نصیحتی برای همه!

بدان اي عزيز! حتي الوسع كه داريد بايد فعلي كه عمل به آن موجب ثواب است را از دست ندهيد كه دنيا، دار عمل است و جاي جمع نمودن توشه است و آخرت، دار قرب جزاست و قرب و جزا به مقدار عمل مي باشد؛ هرچند كه در دنيا عمل بيشتر نمايي در آخرت جزا بيشتر يابي. كوشش كن كه ترك مستحبی از مستحبات و سنتي از سنن زوائد از تو سرنزند؛ اگر چه در ترك ايشان مؤاخذه نيست، اما عمل به آنها موجب ثواب است.

بايد كه در هيچ عبادت از فرائض، واجبات، سنن مؤكده و غيره عبادات تنبلی و بي ­پروايي نورزيد و بدلیل اینكه من سيّدم و يا از نسل شريفم و يا سيّدزاده، شيخ زاده و ملازاده ­ام و به نسب خود و پدران خود مغرور نشويد. اعتماد بر آنها ننماييد كه اعتماد را نشايد؛ زيرا كه اعتماد بر نسب و پدر عزت جستن است به چيزي كه در غير توست و آن نيز به قدرت تو نيست. پس اعتماد بر مجرد نسب، بدون حسب و عمل بخلاف آن، حماقت صرف و جهل محض است. چنانچه شاعر مي­فرمايد:

لَئِنْ فَخَرْتَ بِآبَاءٍ ذَوِيْ شَرَفٍ
لَقَدْ صَدَقْتَ وَلَكِنْ بِئْسَ مَا وَلَدُوْا

اگر به پدران صاحب شرافت افتخار كني راست گفتي ليكن آنان چه فرزند بد و ناخلفي زاييده­اند.

اعتماد بر آن چيز بايد كرد كه در نفس تو موجود باشد و عملي كه از نفس تو صادر شده، چرا كه مجرد نسب بدون حسب و فخر نمودن به پدران تا وقتي كه روح در بدن تو باشد، بدان خواهد نازيد، چون ملك الموت با اعوان در رسد و روح تو را از بدن تو جدا سازد آن وقت بغير از عمل تو ديگر به كارت نيايد و آن نسب وپدران كه بدان فخر مي نمودي در عقبت مي ماند.

كَمَا قَالَ اللهُ تَعَالَي: «فَاِذَا نُفِخَ فِي الصُّوْرِ فَلَا اَنْسَابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ وَّ لَا يَتَسَآءَ لُوْنَ» پس چون دميده شود در صور پس قرابت ها نباشد ميان ايشان آن روز و نه با يكديگر سؤال و جواب كنند. مؤمنون/101

يعني نسبي كه هر روز بدان مفاخرت مي كنند فردا ايشان را منفعت نبخشد از آن جهت است كه فخر به پدران بر روز قيامت به كسی دستگيري نمي كند بدون عمل آن كس. آن حضرت صلی الله علیه و سلّم صلی الله علیه و سلّم فرمودند: يَا فَاطِمَةُ بِنْتَ مُحَمَّدٍ وَ يَا صَفَيِّةُ بِنْتَ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ اِعْمَلَا لِاَنْفُسِكُمَا فَاِنِّي لَا اُغْنِيْ عَنْكُمَا شَيْئًا. صحيح المسلم ص114ـ ج1

«اي فاطمه دختر محمد و اي صفيه دختر عبد المطلب براي خود عمل كنيد زيرا من شما را از چيزي بي نياز نخواهم كرد». هرگاه پيغمبر اولين و آخرين كه خلاصه موجودات است، دنيا ومافيها را همه به سبب وجود ذي وجود آن حضرت صلی الله علیه و سلّم آفريده­اند، اين چنين سخن را به عمه و دختر خود فرمود و ايشان را تنذير و تخويف مي ­نمود و به عمل نفسـهاي ايشان باعـث مي­گردانيد، پس ديگران را از امّت ایشان صلی الله علیه و سلّم چه رسد دفع عذاب از اولاد و اقرباء خود نمايد.

كار نيكو كن اگر مزد نكو مي ­طلبـي
كه جزا هرچه نكوتر به نكوكار دهند
 

كار اگر نيست تو را در طمع اجر مباش
مزد  مزدور به اندازه كردار دهند

  بايد و لازم است كه اين آيه را هميشه اوقات نصب العين خود سازيد كه «يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَيُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَكَذَلِکَ تُخْرَجُونَ» زنده را از مرده بیرون می آورد، و مرده را از زنده بیرون می آورد، و زمین را پس از مردنش زنده می سازد، و همین گونه (روز قیامت از گورها) بیرون آورده می­ شوید. روم/19

زيرا كه از بعضي احيا كه انبياء و اولياء و علما هستند فرزندان مرده در وجود آمده ­اند، مثل كنعان پسر نوح علیه السلام كه همه عالم را از او ننگ و عار است، چنانچه حق سبحانه و تعالی در حق او فرموده كه «قَالَ يَا نُوْحُ اِنَّهُ لَيْسَ مِنْ اَهْلِكَ اِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ» (گفت اي نوح هر آيينه وي نيست از كسان تو هر آيينه وي خداوند كار ناشايست است. هود/46) و از بعضی مردگان فرزندان زنده در وجود آمده، مثل ابراهيم علیه السلام كه از آزر بوجود آمد و مثل محمد مصطفي صلی الله علیه و سلّم كه از وجود شريف او همه عالم زنده است، از عبدالله بوجود آمد؛ اگرچه مذهب متأخرين علما برآن است كه آباي آن حضرت صلی الله علیه و سلّم را به شب معراج حق سبحانه و تعالی زنده گردانيد و همه ايشان به آن حضرت صلی الله علیه و سلّم  گرويدند و بر اسلام مردند و آنچه كه متقدمين علما فرموده كه «أَبَوَاهُ صلی الله علیه و سلّم مَاتَا عَلَي الْكُفْرِ» «پدر ومادر او بر كفر مردند» آن موت اول است كه قبل از معراج بوده است.

نباید گمان بد به كسي از مؤمنان كنيد خصوصاً در حق بزرگان دين و اولياي عارفين، چرا كه مجدد الف ثاني ـ قدس سره ـ  فرموده كه بي سعادت ترين مردمان كه خسران ابدي نقد وقت او باشد عيبگوي و عيب بين اين طايفه عليّه است؛ از جهت آنكه بدگماني بر مسلمان جايز نيست.

 كَمَا قَالَ اللهُ تَعَالَي: «يَا اَيُّهَا الَّذِيْنَ آمَنُوا اجْتَنِبُوْا كَثِيْرًا مِّنَ الظَّنِّ اِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ اِثْمٌ» «اي كساني كه ايمان آورديد از بسياري از گمان ها بپرهیزيد چون به تحقيق بعضي از گمان ها گناه كاري است.»

بدانيد كه ظن بر چهار قسم است

نوع اول گمان مأموربه است و آن حسن ظن است به خدا و مؤمنان. در خبر آمده است كه «اِنَّ حُسْنَ الظَّنِّ مِنَ الْاِيْمَانِ» رواه احمد و ابوداود «گمان و ظن نيك از ايمان است».

نوع دوم حرام و آن گمان بد به خدا و مؤمنان است كه موجب اثم است.

سوم مندوب اليه و آن تحري باشد در امر قبله و بنا نهادن بر غلبه ظن در امور اجتهاديه.

چهارم مباح و آن ظن است در امور دنيا و مهمات معيشتي. منظور در این مقاله گمان نوع دوم است.

وَ اَيْضًا قَالَ علیه السلام: اِيَّاكُمْ وَ الظَّنَّ، فَاِنَّ الظَّنَّ اَكْذَبُ الْحَدِيْثِ. بر شماست كه از گمان بد بپرهيزيد، زيرا گمان، دروغ ترين سخن ها مي باشد. متفق علیه

و ديگر بدگماني بر مؤمنان تو را بر تجسس احوال و افعال ايشان مبتلا مي سازد و تجسس، تو را در غيبت ايشان باعث مي گرداند که این هر دو مورد نارواست.

 كَمَا قَالَ اللهُ تَعَالَي: «وَّلَا تَجَسَّسُوْا وَلَايَغْتَبْ بَّعْضُكُمْ بَعْضًا اَيُحِبُّ اَحَدُكُمْ اَنْ يَّأْكُلَ لَحْمَ اَخِيْهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوْهُ وَاتَّقُوااللهَ اِنَّ اللهَ تَوَّابٌ رَّحِيْمٌ»

عيب ديگران را جستجو مكنيد و غيبت نكنيد بعضي از شما بعضي را؛ آيا دوست مي دارد بخورید گوشت برادر خود را كه مرده باشد؟ پس متنفر مي شويد از آن و از خدا بترسيد، هر آيينه خداي توبه پذيرنده مهربان است. حجرات/12 پس همچنان كه اكل گوشت مرده را  مكروه مي دانيد بايد كه غيبت را  مکروه بدانید.

آن كـس كه لـواي غيبت افراخته اســت
 او از تـن مردگـان غـذا ساختــه است

و آن كـس كه به عيب خلق پرداخته است
ز آن است كه عيب خويش نشناخته است

وَ اَيْضًا قَالَ علیه السلام: «وَ لَاتَجَسَّسُوْا وَ لَاتَحَسَّسُوْا وَ لَاتَقَاطَعُوْا وَ لَاتَدَابَرُوْا وَ كُوْنُوْ‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎ا عِبَادَاللهِ اِخْوَانًا». صحيح المسلم

 و همچنين پيامبر خدا صلی الله علیه و سلّم فرمودند: تجسس نكنيد و به دنبال سخنان مردم نگرديد، با هم قطع رابطه نكنيد، به هم ديگر پشت نكنيد، و بندگان خدا باشيد در حالي كه با هم برادريد.

يعني جستجوي اقوال و احوال و افعال ايشان را در پس و پشت نكنيد تا بر اخبار و افعال ايشان مطلع شويد و به چشم و سمع، مراقب و منتظر اخبار و افعال ايشان نباشيد و قطع صله رحم نورزيد و ارتباط خود را قطع ننماييد كه سبب پشت گرداني يكديگر مي شويد كه اين اعمال همه مذموم مي باشد و برادران ديني باشيد و به نقص يكديگر راضي نباشيد كه در اصل وضع همه شما یکی است كه آدم علیه السلام و حواء است؛ چنانچه حق تعالی مي­ فرمايد: «يَا اَيُّهَا النَّاسُ اِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِّنْ ذَكَرٍ وَّ اُنْثَي وَ جَعَلْنَاكُمْ شُعُوْبًا وَّ قَبَائِلَ لِتَعَارَفُوْا اِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِنْدَاللهِ اَتْقَاكُمْ اِنَّ اللهَ عَلِيْمٌ خَبِيْرٌ»

اي مردمان هر آيينه آفريديم شما را از يك مرد و زن و ساختيم شما را جماعت ها و قبيله ها تا يكديگر را شناسید، هر آيينه گرامي ترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست؛ هر آيينه خدا دانا و خبردارست. حجرات/13

چون همه از يك والدین باشيد پس به نسبت فخر كردن و در نسبي طعن زدن و گمان بد كردن و غيبت نمودن هيچ وجهي ندارد.

اَلنَّاسُ مِنْ جِهَةِ التِّمْثَالِ اَكْفَاءُ 
اَبُوْ‎هُمُ  الْآدَمُ وَالْاُمُّ حَوَّاءُ

انسان ها از نظر شكل ظاهري با هم برابر هستند، چون پدر همه آن ها آدم و مادرشان حواست.

داديم تو را ز گنج مقصود نشان
گر ما نرسيديم تو شايد برسي

اَللَّهُمَّ وَفِّقْنِيْ بِاِتْيَانِ الْاَعْمَالِ الْحَسَنَةِ وَ صَانَنِيْ مِنَ الْاَخْلَاقِ السَّيِّئَةِ بِحُرْمَةِ مُحَمَّدٍ اَفْضَلِ الْبَرِيَّةِ آمين.

خدايا بحرمت بهترين مخلوقات حضرت محمد صلی الله علیه و سلّم مرا به انجام اعمال نيك توفيق ده و از اخلاق بد محفوظ گردان.