خدای متعال فرموده است: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ» «به راستی خداوند ـ سبحانه و تعالی ـ توبه کنندگان و پاک شوندگان را دوست می دارد» (بقره/ 222).
طهارت اساس عبادتهاست؛ بنابراین نماز بدون طهارت صحیح نمی شود. رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ فرمود: «مِفتَاحُ الجَنَّةِ الصَّلَوةُ وَ مِفتَاحُ الصَّلَوةِ الطُّهُورُ» «کلید بهشت، نماز است و کلید نماز، پاکیزگی» رواه احمد.
طهارت در لغت، عبارت است از پاکیزگی، پاکی و نظافت و در اصطلاح شرعی به دو قسم تقسیم می شود:
1- طهارت از بی وضویی(حدث) که به این طهارت، طهارت حکمی می گویند که با وضو و یا غسل و در صورت نبود آب و یا وجود عذری، با تیمّم حاصل می شود.
2- طهارت از نجاست که به این طهارت، طهارت حقیقی می گویند که با دور ساختن نجاست با وسایل پاک کننده (آب خالص، خاک پاک، سنگ و یا دباغی) حاصل می شود.
حکم وضو
خدای متعال فرموده است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ» «ای کسانی که ایمان آورده اید! چون به قصد نماز برخیزید، روی و دست هایتان را تا آرنج ها بشویید و سرتان را مسح کنید و پاهایتان را تا دو قوزک بشویید» (مائده/ 6).
مسح کردن مصحف شریف نیز بدون وضو جواز ندارد.
کسی که بر وضو مواظبت و مداومت می کند، مستحق ثواب و رفعت درجات اخروی است.
ارکان وضو
ارکان وضو چهار چیز است که عبارت است از:
- شستن صورت (صورت یعنی در درازا، عبارت است از بلندترین نقطه پیشانی تا پایین ترین قسمت چانه و در پهنا، مابین دو نرمه گوش ها)
- شستن دست ها همراه آرنج
- مسح کردن یک چهارم سر
- شستن پاها همراه قوزک
سنت های وضو و مستحبات
- قبل از شروع وضو، نیت کند (لازم نیست نیت به زبان باشد).
- بسم الله الرّحمن الرّحیم بگوید.
- هر دو دست را تا مچ ها بشوید.
- هر عضو را سه بار بشوید.
- مسواک بزند؛ اگر مسواکی نیافت، با انگشتش دندان ها را بشوید.
- مضمضه و استنشاق نماید (دهان و بینی خود را آب بکشد).
- اگر روزه نبود، در آب کشیدن دهان و بینی مبالغه کند.
- تمام سر را یکبار مسح کند.
- بیرون و داخل گوشش را مسح کند.
- ریش خود را از زیر آن، خلال نماید.
- انگشتان دست و پاهایش را خلال نماید.
- ترتیب اعضا را رعایت کند (اول دست ها را تا مچ، دوم دهان، سوم بینی، چهارم صورت، پنجم دستها تا آرنج، ششم مسح سر و گوش و هفتم پاها).
- پی در پی و بدون وقفه وضو بگیرد.
- اعضای سمت راستش را قبل از سمت چپ بشوید. (مستحب)
- گردن را مسح کند و حلقوم را مسح نکند؛ زیرا مسح حلقوم بدعت است. (مستحب)
آداب وضو
- حین انجام وضو، در مکان مرتفعی بنشیند تا ذرات آب استفاده شده بر بدن و لباس او پاشیده نشود.
- رو بسوی قبله بنشیند.
- از دیگران در وضو کمک نخواهد.
- با دیگران سخن نگوید.
- ادعیه های مأثوره را که از رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ منقول است، ادا نماید.
- انگشتر گشاد خود را حرکت دهد.
- برای مضمضه و استنشاق، آب را با دست راست خود بگیرد.
- برای افشاندن بینی، از دست چپ استفاده نماید.
مکروهات وضو
- اسراف در مصرف آب
- آب را با شدّت به صورت خود بزند
- سر خویش را سه بار مسح کند و هر بار، آب جدیدی را بکار گیرد.
شروط صحت وضو
- آب به تمام اعضایی که شستن آن فرض است، برسد و هیچ جای آن اعضا خشک نماند.
- چیزی مانند خمیر و امثال آن که مانع رسیدن آب به پوست است، نباشد.
- مواردی که وضو را باطل می گرداند، وجود نداشته باشد.
نکات مهم
- اگر شستن ترکیدگی های پا زیان داشت، گذراندن آب بر روی دارویی که بر روی آن است، جایز است.
- شستن محاسن(ریش) فروهشته و مسترسل و بلند، واجب نیست و مسح کردن آن کفایت است.
- اگر انگشتر تنگ بود، حرکت دادن آن لازم است.
- قدرت بر استعمال آب داشته باشد(اگر قادر به استعمال آب نبود، وضو بر وی واجب نمی گردد. همچنین اگر شخص بر استعمال آب قادر بود و لیکن آب کافی برای تمام اعضا نباشد، وضو بر وی واجب نمی گردد).
اقسام وضو
- فرض 2. واجب 3. مستحب
چه وقت وضو فرض است؟
- برای ادای نماز
- برای ادای نماز جنازه
- برای سجده تلاوت
- برای لمس قرآن کریم
چه وقت وضو واجب است؟
وضو بر شخص بی وضو، فقط در یک امر واجب می گردد و آن، طواف نمودن به کعبه است.
چه وقت وضو مستحب است؟
- قبل از خواب
- بعد از بیدار شدن
- همیشه با وضو بودن
- وضو بر بالای وضو به نیّت ثواب
- بعد از انجام گناه به نیت توبه و دوری از آن
- خنده قهقهه در خارج از نماز
- قبل از غسل دادن مرده
- قبل از حمل و برداشتن مرده
- برای هر نماز گرچه وضو داشته باشد.
- زیارت روضه نبی اکرم ـ صلی الله علیه و سلم ـ
- هنگام خشم و غضب
- تلاوت شفوی و حفظی قرآن
- خواندن حدیث شریف نبوی
- آموختن و تعلیم دادن علوم شرعی
- اذان گفتن
شکننده های وضو
- از یکی از دو راه چیزی خارج شود.
- خون یا زرداب از بدن خارج شود و به محلی که پاک است، جاری شود(خلط و چرک، وضو را نمی شکند).
- خوابیدن در حالی که نشیمنگاه شخص بر زمین جایگیر نباشد. همچنین آنگاه که مقعد شخص خوابیده قبل از بیدار شدن آن، از زمین بلند گردید.
- بیهوش شدن
- دیوانه شدن
- مست شدن
- شخص بالغ بیدار، در حین نماز گزاردن(نمازی که رکوع و سجده داشته باشد) قهقهه نماید. پس قهقهه کودک در نماز، باعث شکستن وضو نمی شود و فقط نمازش باطل می شود.
- استفراغ به پری دهان؛ اگرچه این استفراغ زرد آب، خون بسته یا غذا و آب باشد. آب دهان در صورتی که غلبه با خون باشد، می شکند و اگر غلبه بر آب دهان باشد، نمی شکند.
