مکتوب 117 از مکتوبات حضرت امام ربانی ـ رحمة الله علیه ـ به «ملا یار محمد قدیم بدخشی» در بیان آنکه در ابتدا قلب تابع حس است و در انتها، این تبعیت نمی ماند. «مولانا یار محمد» فراموش نکرده باشند، چند گاه قلب تابع حس است؛ پس ناچار هر چه از حس دور است، از قلب نیز دور است. حدیث «مَنْ لَمْ یَمْلِکْ عَیْنَه فَلَیْسَ اْلقَلْبُ عِنْدَهُ» اشاره به این مرتبه است و در نهایت کار، چونکه قلب را تبعیت به حس نماند، دوری از حس در قرب قلبی تأثیر نکند.
مکتوب 117 از مکتوبات حضرت امام ربانی ـ رحمة الله علیه ـ
به «ملا یار محمد قدیم بدخشی»
در بیان آنکه در ابتدا قلب تابع حس است و در انتها، این تبعیت نمی ماند.
«مولانا یار محمد» فراموش نکرده باشند، چند گاه قلب تابع حس است؛ پس ناچار هر چه از حس دور است، از قلب نیز دور است. حدیث «مَنْ لَمْ یَمْلِکْ عَیْنَه فَلَیْسَ اْلقَلْبُ عِنْدَهُ» اشاره به این مرتبه است و در نهایت کار، چونکه قلب را تبعیت به حس نماند، دوری از حس در قرب قلبی تأثیر نکند.
لِهَذَا مشایخِ طریقت، مبتدی و متوسط را مفارقت از صحبت شیخ کامل مُکَمِّل تجویز نفرموده اند.
بِالْجُمْلِه به حکم «مَا لاَیُدْرَکُ کُلُّهُ لاَ یُتْرَکُ کُلُّهُ» بر همان طریق باشند و از صحبت ناجنس، به وجه ابلغ اجتناب نمایند.
قدوم «میان شیخ مزمل» مقدمه سعادت دانسته، صحبت ایشان را غنیمت شمرند و اکثر اوقات با ایشان صحبت دارند، که بسیار عزیز الوجوداند. والسلام.
شرح مکتوب:
حضرت امام ـ رحمة الله علیه ـ مي فرمايد: چند گاه قلب تابع حس است الخ؛ يعني قلب مبتدي از عالم خلق جدائي نيافته و لطائف از هم تجزيه نگرديده است، لهذا قلب تابع حواس ظاهرست و مشاهدات مظاهر جميله بر قلب تأثير انداخته، سبب عدم ترقي و عدم پيشرفت او مي گردد و در غياب مرشد، نمي تواند خوب استفاده كند.
اما در انتها، چون لطائف از هم جدا مي شوند، قلب را تبعيتي به حس نمي ماند؛ لهذا مشاهدات مظاهر جميله و مرغوبات دنيوي در قرب و پيشرفت قلبي هيچگونه تأثیري وارد نمي کند؛ بنابراين مبتدي و متوسط از صحبت شيخ كامل مفارقت نكند؛ زيرا كه در حال مفارقت و دوري، در غياب نمي تواند استفاده كند و ديدن مرشد سبب ترقي او مي گردد و منتهي بدون ديدن مرشد، از مرشد مي تواند استفاده كند و مظاهر جميله سبب تأثيرگذاری سوء نمی گردد.
حضرت ميرزا مظهر جان جانان ـ رحمة الله علیه ـ مي فرمايد: حسن خوبان در آئينه هيچ تأثير بد نمي كند؛ چنانچه فرموده اند: «من لم يملك عينه فليس القلب عنده» يعني كسي كه چشمش به اختيار او نباشد، پس قلب او نيز به اختيارش نمي باشد.
بنابراین مشائخ نقشبنديه فرموده اند: نظر بر قدم داشته باشيد و عادت مبارك آن حضرت ـ صلّی الله علیه و سلّم ـ چنان بود كه در حين رفتار، پيش روي خود را نظر مي نمودند و به اطراف نظر نمي كردند و اين حديث از احاديث معروف است.
حضرت امام ـ رحمة الله علیه ـ در اين مكتوب، به ترغيب صحبت بزرگان امر نموده اند؛ زيرا كه در عروج و نزول در فنا و بقاء، توجه مرشد يك امر حتمي و ضروري به حساب مي رود؛ چنانچه حضرت مولاناي روم ـ رحمة الله علیه ـ مي فرمايد:
يك زمانه صحبت با اولياء
بهتر از صدساله طاعت بي ريا
