن نفساء قضای روزه واجب که به خاطر وضع حمل ترک کرده است، همانند حائض واجب است.
۵ـ بر زن نفساء واجب است همانند زن حائض در پایان مدت نفاس غسل نماید.
نکته اول:
هرگاه قبل از چهل روز خون زن نفساء قطع شد و وی غسل کرد و نماز و روزه‌اش را بجا آورد، آنگاه دوباره خونریزی کرد ـ قول صحیح این است که آن خون چون قبل از چهل روز بوده است، پس خون نفاس است و به عنوان دوره نفاس صبر می‌کند.
خون نفاس: سبب آن ولادت است.
استحاضه: خونی است که به سبب بیماری یا چیزی دیگر پیش می آید.
حیض: خونی است که دختر بعد از رسیدن به سن بلوغ در هر ماه می بیند که نه به سبب بیماری است نه همراه درد
سؤال و جواب در مورد عادت ماهانه
1-اگر زني كه عادتش شش روز بوده و چند روزي بر آن اضافه شد چه حکمی دارد؟
در صورتي كه عادت اين زن شش روز بوده باشد و سپس اين مدت نه يا ده روز بطول انجامد آن زن تا زماني كه پاك نشده باشد نبايد نماز بخواند.
2- اگر زني كه عادتش اول هر ماه بوده و سپس خون را در آخر ماه ديده است چه حکمی دارد؟
اگر چنانچه عادت زن به تاخير افتد مثلا عادتش اول ماه باشد ولی خون را در آخر ماه مشاهده کند عادت او از آخر ماه محسوب شده و اول ماه پاک می باشد.
3- اگر زني كه عادتش شش روز اول هر ماه بوده و بعدا به استمرار خون از او جريان يافته است، چه حکمی دارد؟
اين زن كه شش روز اول هر ماه خون می دیده و سپس ناگهان خون بر او استمرار يافته، بر او واجب است كه بر حسب عادت قبلي شش روز اول هر ماه را حيض به حساب آورد و مسائل مربوط به حيض را رعايت نمايد و جريان خون بعد از آن شش روز استحاضه شمرده شود، بعد از آن شش روز غسل كرده و نماز مي خواند.
4- هرگاه زن جريان خون را احساس نمايد، اما تا قبل از غروب خون خارج نشود، آيا روزه آن روز صحيح است يا اينكه قضاي آن روز بر او واجب مي باشد.
در صورتي كه زن غير حائض در حال روزه احساس حركت خون كند اما خون بعد از غروب آفتاب خارج شود، روزه اش صحيح می باشد.
5- زني در آخرين روزهاي عادت و قبل از پاكي اثري از خون نمي بيند، آيا در آن روز و قبل از مشاهده مايع سفيد رنگ روزه بگيرد؟
بنابر احتیاط روزه گرفتن در آن روز جایز نمی باشد چون در اکثر وقت ها خون آمدن امکان دارد(این در وقتی است که زن ماهانه عادت معین داشته باشد)
