تقوا که شعار صوفی است مأخذ و مصدر آن قرآن کريم است. چنانکه گفته می شود، براي تقوا سه مرحله است: 1) نفس خود را از کفر دور و محفوظ بدارد. 2) نفس خود را از گناه و معاصی دور سازد. 3) خود را از مشغوليت صرف و فرو رفتن حبّ دنيا باز دارد.
تقوا که شعار صوفی است مأخذ و مصدر آن قرآن کريم است. چنانکه گفته می شود، براي تقوا سه مرحله است:
1) نفس خود را از کفر دور و محفوظ بدارد.
2) نفس خود را از گناه و معاصی دور سازد.
3) خود را از مشغوليت صرف و فرو رفتن حبّ دنيا باز دارد.
حضرت مولانا جلال الدّين(رح) كه از اهل تصوّف است در تعريف ولی گفته است: «هرگاه سلوک و تقوای او (صوفی) در مراحل سه گانه وزن شود، به اندازه يک موی از شريعت مخالف نگردد».
قرآن کريم آنهايی را که در جمع آوری دنيا بسيار تلاش می كنند، سرزنش فرموده است: «وَتَأْكُلُونَ التُّرَاثَ أَكْلًا لَمًّا * وَتُحِبُّونَ الْمَالَ حُبًّا جَمًّا» «و می خوريد ميراث را بخوردن شديد و طمع و دوست داريد جمع مال را به حرص و ولع (يعنی از هـر راهـی که باشد)». فجـر / 19-20 و همچنان فرموده است: «وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ» «آنهايی که طلا و نقره را انباشته می کنند و آن را در راه خدا صرف نمی نمايند ايشان را به عذاب دردناکی از جانب خداوند بشارت بده.» توبه / 34.
ذکر در قرآن کريم به چندين معنی وارد شده است. گاهی مقصود از ذکر، قرآن کريم گرفته شده چنانکه در اين فرموده خداوند سبحانه و تعالی آمده است: «اِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ» «حقا که ما قرآن را نازل کرده ايم و يقين است که ما آن را حافظ و نگهدار هستيم.» حجر/9 و زمانی مقصود، نماز آمده «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ» «ای کسانی که ايمان آورده ايد آنگاه که برای نماز جمعه ندا کرده می شود برای ادای نماز بشتابيد و خريد و فروش را ترک نماييد.». جمعه/9 اما اغلب معنی آن، تسبيح و تهليل و تکبير است سُبْحَانَ اللهِ، لَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ وَ اللهُ اَکْبَر.
خداوند جل جلاله می فرمايد: «الَّذِينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللهِ أَلَا بِذِكْرِ اللهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» «آنهايي که ايمان آورده اند و دلهای شان به ذکر خدا آرامش يافته است. آگاه باشيد که تنها به ذکـر خدا دل ها آرامش مي يابند.» رعد/28.
برای درك اهميت ذکر در تزكيه نفس قرآن کريم با بيم دادن غافلين، اين مطلب را روشن می سازد: «فَوَيْلٌ لِلْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِكْرِ اللهِ أُولَئِكَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ» «پس هلاک باد بر آنهايي که دل های شان از ذکـر خداوند چون سنگ سخت است ايشان در گمراهی آشکار هستند» زمر/22 و همچنين فرموده است: «وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَكَانَ أَمْرُهُ فُرُطًا» «و اطاعت مکن کسی را که قلب او را از ذکر خود غافل ساختيم و هوای نفس خود را پيروی کرده است.» كهف/28.
پس معلوم است که وقتی تصوّف ما را به ذکر دائم به منظور پاکی و جلای نفس رهبری می کند، اين رهبری بر اساس ارشاد قرآن کريم و تعاليم پاک اسلام است. همچنين واضح است كه منبع تقوی که در تصوّف اعتبار داده شده، قرآن کريم است و تقريباً در دويست جای قرآن به شکل های مختلف اين مطلب آمده است.
خداوند سبحانه و تعالی فرموده است: «وَاتَّقُوا اللهَ وَ يُعَلِّمُكُمُ اللهُ» «بترسيد از خداوند و می آموزاند شما را خداوند.» بقره/282 بنابراين تقوا، جاذبه برای نور معرفت و معرفت خدا مقصد سلوك است به گونه اي که خداوند جل جلاله فرموده است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ» «ای کسانی که ايمان آورده ايد بترسيد از خداوند جل جلاله و با راستکاران باشيد.» توبه /119 و نيز فرمـوده است: «فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى» «يقينا بهترين توشه، تقوی است.» بقره/197 و تنها تقوای ظاهـری کفايت نمی کند؛ بلکه بايد تقوای در باطن هم باشد. به اين دليل که خداوند جل جلاله می فرمايد: «أُولَئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَى لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِيمٌ» «آنها کسانی هستند که خداوند سبحانه و تعالی دلهايشان را برای تقوی آزموده است. ايشان را مغفرت و اجر عظيمی است.» حجرات/3 و می فرمايد: «ذَلِکَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ» «و کسی که شعائر و مناسک دين خدا را بزرگ می شمارد پس حقا که آن از پاکيزگی و تقوای دل است.» حج/32.
